στον Νέστορα Πουλάκο
Σε εμπνέει η Αθήνα ή θα μπορούσαν οι ιστορίες του βιβλίου Η θάλασσα έφυγε να διαδραματίζονται σε μια οποιαδήποτε άλλη πόλη του κόσμου;
Η Αθήνα με εμπνέει γενικώς, είναι ούτως ή άλλως η επώνυμη πόλη μου (Αθηνά γαρ!), αναπόφευκτη η ταύτιση. Η πόλη της Αθήνας έλαβε μυθικές διαστάσεις εντός μου από νωρίς στη ζωή μου, πολύ πριν την εγκατάστασή μου εδώ, και το σπουδαιότερο, τις διατήρησε. Περιέχεται σε όλα τα – έως τώρα τουλάχιστον – βιβλία μου, αλλά ιδιαίτερα Η θάλασσα έφυγε είναι ένα μυθιστόρημα-αφιέρωμα στο αθηναϊκό άστυ και τα τραύματα των τελευταίων ετών. Η ιστορία μιας απλής πόλης, όπως περιγράφω την ιστορία του βιβλίου, δεν αφορά καμία άλλη απλή πόλη, παρά μόνο την Αθήνα, και τα τοπία του αθηναϊκού κέντρου είναι αναγνωρίσιμα είτε κατονομάζονται είτε όχι. Το βιβλίο εμπνέεται από την Αθήνα και επιστρέφει ατόφια αγάπη στην Αθήνα που μέσα στις πληγές της περιθάλπει με γενναιοδωρία τους ήρωες της Θάλασσας… και συνιστά το κέλυφος για την επούλωση των συναισθηματικών τους τραυμάτων• η τραυματισμένη πόλη που υφίσταται την εγκατάλειψη, την εξαθλίωση, την απαξίωση, τη βία και την καταστροφή κι επιστρέφει μόνο τη θαλπωρή στους αχάριστους κατοίκους της.
H Αθήνα της Κρίσης και η Αθήνα της εξέγερσης των νέων. Σε αυτή την πόλη της νέας συνθήκης που επικρατεί, ο Γιάννης, η Νταίζη, ο Σίμος, η Άννα και ο Τάκης, ο καθένας ξεχωριστά, τι θέση έχουν, από πού αντλούν την αισιοδοξία τους και πως διαμορφώνουν τα όνειρά τους;
Οι πέντε ήρωες είναι εντελώς διαφορετικοί ως προς την ηλικία, το μορφωτικό, οικονομικό και κοινωνικό τους υπόβαθρο, τις επαγγελματικές επιλογές τους ή την αδιαφορία τους για το «επαγγέλλεσθαι», την κοσμοθεωρία και το αξιακό τους σύμπαν. Ηθελημένη επιλογή και ορθώς επισημαίνετε στο ερώτημά σας το «ο καθένας ξεχωριστά». Ο κοινός τόπος είναι η ηθική πρωτίστως κρίση των τελευταίων ετών – παρεμπιπτόντως χρόνια πριν στις αρχές ακόμη του σαρωτικού κύματος που διέλυσε τις από μία κλωστή κρεμάμενες δομές της σαθρής ελληνικής πραγματικότητας, είχα χαρακτηρίσει την κρίση «ηθική» και είχα δεχθεί επίθεση. Δε χαίρομαι που επιβεβαιώθηκα, χαίρομαι που όλο και περισσότεροι βλέπουν ότι η ουσία του πράγματος δεν είναι οικονομική – ποτέ δεν