Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 27

Το τελευταίο παιχνίδι του Αχμέτ Αλτάν

marinosaltan.jpg
Το τελευταίο παιχνίδι, μυθιστόρημα, Αχμέτ Αλτάν, μτφρ. Θάνος Ζαράγκαλης, εκδόσεις Ψυχογιός 2014

 

Αν η ζωή δεν είναι τίποτα περισσότερο από χαρά και παιχνίδι, όπως αποφαίνεται εξαρχής το Κοράνι, τότε η αμαρτία είναι η απαραίτητη ουλή της. Η δισυπόστατη οντότητα του ανθρώπου επειδή δεν μπορεί να ζήσει μέσα σε ένα άσπιλο σώμα, ζητάει αυτά τα «χτυπήματα» για να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του.
Το ένατο μυθιστόρημα του Τούρκο συγγραφέα Αχμέτ Αλτάν –μόλις δεύτερο που μεταφράζεται στα ελληνικά- βουτάει στα πάθη των ανθρώπων, γνωρίζοντας πως η ανάδυση από τούτα τα βαθιά νερά θα είναι επίπονη, βαθύσκιωτη και περιπετειώδης. Τίποτα δεν κερδίζεται, αν πρώτα δεν έχει χαθεί. Τίποτα δεν χάνεται, αλλά τελικά κερδηθεί. Πρόκειται για ένα ταξίδι μαθητείας πάνω στη ζωή: τουτέστιν ένα πλήγωμα απαραίτητο για να κατανοήσει ο άνθρωπος τα πεπερασμένα όρια της υπόστασής του.
Σε μια ειδυλλιακή κωμόπολη της σύγχρονης Τουρκίας (δεν κατονομάζεται) καταφτάνει ένας συγγραφέας που σκοπεύει να γράψει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Αντ’ αυτού γίνεται ο ίδιος ήρωας ενός έργου εν προόδω μεταξύ πραγματικότητας και ονειροφαντασίας.
Η ανάπτυξη του μυθιστορήματος τριχοτομείται σε γραμμές που κινούνται παράλληλα. Περιλαμβάνει τη μάχη μέχρις εσχάτων και χαρακωμάτων ανάμεσα στους προύχοντες της κωμόπολης με δέλεαρ έναν μυθικό θησαυρό που κρύβεται (ή μήπως όχι;) κάτω από μια παλιά εκκλησία χτισμένη σε ένα βουνό, αλλά και την επιβολή της εξουσίας του ενός πάνω στον άλλον. Οι φατρίες εμπλέκονται και συμπλέκονται μεταξύ τους σπέρνοντας τρόμο, νεκρούς, ερείπια και αβυσσαλέο μίσος. Και όλα αυτά για τον πλούτο, για τη δύναμη, για την ισχύ. Κεντρικό πρόσωπο στη διαπάλη κατέχει ο δήμαρχος Μουσταφά, ένας νέος αλλά σκληροτράχηλος αφέντης που παρά τις σπουδές και τα λογοτεχνικά ενδιαφέροντά του, δεν ξεχνάει να κινεί τα νήματα της εξουσίας.
Η δεύτερη πτυχή του μυθιστορήματος έχει να κάνει με τον εικονικό διάλογο του συγγραφέα με τον Θεό, τον μέγιστο των συγγραφέων (sic). Ποιος γράφει τη ζωή των ανθρώπων; Ποιος τους εμπλέκει σε οριακές καταστάσεις; Με ποιο σημείο μπορούν να φτάσουν τα ηθικά τους διλήμματα; Μπορεί να υπάρξει απόλυτα καλός ήρωας ή μήπως το κακό (και όλα τα αντίθετα) υπάρχει για να δίνει μια λογική διάσταση στην εναλλαγή των συναισθημάτων των ανθρώπων; Ο συγγραφέας, ως άλλος μικρός Θεός, καθώς και αυτός κατευθύνει ζωές μέσω των βιβλίων του, προσπαθεί να σταθεί ενώπιος ενωπίω με τον Δημιουργό. Τον χειροκροτεί για τα επιτεύγματά του, αλλά παράλληλα τον ψέγει για τις αβελτηρίες του πάνω στην ανθρώπινη περίπτωση.
Η τρίτη και πλέον ουσιώδης πλευρά του βιβλίου είναι η σχέση που αναπτύσσει ο συγγραφέας, κατά την παραμονή του στην κωμόπολη, με τις γυναίκες. Σχέσεις έλξης και άπωσης. Πάθους και συμπάθειας, αγάπης και ζωώδους ερωτισμού. Η αινιγματική Ζουχάλ που είναι μπλεγμένη σε έναν αδιέξοδο έρωτα με τον Μουσταφά, έλκεται καρμικά από τον συγγραφέα, ενώνονται σαρκικά, ονειρικά και στο ηλεκτρονικό τους «σπίτι» στο μοντέρνο chat room, όπου όλοι οι κάτοικοι της κωμόπολης… αδειάζουν τα πάθη τους δίχως αιδώ.
Παράλληλα εκείνος παραδίδεται στην σαρκική, ζωώδη Καμιλέ χανούμ που μπορεί να μην είναι όμορφη και νέα, αλλά είναι απόλυτα χθόνια και θανατερά ηδονική. Τέλος η πόρνη της πόλης που προσφέρει εύκολη ανακούφιση από το βάρος της καθημερινότητας και η παραδουλεύτρα του μια νότα καθημερινού ηδονοβλεπτικού πάθους.
Από την αρχή γνωρίζουμε πως ο συγγραφέας καταλήγει να βάφει τα χέρια του με αίμα: γίνεται δολοφόνος, αλλά μόνο στο τέλος μαθαίνουμε ποιο είναι το θύμα. Η πορεία μέχρι να γίνει η αποκάλυψη δεν εμπεριέχει μυστήριο, αλλά μια καταβύθιση στην επικράτεια των παθών.
Σε μια κωμόπολη όπου η βία και το αίμα ρέουν προς χάριν της δύναμης και της εξουσίας, ο συγγραφέας σκοτώνει στο όνομα της αγάπης.
Στο τέλος, απελευθερωμένος από τη διαλεκτική ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ο συγγραφέας αναπέμπει προς τον Θεό (μόνο που πρόκειται για μια εικονοκλαστική δέηση) ζητώντας του να του δείξει το άλλο βιβλίο που του ετοιμάζει, εκείνος της ζωής μετά θάνατον.
Ο Αχμέτ Αλτάν, συγγραφέας και δημοσιογράφος, αλλά πρωτίστως εμβληματική μορφή στην Τουρκία για το μαχητικό του πνεύμα, κάτι που έχει πληρώσει ακριβά με φυλακίσεις από την κυβέρνηση Ερντογάν, στο «Τελευταίο Παιχνίδι» γράφει για το αιώνιο θήλυ, αλλά και για το τελευταίο… παιχνίδι της ζωής που μπορεί να είναι χαρούμενο (όπως αναφέρει το Κοράνι), δίχως να στερείται και αιχμηρών ακίδων.
Η μετάφραση ανήκει στον Θάνο Ζαράγκαλη.

Διονύσης Μαρίνος