Top menu

Λέσχη Ανάγνωσης Οκτωβρίου: 10 βιβλία

lesxhokt.jpg
lao1.jpg
Ο ζωγράφος του Μπελογιάννη, μυθιστόρημα, Νίκος Δαββέτας, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013

 

Οι παθιασμένοι αναγνώστες της λογοτεχνίας ασφαλώς θα θυμούνται την παράξενη πριν (σχεδόν) δεκαπέντε χρόνια περίπτωση του Ισπανού πεζογράφου Χαβιέ Θέρκας, ο οποίος έγραφε επί σειρά ετών πεζογραφήματα με το ίδιο πάντοτε στυλ και ξαφνικά, με ένα βιβλίο του, τους Στρατιώτες της Σαλαμίνας, έγινε παγκοσμίως γνωστός μέσα σε ένα καλοκαίρι, παρ’ ότι και αυτό το βιβλίο του ήταν ακριβώς ίδιο όπως τα προηγούμενα. Ο ίδιος ο συγγραφέας σε συνεντεύξεις του, ξαφνιασμένος αναρωτιόταν: «Γιατί»; Και το ακόμη πιο αστείο: οι κριτικοί που είχαν αγνοήσει τα προηγούμενα βιβλία του, επανήλθαν με διθυράμβους σε αυτά που τόσα χρόνια τον είχαν παντελώς αγνοήσει.

Εάν θελήσουμε οπωσδήποτε να βρούμε μια λογική εξήγηση στο ανεξήγητο όπως οι περισσότερες λογοτεχνικές επιτυχίες φαινόμενο, ίσως θα πρέπει να αποδώσουμε την απρόσμενη επιτυχία στον διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας της Ιστορίας. Στα μέχρι τότε ιστορικά πεζογραφήματα, η σύμβαση του κεντρικού ήρωα - αφηγητή περιόριζε την οπτική του συγγραφέα. Ο Θέρκας ίσως πρώτος κατήργησε αυτή τη σύμβαση και καθιέρωσε ένα αυτοαφηγηματικό πρόσωπο, ένα είδος περιπλανώμενου, ωσάν σε road movie, όπου η Ιστορία περιφέρεται και περιπλέκεται, όχι άμεσα, αλλά μέσα από αφηγήσεις κι αναμνήσεις τρίτων, με ποικιλόμορφες κι ανατρεπτικές εστιάσεις, όπου ο κεντρικός ήρωας, λήπτης των αφηγήσεων, καλείται να τις επεξεργαστεί. Αυτή η νέα ουσιαστικά τεχνική, πέρασε αρχικώς απαρατήρητη, ως μια ίσως άστοχη φλυαρία και στη συνέχεια αναγνωρίστηκε ως κάτι καινούργιο.

Στον ίδιο δρόμο βαδίζει εδώ και χρόνια ο πεζογράφος και ποιητής Νίκος Δαββέτας κι είναι, έχω την εντύπωση, ο μόνος στην Ελλάδα που ακολουθεί αυτή την τεχνική. Με τη διαφοροποίηση ότι, στο παρόν βιβλίο, τον ρόλο του κεντρικού ήρωα, τον αναλαμβάνει ο αναγνώστης. Εκείνος είναι που θα περιπλανηθεί σε δαιδαλώδεις ιστορικούς δρόμους, μέσω πάντοτε αφηγήσεων τρίτων και θα κληθεί να οδηγηθεί σε συμπέρασμα. Αν και η ιστορική οπτική του συγγραφέα είναι ίσως ευδιάκριτη κι ολίγον «Κουντερική», όπου οι παραδοσιακές εστιάσεις δύσκολα στέκονται όρθιες, δεν καθορίζει το κείμενο. Ποικίλες γνώμες και απόψεις αναπτύσσονται γύρω από τον κεντρικό άξονα και, βεβαίως, στο μυθιστόρημα πρωταγωνιστούν πολλοί, όχι όμως ο ζωγράφος του Μπελογιάννη, ο οποίος ήταν ο Πάμπλο Πικάσο. Ο μύθος απλός και η αστυνομική δράση προσχηματική. Ένας Έλληνας συγγραφέας που ζει στο Παρίσι κατέχει προσχέδια του γνωστού σκίτσου του Πικάσο που αφορά τον Μπελογιάννη βρίσκεται δολοφονημένος. Η βαφτισιμιά του ξεκινάει μια περιπλάνηση στους δρόμους της τέχνης και την ιστορίας, προσπαθώντας να διαπιστώσει εάν τα προσχέδια είναι γνήσια και να τα πωλήσει. Η γνώμη μου είναι ότι η αστυνομική δράση δεν είναι απαραίτητη, καθώς μυστήριο ουδέποτε αναπτύσσεται κι ως αναγνώστης γρήγορα ξέχασα τον φόνο καθώς άλλα ερωτήματα ιστορικά και κοινωνικά αναδύθηκαν.