ήταν. Η θέση λοιπόν καθενός από τους ήρωές μου είναι εκείνη που διαμορφώνει ο ίδιος ή η ίδια με το μερίδιο της ευθύνης που του/της αναλογεί και με την απόφαση ανάληψης αυτής της ευθύνης ή αποφυγής της. Σαφώς και υπάρχουν πηγές αισιοδοξίας κι αυτό είναι το εστιακό σημείο της Θάλασσας…, κάτι που επιβεβαιώνεται και ιστορικά, ευτυχώς: η ζωή, η κάθε μικρή έως ασήμαντη, μοναδική και ανεπανάληπτη ανθρώπινη ζωή, αντιστέκεται• η ζωή προχωρά ακάθεκτη, ακόμη και με τις αναπηρίες που της φορτώνουν οι εποχές του έκρυθμου και του ανεκλάλητου• η ζωή που στήνει πανηγύρι πάνω στη θλίψη, αυτή είναι η πηγή της αισιοδοξίας των ηρώων μου, ακόμη και χαρακτήρων όπως ο Γιάννης, ο Σίμος και η Άννα που ένιωθαν ήδη παρίες και παρείσακτοι στα χρόνια της πλαστής ευμάρειας. Τα όνειρα είναι η κινητήριος δύναμη της ζωής, όπως περιγράφεται παραπάνω. Προσαρμόζουν τα όνειρά τους στο μέτρο του εφικτού και κάποτε η πραγματικότητα τους ξεπερνάει χαρίζοντάς τους απλόχερα χώρο για να ονειρευτούν το παραπέρα. Το βιβλίο καταλήγει αισιόδοξα, ολοκληρώνει τον κύκλο του ως ωδή στην επιβίωση που εμπεριέχει και το ευ ζην, το ζην του καθενός είναι ένα και συμβαίνει ανεπιστρεπτί και καλό είναι να είναι ευ, αλλιώς πάει χαράμι.
Η θάλασσα έφυγε είναι ένα ερωτικό γαϊτανάκι ή κοινωνικοπολιτικό σχόλιο με έντονο μέσα τα συναισθήματα των ανθρωπίνων σχέσεων. Σε ποιο είδος θα κατέτασσες το βιβλίο σου;
Είναι κοινωνικό μυθιστόρημα, αυτό είναι το είδος και η κατηγορία του. Το ειδοποιό χαρακτηριστικό του κοινωνικού μυθιστορήματος, κατά την άποψή μου, δεν είναι η θεματολογία• τα θέματα είναι κοινά από τις απαρχές της δυτικής τουλάχιστον λογοτεχνίας, ο έρωτας, ο θάνατος, η φθορά, η πάλη, το άδικο, η δικαίωση, η προσδοκία, η ματαίωση. Το κοινωνικό μυθιστόρημα διακρίνεται για τον τρόπο πραγμάτευσης, συνιστά δηλαδή τον χώρο εκείνον όπου μέσα από την εξύφανση προσωπικών επιμέρους περιπετειών των ηρώων αναφαίνονται ευρύτερες κοινωνικές τάσεις, όπως διαμορφώνονται αλλά και όπως διαμορφώνουν την κάθε εποχή. Επίσης, ο έρωτας είναι κατεξοχήν πολιτική στάση. Επειδή ευτελίζονται κατ’ επανάληψιν και ο έρωτας και η πολιτική, τείνουμε να το παραγνωρίζουμε και να επιμένουμε σε τεχνητούς διαχωρισμούς και άνευ ουσίας δίπολα.
