Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 24

Ραούλ Σουρίτα: Τρία ποιήματα

Μεταφράζει η Άτη Σολέρτη
 
solertizurita.jpg
 
Ο Ραούλ Σουρίτα [Raúl Zurita] (Σαντιάγο, Χιλή, 1950), σπούδασε Πολιτικός Μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Σάντα Μαρία ντε Βαλπαραίσο (Santa María de Valparaíso) και εργάζεται ως καθηγητής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Ντιέγο Πορτάλες (Diego Portales), στη Χιλή. Έχει εκδώσει γύρω στα 20 βιβλία. Το 1979 δημιούργησε μαζί με άλλους καλλιτέχνες την ομάδα CADA (Colectivo de Acciones de Arte), αφιερωμένη στην πραγμάτωση μιας τέχνης αντίστασης απέναντι στη στρατιωτική δικτατορία. Το 1982 σχεδίασε το ποίημα Η καινούρια ζωή (La Vida Nueva) στον ουρανό της Νέας Υόρκης με τον καπνό που πέταγαν τα αεροπλάνα˙ και το 1993, κατέγραψε με ανεξίτηλη μορφή, τη φράση “ούτε λύπη ούτε φόβος” (“ni pena ni miedo”) πάνω στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, που λόγω των διαστάσεών της μπορεί να διαβαστεί μόνο από ψηλά. Το ποίημά του Ωδή στην εξαφανισμένη αγάπη του (Canto a su amor desaparecido) κάνει μνεία στους Εξαφανισμένους Κρατούμενους της Χιλής. Έχει λάβει τις υποτροφίες Guggenheim και DAAD της Γερμανίας και έχει τιμηθεί με το Βραβείο Πάμπλο Νερούδα (Pablo Neruda) το 1989, το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Χιλής το 2000 και το Βραβείο Χοσέ Λεσάμα Λίμα (José Lezama Lima) της Κούβας το 2006. Βιβλία και ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε 12 γλώσσες.

Ουρανός κάτω

Αύριο φεύγω μπαμπά. Πες το εσύ στη μαμά. Θα
καθαρίσω τη σκουριά απ’ το ποδήλατο και θα πάρω
τον παλιό δρόμο που άφησε το ποτάμι όταν ξεράθηκε. Όχι κι άλλα
βιβλία μπαμπά. Θ’ αναχωρήσω πολύ νωρίς για να μην το αντιληφθεί
η μαμά. Μετά της το αφηγείσαι εσύ μπαμπά. Δεν
θα αποχαιρετίσω κανέναν. Θα μου άρεσε να αφήσω
μερικά λουλούδια στη Βέλι, αλλά πια πάει πολύς καιρός που
εδώ τα μοναδικά λουλούδια που φυτρώνουν είναι οι πέτρες.
Βαθύ είναι το πηγάδι του χρόνου. Βλέπεις εκεί πέρα στο βάθος
εκείνα τα βουνά; Οι κορυφές τους είναι καλυμμένες και
ίσως βρέξει. Φαντάζεσαι τη θάλασσα να σκεπάζει
πάλι αυτόν το σωρό από πέτρες μπαμπά; Δεν μου μιλάς μπαμπά.

Κάτω από τη χιλιανή δικτατορία, τέλη του 70.

Τι είναι ο Παράδεισος

Άνθρωποι της Χιροσίμα: ............... Τι είναι ο Παράδεισος;
Εργαζόμενοι χιλιανοί: ............... Τι είναι ο Παράδεισος;
Έθνη της γης: ............... Τι είναι ο Παράδεισος;