Γιάννης Παπαγιάννης

 

lao2.jpg
Το στέμμα του τρελού, ποίηση, Σταμάτης Φίφης, Εκδόσεις Εκάτη 2013

 

Το Στέμμα του Τρελού… (In God We Trust)… είναι η έκτη ποιητική συλλογή του Σταμάτη Γ. Φίφη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εκάτη. Αυτό που χαρακτηρίζει τον ποιητή σε αυτό του το έργο, είναι η ωριμότητα της έκφρασης και της αναζήτησης. Οι υπαινιγμοί του κλείνουν αυτάρεσκα το μάτι στον αναγνώστη και τον κάνουν να αποκρυπτογραφήσει μέσα από τους λιτούς, μα τόσο μεστούς στίχους,  τα νοήματα που υποψιάζεται ότι μπορεί και να υπάρχουν.

Η αυτογνωσία του είναι εμφανής σε κάθε του στίχο. Ταυτόχρονα όμως, διατηρεί το γνώρισμα των εφηβικών ημερολογίων αφού οι σκέψεις του φορές, μοιάζουν να απλώνονται με κείνη την ορμή που θέλει να «αλλάξει» τον κόσμο. Ο Σταμάτης Γ. Φίφης συνεχίζει να αναζητά χωρίς να βρίσκει, θέλει να χάνεται χωρίς να βρίσκεται σε έναν κόσμο που επιμένει να πάλλεται έξω από τον ποιητή, μέσα από τον ποιητή.

Μαρία Τσιράκου

 

lao3.jpg
Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, όχι οικονομικό, δοκίμιο, Χρήστος Γιανναράς, Εκδόσεις Ιανός 2013

 

Σε μία τόσο δύσκολη εποχή σαν τη σημερινή σίγουρα οι περισσότεροι από εμάς έχουμε αναρωτηθεί ποιες είναι οι αιτίες οι οποίες μας οδήγησαν σε αυτήν την κρίση και τι μπορούμε να κάνουμε ο καθένας μεμονωμένα αλλά και σαν κράτος για να βγούμε από αυτήν.

Απαντήσεις σε αυτά τα τόσο σημαντικά ερωτήματα του σύγχρονου Έλληνα προσπαθεί να δώσει ο Χρήστος Γιανναράς στο βιβλίο του Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό όχι  οικονομικό. Παραθέτοντας συγκεκριμένα γεγονότα της νεοελληνικής ιστορίας ψάχνει τις βαθύτερες αιτίες αυτής της κρίσης, στη δομή του νεοελληνικού κράτους. Μήπως τα αίτιά της βρίσκονται στη δυσλειτουργία του ελληνικού κράτους, στη νοοτροπία του μέσου Έλληνα και στην απομάκρυνση από τις παραδόσεις μας;

Και με ποιον τρόπο μπορούμε να βγούμε από την κρίση; Είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε σε τόσο ριζικές κοινωνικές αλλαγές και να εξαλείψουμε νοοτροπίες αιώνων;

Άσχετα αν ο καθένας από εμάς συμφωνεί ή διαφωνεί με τις τοποθετήσεις του Χρήστου Γιανναρά, είναι βέβαιο ότι το βιβλίο του αποτελεί μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσέγγιση του θέματος που απασχολεί όλους τους Έλληνες σήμερα και ίσως και να αποδεικνύει τελικά ότι το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, ηθικό, κοινωνικό και όχι οικονομικό.