Ανάμεσα στις ιστορίες του βιβλίου σου διακρίνονται εμφανώς οι ταξιδιωτικές σου εμπειρίες και κουλτούρα. Αλήθεια, πόσο σε έχουν επηρεάσει οι περιπλανήσεις σου ανά τον κόσμο στη συγγραφή σου;
Κατ’ αρχάς, εις εκ των ηρώων μου, ο Γιάννης, ακολουθεί το πρότυπο του πλάνητος αστού, όπως τον εφευρίσκει για λογαριασμό της λογοτεχνίας του 19ου αιώνα ο Baudelaire και όπως τον εντάσσει ωραιότατα στο θεωρητικό του πλαίσιο ο μέγιστος και αγαπημένος Walter Benjamin. Πέραν του ότι ένας σχεδόν τριαντάρης που περπατάει το αθηναϊκό άστυ κατ’ επανάληψιν με μόνο σκοπό την περιπλάνηση και την παρατήρηση είναι ένας ωραιότατος μηχανισμός μυθιστορηματικής ανάπτυξης των ζητημάτων που προέκυψαν στην Αθήνα των τελευταίων ετών, ο Γιάννης και η συνήθεια της αστικής περιήγησης είναι φόρος τιμής στην πόλη μου και στις φανερές ή κρυφές χάρες και χαρές της. Τα ταξίδια μου σαφώς αφήνουν αποτύπωμα στη λογοτεχνική παραγωγή μου, είτε άμεσα ως επιλογές ηρώων για επίσκεψη ή εγκατάσταση, είτε συνηθέστερα έμμεσα μέσα από αναφορές σε χλωρίδα, πανίδα, σημεία τοπίου, μουσικές, γεύσεις, εντυπώσεις που δε διαδραματίζουν κατ’ ανάγκη ρόλο κομβικό στο έργο, και που ενδέχεται ο αναγνώστης να προσπεράσει, αλλά για μένα είναι σαν παιχνίδι υπόμνησης ενός τόπου στον οποίο βρέθηκα και στον οποίο πληρώθηκε μία ιδιαίτερη συνθήκη, όπως συμβαίνει άλλωστε στα ταξίδια. Ένας άλλος τρόπος που τα ταξίδια επηρεάζουν το έργο μου, ο πλέον γόνιμος όλων, είναι η ανανέωση του ρεπερτορίου των παραστάσεων από τις οποίες αντλούνται θέματα, μοτίβα, γρίφοι και λύσεις συγγραφικού τύπου. Κάθε τόπος προσθέτει μια ψηφίδα όχι μόνο γνώσης, αλλά κυρίως αίσθησης των πραγμάτων κι ακολουθεί το κάθε ταξίδι μια διεργασία που ενίοτε οδηγεί σε επεισόδια συγγραφικού τύπου.
Υπάρχουν συγγραφικά ή άλλου είδους δημιουργικά σχέδια στην ατζέντα ή στο μυαλό σου; Τι να περιμένουμε από εσένα στο μέλλον;
Σε σύνδεση και με το προηγούμενο ερώτημα, από την περασμένη άνοιξη ξεκίνησε να δουλεύει ένα όνομα στο μυαλό μου και να σχηματίζεται ένα περίγραμμα χαρακτήρα χωρίς σύστημα ή μέθοδο, ας πούμε ότι λειτουργούσε ερήμην. Τον Αύγουστο του 2014 στην Ανάφη γεννήθηκε το συνολικό περίγραμμα της επόμενης ιστορίας και το Σεπτέμβριο που μας πέρασε στην Άγκυρα, και συγκεκριμένα μέσα στο λίαν ατμοσφαιρικό Μουσείο Ανατολικών Πολιτισμών, άρχισε να γράφεται το επόμενο βιβλίο μου. Το σχέδιο αυτό έχει δρόμο μπροστά του, οι χρόνοι μου είναι καθιερωμένοι στην τριετία ή κάπου εκεί και απολαμβάνω κάθε στιγμή της συγγραφής του κάθε βιβλίου μου. Παράλληλα, από τις αρχές Οκτώβρη τρέχει το www.athenadivina.com με προγραμματική δήλωση “finding the divine in the mundane: (not so) random glimpses of things life”, μετεξέλιξη του παλαιού ταξιδιωτικού ιστολογίου μου edoeinaitotaxidi.blogspot.com που συνιστά επικοινωνία και πάλι μέσω της γραφής, αλλά με τρόπο πιο φρέσκο και άμεσο από τη λογοτεχνική δραστηριότητά μου και σε μία άλλη γλώσσα, τη δεύτερη πιο αγαπημένη μου γλώσσα στον κόσμο. Και ίσως και κάτι άλλο, σχετικό με το βιβλίο Η θάλασσα έφυγε, αλλά είναι νωρίς ακόμη. Προς το παρόν, απολαμβάνω την επαφή με τους αναγνώστες της Θάλασσας…, και ετοιμάζομαι για την επίσημη πρώτη παρουσίαση του βιβλίου στις 22 Γενάρη στο Polis Art Café, καθώς και για μία μικρή περιοδεία σε επιλεγείσες πόλεις την Άνοιξη του 2015.