Από τα μέρη αυτής της νοτιοαμερικάνικης εξορίας, όπως ένας κλώνος, σου μιλάω για την εργασία του να αναλαμβάνουμε στα όρια της ζωής μας την κατασκευή του Παραδείσου. Είμαι ένας πειναλέος, τουτέστιν, ένας κλώνος στην πείνα. Εγώ υποφέρω, τουτέστιν, ένας κλώνος στη συμφορά. Εγώ ίσως να είμαι καταδικασμένος, τουτέστιν, ένας κλώνος στην καταδίκη. Εγώ είμαι ένας εργαζόμενος της τέχνης και θα πεθάνω, αλλά η εργασία για την οποία σου μιλάω δεν είναι μια προετοιμασία για το θάνατο, ακούστε τον χτύπο των καρδιών σας. Εγώ εργάζομαι στο έργο του Παραδείσου, αλλά όπως ακόμα ένας στην πορεία της ζωής του. Και το να εργάζεσαι με την ζωή είναι να εργάζεσαι με τη συστηματική διόρθωση της ίδιας της εμπειρίας σαν ένα προσχέδιο της εμπειρίας που θα υπάρξει, από τη ζωή που κάποια φορά θα υπάρξει. Είναι ένα εγχείρημα της κατασκευής μιας νέας έννοιας και μιας νέας κοινωνικής μορφής της εμπειρίας. Επομένως η εργασία στο έργο του Παραδείσου δεν είναι μόνο μια εργασία τέχνης αλλά διόρθωσης του πόνου της εμπειρίας. Εγώ εμμένω σ’ αυτό, αλλά όχι όπως ένας συγγραφέας ή ένας καλλιτέχνης. Ή τουλάχιστον όχι όπως αυτό μόνο, αλλά όπως ένας εργάτης της εμπειρίας˙ όπως ένας εργάτης που κοπιαστικά προσπαθεί να συνεχίζει να διορθώνει τα προσχέδια του δρόμου του στην εμπειρία. Όπως ένας κλώνος που προσπαθεί να αμφισβητήσει τον ατομισμό και τα αθέμιτα κέρδη των ατομιστών. Ο ατομισμός είναι η υπεραξία που ο τρόμος μπροστά στο θάνατο αφαιρεί από τον τρόμο μπροστά στη ζωή ναι κοίτα, per me si va tra la perduta gente. (1) Κατανοώ επομένως το έργο του Παραδείσου σαν μία πρακτική που από τον πόνο, δηλαδή, από την πείνα, από τον τρόμο, από τη μοναξιά, μεταμορφώνει την εμπειρία του πόνου στη συλλογική κατασκευή ενός νέου νοήματος. Το να καταλαβαίνεις πως αφορά τη ζωή όλων, είναι να φέρνεις σε πέρας τις χειρότερες μορφές της αρχαιότητας για να τυπώσουν ένα νέο σημάδι πάνω σ’ αυτούς τους νοτιοαμερικάνικους χερσότοπους. Αυτό το σημάδι είναι αυτό που η αρχαιότητα λησμόνησε από την ομορφιά κι εμείς, αυτά τα μαύρα κεφάλια, επιβεβαιώνουμε το δικαίωμά μας σε μια εργασία στην ομορφιά. Τι είναι επομένως ο Παράδεισος; Ο ουρανός ήταν ανέκαθεν το μέρος που έχουμε πάει γεμίζοντας με τις ελλείψεις της ζωής. Όπως τόσοι, στερημένος, το έτος 1975 άρχισα την εργασία μου θεωρώντας τη σαν μια πρακτική για τον Παράδεισο, όχι για τον κενό ουρανό. Η αρχή του δρόμου του ανοίγει με την πράξη του να έχω κάψει το πρόσωπό μου επειδή ακόμα δεν ήταν δυνατό να σημαδέψω τον ουρανό με το διορθωμένο γεγονός των ζωών μας, αλλά στο έγγραφο αυτής της καύσης σχετίζεται αυτή η πράξη με τα αστέρια της νύχτας. Εγώ ξέρω (και οι φίλοι μου επίσης) πως όταν μπορέσουμε να επανασχεδιάσουμε τις εργασίες μας και συνεπώς να σπάσουμε οποιαδήποτε υποχρέωση στη φυσική ή πνευματική δουλικότητα, όλοι –νεκροί και ζωντανοί- θα μπορέσουμε επιτέλους να αναστρέψουμε τις ελλείψεις μας και συνεπώς να διορθώσουμε τον ουρανό. Αυτός είναι ο δρόμος της ζωής μου, όπως ένας ακόμα κλώνος, η Κόλαση, το Καθαρτήριο και ο Πάράδεισος του Mein Kampf του Ραούλ Σουρίτα (και αυτός ο τίτλος είναι μόλις μια μικρή, αμελητέα μεταφορά της Κόλασης). Εκεί επίσης αναφέρεται η αγάπη, αν και πιστεύω πως είναι καλύτερα να μην επιμείνω σ’ εκείνη τη λέξη, τουλάχιστον για τώρα. Αλλά το νέο σημάδι στον ουρανό, όχι στο πρόσωπο, εκείνο θα είναι ο Παράδεισος.

(Απόσπασμα που βρέθηκε ανάμεσα στα ερείπιά σου)

Βόρεια ακτή, γκρεμοί

Αλλά δεν ήταν ο Παράδεισος, little boy, αλλά μόνο η άνυδρη έρημος
όπου εδώ και εκατομμύρια χρόνια βρισκόταν ο Ειρηνικός και μπροστά μερικές φράσεις αγάπης, τρέλας και θανάτου, γραμμένες στους γκρεμούς διασχίζοντας το τσακισμένο σούρουπο, την τσακισμένη νύχτα, τη γδαρμένη σου αυγή

(Από το βιβλίο Σουρίτα (Zurita), εκδόσεις Ντελίριο (Delirio), 2011)

Σημείωση: (1) Η μετάφραση του χωρίου στα ελληνικά: «για μένα πηγαίνει ανάμεσα στον χαμένο κόσμο.»