Αλεξία Νταμπίκη

 

lao4.jpg
Ποιήματα, Marcelline Desbordes - Valmore, μτφρ. Ισιδώρα Καμαρινέα, Εκδόσεις Εκάτη 2005

 

Στις μέρες μας, ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι στην προσπάθειά τους να προσελκύσουν το αναγνωστικό κοινό, όχι μόνο στην πεζογραφία αλλά και στην ποίηση, προχωρούν σε εκδοτικά εγχειρήματα ποιότητας, εκδίδοντας ξένους ποιητές και ποιήτριες παλιότερων εποχών ή επανεκδίδοντας παλιότερες εκδόσεις, που είτε έχουν εξαντληθεί είτε χρειάζονται διορθώσεις.

Μια τέτοια προσπάθεια έχουμε και από τον εκδοτικό οίκο Εκάτη, που μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε τυπωμένη τη δεύτερη έκδοση επιλογής ποιημάτων της Marceline Desbordes – Valmore με τον τίτλο Ποιήματα, σε μετάφραση Ισιδώρας Καμαρινέα με εισαγωγικό άρθρο του Τέλλου Άγρα.

Πριν ξεκινήσει ο αναγνώστης, να διαβάζει τα Ποιήματα της Marceline Desbordes – Valmore θα πρέπει να γνωρίζει ότι η ποιήτρια συγκαταλέγεται από πολλούς μελετητές στον κύκλο των καταραμένων ποιητών, παρά το ότι, ούτε πρόωρο θάνατο είχε, ούτε ακόλαστη ζωή έκανε, όμως, ο ανεκπλήρωτος έρωτας και ο πρόωρος θάνατος των δυο παιδιών της, είναι τα δύο χαρακτηριστικά, που επηρέασαν την ίδια και την ποίησή της, αφού η ποίηση ήταν το καταφύγιο και το μόνο της στήριγμα.

Το στοιχείο, που κυριαρχεί έντονα στην ποίηση της Valmor είναι το ερωτικό, όπως συνήθιζαν οι ποιήτριες της εποχής της, αφού η γυναίκα ήταν κλεισμένη στο σπίτι και υπηρετούσε αρχικά τους γονείς της περιμένοντας το βασιλόπουλο του παραμυθιού για να καταλήξει να υπηρετεί έναν – στις περισσότερες περιπτώσεις – αυταρχικό σύζυγο. Στα ερωτικά της ποιήματα, λοιπόν, η Valmore καταφέρνει να μας φανεί οικεία, καθώς μας θυμίζει μια σπουδαία Ελληνίδα ποιήτρια: Τη Μυρτιώτισσα. Ας δούμε, όμως, ένα μικρό υπόδειγμα: «Ουρανός είσαι συ και σ’ ακούω στα γραμμένα! / Έτσι, ως είχε δειλία τις φωνές μας δεσμεύσει, / «Σ’ αγαπώ!», μου μιλούσες με χείλη κλεισμένα / και βουβά σ’ απαντούσα πως σε είχα πιστέψει.»

Η επιλογή των ποιημάτων της Valmore μας δείχνει ότι η ποιήτρια ήταν εξοικειωμένη με τις παραδοσιακές τεχνοτροπίες γιατί παρά την απουσία του σονέτου, χρησιμοποιεί διάφορα είδη ομοιοκαταληξίας, μέτρου και ρυθμού και εδώ πρέπει να τονίσουμε τη μεταφραστική δεινότητα της Ισιδώρας Καμαρινέα, που καταφέρνει να μας δώσει τέτοιο αποτέλεσμα, που νομίζουμε ότι διαβάζουμε ελληνική παραδοσιακή ποίηση.

Δεν θα παραθέσουμε άλλο απόσπασμα από το βιβλίο της Valmore καθώς τα ποιήματα της συλλογής είναι λιγοστά, αλλά θα αφήσουμε τον αναγνώστη να ανακαλύψει τις λογοτεχνικές αρετές της ποιήτριας, που το έργο της, σύμφωνα με τον J. Michelet είναι «το ωραιότερο που έγραψε πέννα γυναίκας».

Θεοχάρης Παπαδόπουλος

 

lao5.jpg
Η ιστορία ενός έρωτα, μυθιστόρημα, Νικόλ Κράους, μτφρ, Πόλυ Μοσχοπούλου, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013

 

Ο ηλικιωμένος Πολωνοεβραίος Λέο Γκούρσκι έχει ζήσει χωρίς αμφιβολία μία ιδιαίτερη ζωή. Έχει επιζήσει από το Ολοκαύτωμα και έχει ζήσει την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία. Μία εισβολή που του στοίχισε τον έρωτα της ζωής του, την Άλμα η οποία φυγαδεύτηκε στην Αμερική. Εκείνος μετά από πολλές περιπέτειες απελευθερώνεται και βάζει ως στόχο να κυνηγήσει ξανά το μεγάλο του έρωτα στην Αμερική. Η Άλμα είναι παντρεμένη και μεγαλώνει το παιδί του με κάποιον άλλον, ένα παιδί το οποίο θα μεγαλώσει μακριά του. Η ζωή του όμως χαρακτηρίζεται από ακόμα μία σημαντική απώλεια. Ένα μυθιστόρημα το οποίο έχει γράψει ο ίδιος και το οποίο δεν θα μάθει ποτέ πως εκδόθηκε…

Η Άλμα Σίνγκερ είναι μία έφηβη η οποία μεγαλώνει μετά το θάνατο του πατέρα της, με την βουτηγμένη στη θλίψη μητέρα της στην οποία ανατίθεται η μετάφραση ενός μυθιστορήματος και τον αδερφό της ο οποίος πιστεύει ότι είναι ένας από τους 36 Δίκαιους της εβραϊκής παράδοσης. Όταν η Άλμα διαπιστώνει ότι η συνονόματή της πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι υπαρκτό πρόσωπο αποφασίζει να την αναζητήσει.

Πως συνδέονται όμως αυτά τα δύο τόσο διαφορετικά πρόσωπα; Στο μυθιστόρημα της Νικόλ Κράους Η ιστορία ενός έρωτα, οι ζωές των ηρώων μπλέκονται με έναν περίεργο τρόπο καθώς τις χαρακτηρίζουν κοινά στοιχεία, όπως η μοναξιά και η απώλεια. Η απώλεια σημαντικών και πολύτιμων ανθρώπων η οποία οδηγεί στην πιο σκληρή μορφή μοναξιάς. Αυτού του είδους της μοναξιάς που σε ακολουθεί σε όλη σου τη ζωή και σου δημιουργεί την ανάγκη να τραβάς με διάφορα τεχνάσματα την προσοχή των συνανθρώπων σου, όπως ο Γκούρσκι ο οποίος σκαρφίζεται διάφορα τεχνάσματα γιατί φοβάται μήπως πεθάνει και δεν τον δει κανείς.

Η συγγραφέας χρησιμοποιεί τον τίτλο τον μυθιστορήματος για το οποίο γράφει ως τίτλο για το δικό της μυθιστόρημα και χρησιμοποιεί και κομμάτια από το συγκεκριμένο βιβλίο, μπλέκοντας έτσι με αριστοτεχνικό τρόπο τις ζωές των ηρώων της, το χθες με το σήμερα. Γραμμένο με έναν ιδιόμορφο τρόπο,  Η ιστορία ενός έρωτα» μας δείχνει πόσο σκληρή μπορεί να γίνει κάποιες φορές η ζωή, αλλά και πως μπορούμε ακόμα και με τις πιο ιδιότυπες αφορμές να δώσουμε το δικό μας, προσωπικό νόημα στις καταστάσεις.

Αλεξία Νταμπίκη

 

lao6.jpg
Craftbook 2013, ποίηση, Crisis-Resistant Art Facebook Team (CRAFT), Εκδόσεις Γαβριηλίδης 2013

 

Ζούμε σε μια περίοδο κρίσης και όλο και πιο συχνά διαβάζουμε αναφορές, ότι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, πολιτική και κοινωνική, αλλά ότι είναι και πολιτισμική. Σε μια κοινωνία, που παρακμάζει, ο πολιτισμός δεν μένει αλώβητος. Τίθεται, λοιπόν, εύλογα το ερώτημα: Πως αντιδρούν οι καλλιτέχνες στην κρίση; Η απάντηση, που, συνήθως δίνεται είναι ότι οι καλλιτέχνες απαξιούν να αντιδράσουν, έχουν κλειστεί μέσα στα σκονισμένα γραφεία τους και δημιουργούν τα έργα τους κλεισμένοι στο δικό τους μικρόκοσμο.

Τον παραπάνω ισχυρισμό έρχεται να αναιρέσει το Craftbook. Πρόκειται για μια ανθολογία ποίησης και εικόνων της διαδικτυακής ομάδας CRAFT (Crisis Resistant Art Facebook Team) σε μια κομψή και καλαίσθητη έκδοση των εκδόσεων Γαβριηλίδης. Στην ανθολογία συμμετέχουν 63 καλλιτέχνες οι οποίοι είναι με αλφαβητική σειρά οι: Ελένη Αϊβαλή, Ιωάννα Αβραμίδου, Κασσάνδρα Αλογοσκούφη, Σοφία Αντωνακάκη, Άρτεμις Βαζιργιαντζίκη, Ελισσαίος Βγενόπουλος, Ειρήνη Βεργοπούλου, Γιώργος Βλαχάκης, Νίκος Βουτσινάς, Kurt Brereton, Θανάσης Γιούνης, Κατερίνα Δαμιανάκου, Δέσποινα Δεληγιαννίδου, Στέλλα Δούμου, Weaver Ιωάννου, Έλσα Καββαδά, Αναστασία Καλλία, Kate Car, Άννα Καρακόντη, Χρύσα Κεχαγιά, Χάρις Κοντού, Κώστας Κουράκης, Βασίλης Κουστούδας, Έφη Λαμπρινίδου, Αναστασία Λίλη, Μέρη Λιόντη, Κωνσταντίνος Λουκόπουλος, Κώστας Μαθιόπουλος, Πόλυ Μαμακάκη, Μαρία Μανδάλου, Μαρία Μαργαρίτη, Διονύσης Μαρίνος, Ηλίας Μάρκος, Κωνσταντίνος Μεϊμαρόγλου, Μαρία Μουσαφίρη, Αλεξάνδρα Μπακονίκα, Τούλα Μπαρνασά, Άννα Μπουτσουρίδου, Γιώργος Νικολόπουλος, Κατερίνα Ξαρχοπούλου, Χαριτίνη Ξύδη, Παναγιώτης Παπανικολάου, Κωνσταντίνος Παππάς, Σταμάτης Πάρχας, Helena Patsiamanis, Λίνα Ρόκκου, Γιώργος Σαλταφέρος, Ιφιγένεια Σιαφάκα, Γεσθημανή Σιδερίδη, Ελένη Σιώζου – Silena, Ευαγγελία Σπανουδάκη, Πάνος Σταθόγιαννης, Αλέξης Σταυράτης, Κυπαρησία Συμεωνίδου, Αθηνά Τιτάκη, Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, Γιώργος Τρικεριώτης, Ξενοφών Τσιτσώνης, Στρατής Φάβρος, Χριστίνα Φραγκιά, Αργυρούλα Φυντιρλή, Βαγγέλης Χαλικιάς και Πόλυ Χατζημανωλάκη.

Πριν προχωρήσουμε στην περιγραφή, θα θέλαμε να προλάβουμε δύο ενστάσεις:

Η πρώτη είναι κατά πόσο μπορεί να σταθεί μια ανθολογία, που έχει φτιαχτεί από μια ομάδα Facebook, όπου συμμετέχει όποιος θέλει, όπου οι δημοσιεύσεις, που γίνονται είναι «πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερημένοι» και που, συνήθως, χαρακτηρίζονται από ανομοιογένεια. Όμως, η ομάδα CRAFT είναι μια ομάδα, που φτιάχτηκε σαν μια διαδικτυακή φωνή αντίστασης και διαμαρτυρίας απέναντι στην κρίση και γι’ αυτό, παρά την ποικιλία μορφών ποίησης, που παρουσιάζει καταφέρνει να δώσει ένα σφιχτοδεμένο σύνολο άρτιας αισθητικής.

Η δεύτερη ένσταση, που θα μπορούσε να ειπωθεί, είναι ότι ο αριθμός των συμμετεχόντων είναι μεγάλος. Τη στιγμή, που γράφονται τούτες οι γραμμές, η ομάδα CRAFT αριθμεί 721 μέλη. Από αυτό και μόνο φαίνεται ότι έχει γίνει μια πολύ προσεχτική επιλογή για το πόσοι και ποιοι συμμετέχουν και άρα, τηρουμένων των αναλογιών, ο αριθμός των συμμετεχόντων τηρεί το μέτρο στη συγκεκριμένη ανθολογία.

Η ποίηση της ανθολογίας είναι κυρίως υπερρεαλιστική χωρίς αυτό να είναι κανόνας για όλους τους ποιητές της ομάδας. Γι’ αυτό σε ορισμένα σημεία συναντάμε υπαρξιακές αναζητήσεις και κοινωνικές αναφορές. Κάποια από τα ποιήματα εκφράζουν μια ήπια κοινωνική διαμαρτυρία χωρίς να γίνονται κραυγαλέα και είναι αρετή για το ποίημα να λέει αυτό, που θέλει να πει, χωρίς να κραυγάζει.

Προχωρώντας στο διάβασμα της ανθολογίας, συναντάμε ορισμένα πεζά, ποιητικά γραμμένα, που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τη μουσικότητα των ποιημάτων του βιβλίου, ενώ οι φωτογραφίες, που κοσμούν την παρούσα έκδοση δένουν με τα ποιήματα δημιουργώντας μια νοσταλγική διάθεση και μια αίσθηση ότι μπορούμε να ελπίζουμε και να ονειρευόμαστε ένα καλύτερο αύριο.

Θα κλείσουμε αυτό το μικρό μας ταξίδι στη διαδικτυακή ανθολογία Craftbook με ένα μικρό απόσπασμα από τον πρόλογο, που έχει γράψει το μέλος της συντακτικής ομάδας του βιβλίου, Έφη Λαμπρινίδου: «Ελπίζουμε το Craftbook να γίνει για μας τα μέλη η απαρχή μιας σειράς πολιτιστικών δράσεων και φωνή διαμαρτυρίας και αντίστασης σε όλα αυτά που συμβαίνουν στη χώρα και για όσους το πάρουν στα χέρια τους παράδειγμα συλλογικότητας».

Θεοχάρης Παπαδόπουλος

 

 lao7.jpg  
Γιάννης Δάλλας: Να βγω από μένα..., δοκίμιο, Γιώργος Δουατζής, επίμετρο: Γιώργος Μπλάνας, Εκδόσεις Καπόν 2013

 

Δεύτερο βιβλίο της σειράς, που ευχόμαστε να μακροημερεύσει είναι το δοκίμιο - μελέτη στο έργο του Γιάννη Δάλλα από τον ποιητή - δημοσιογράφο Γιώργο Δουατζή. Το ενδιαφέρον κομμάτι του βιβλίου είναι η μακρόπνοη και ιδιαιτέρως περιεκτική συνέντευξη του ποιητή στον κ. Δουατζή, όπως ακριβώς δηλαδή ήταν στο επίκεντρο και στο πρώτο βιβλίο της σειράς, για τον φιλόσοφο Κώστα Αξελό.

Ουσιαστικά αυτή η προσπάθεια του Γιώργου Δουατζή μας συστήνει αξιόλογους ανθρώπους του δημόσιου βίου οι οποίοι βρίσκονται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, με αποτέλεσμα να τους "γνωρίζουν" ελάχιστοι. Ο κ. Δουατζής, χάρη στην πλούσια δημοσιογραφική του εμπειρία, καταφέρνει μέσα από μια συνέντευξη - ποταμό να μάθουμε όσα δεν ξέρουμε για τον Γιάννη Δάλλα, για τις σκέψεις αλλά και τις πεποιθήσεις του μέσα και πέρα από την ποίηση.

Η έκδοση συμπληρώνεται με το κατατοπιστικό επίμετρο του βραβευμένου ποιητή Γιώργου Μπλάνα, αλλά και το σύνολο της εργογραφίας - κριτικογραφίας του Γιάννη Δάλλα και για τον Γιάννη Δάλλα. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι χίλια μπράβο γι' αυτή την αξιέπαινη προσπάθεια στον Γιώργο Δουατζή.

Νέστορας Πουλάκος

 

lao8.jpg
Μεταιχμιακή χαρά, ποίηση, Θάνος Γώγος, Εκδόσεις Φαρφουλάς 2013

 

Δύο χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη εμφάνιση του Θάνου Γώγου στα ελληνικά γράμματα. Το πρώτο του βιβλίο Εμμονή μας έδωσε ήδη μια πρώτη γεύση του τί εστί τέχνη της μεταιχμιακής ποίησης: διαμελισμός του Εγώ, νευρωτική θεατρικότητα, τάσεις φυγής, ψευδαισθήσεις σώματος σε θλιμμένες περιπλανήσεις του εαυτού. Τώρα, κάνει ένα βήμα παραπάνω, με την Μεταιχμιακή χαρά να αποτυπώνει άψογα την ποιητική φόρμα αυτής της απολέπισης αξιών σε καιρούς αποδόμησης της πραγματικότητας.

Με λόγια ακατάληπτα τοποθετεί τον εαυτό του ανάμεσα στα δύο φύλα με χ και ψ χρωμοσωμικών εξισώσεων, παρουσιάζοντας την τρυφερότητα ως φετίχ και την πλήξη ως μια έσχατη εξήγηση διφορούμενων συμπεριφορών. Μέσα από τα ποιήματά του, ο Θάνος Γώγος συμπυκνώνει αυτοκτονικές συμπεριφορές σε φόρμες αλλόκοτων προσευχών μέσω κατανάλωσης αλκοόλ και αποσυναρμολόγησης του εύθραυστου υλικού που τον καθορίζει σε βάθος, ενώ παράλληλα προσδιορίζει την Τέχνη ως μια μορφή ψυχοπαθολογίας, ένα παιχνίδι στα όρια του απροσδιόριστα οικείου.

Για τον Θάνο Γώγο, ο Θεός είναι μασκοφόρος τιμωρός, η αγάπη κάτι άπιαστο, οι γυναίκες τραυματικές εμπειρίες, η εγκατάλειψη της παιδικότητας μικρές πληγωμένες σκέψεις: όλα μαζί αποτυπώνουν μια νοσταλγία ενός ονείρου, η οποία εκφράζεται με την παραδοχή της οριακής διαταραχής μέσα από ένα φράκταλ σχιζοσυναισθηματικού drink 'n drive, για να καταλήξει στην ολοκληρωτική παράδοση του Είναι του στην Μεταιχμιακή χαρά.

Μαρία Κατσοπούλου

 

lao9.jpg
Η ζωή μου, αφήγημα, Άντον Τσέχωφ, μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου, Εκδόσεις Ερατώ 2010

 

Ή αλλιώς πώς η ειλικρίνεια, η αθωότητα, η δίψα για καθάρια ελευθερία συκοφαντείται και μεταφράζεται σε παραφροσύνη και ανοησία από μια κοινωνία βυθισμένη στη σοβαροφάνεια, τη δεισιδαιμονία και την υποκρισία.

Ο Τσέχωφ μας μεταφέρει σε μια μικρή ρωσική κωμόπολη με σπίτια ομοιόμορφα σχεδιασμένα από έναν αρχιτέκτονα χωρίς στάλα φαντασίας, τον πατέρα του κεντρικού ήρωα. Ο Μισαήλ εξομολογείται τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Ένας ευγενής που αποφασίζει ότι το «κοστούμι» που του ράψανε είναι ασφυκτικά στενό, το σκίζει και κυκλοφορεί «γυμνός». Και αυτή η γύμνια του τρομάζει τους γύρω του. Τολμάει να βγάλει τη γλώσσα σ’ ένα περιβάλλον σφικτά δεμένο σε δεσμά υποκρισίας. Αποφασίζει να αφοσιωθεί στο επάγγελμά του ελαιοχρωματιστή και να αρνηθεί κάθε σχέση με το δημόσιο. Αυτό κάνει τον πατέρα του έξαλλο. Ο Μισαήλ στεναχωριέται ειλικρινά που η σχέση με τον τύραννο πατέρα του κλονίζεται. Θλίβεται για τα συναισθήματα αγωνίας και απογοήτευσης που βλέπει στα μάτια της αδελφής του, μα δε μπορεί να κάνει διαφορετικά. Δεν τον αφήνει η συνείδηση του. Προτιμάει να πεινάσει παρά να ζει βουτηγμένος στο ψέμα.

«Είναι τρομερό Μισαήλ. Για χάρη της μητέρας μας, σε ικετεύω: συμμορφώσου». Εδώ το «συμμορφώσου» σημαίνει ένα πράγμα: «Προσπάθησε να ακολουθείς  τους  κανόνες  της τάξης σου, μην κολυμπάς ενάντια στο ρεύμα». Και η απάντηση του Μισαήλ: «Αγαπημένη μου αδερφή πώς μπορώ να συμμορφωθώ, όταν είμαι πεπεισμένος ότι ενεργώ σύμφωνα με τη συνείδησή μου;»

Έπειτα συναντά τον έρωτα στο πρόσωπο της Μάσα. Την ακολουθεί στην ύπαιθρο σε μια προσπάθεια να αφοσιωθούν στην αγροτική ζωή. Πολύ νωρίς η Μάσα εγκαταλείπει την προσπάθεια και μαζί και τον Μισαήλ. Επιστρέφει στη  χλιδή και την ασφάλεια της τάξης της και στα χρήματα του πατέρα της, αφήνοντας τον Μισαήλ με την απογοήτευση και την καχυποψία τώρα πια ριζωμένη στο βλέμμα του.

Δίπλα του η αδερφή του η Κλεοπάτρα, την οποία αλλάζει ολοκληρωτικά ο έρωτας για τον γιατρό Μπλαγκόβο, έναν άντρα παντρεμένο με τρία παιδιά. Μένει έγκυος, δέχεται την αποπομπή από τον πατέρα της, την κοινωνική κατακραυγή, μα αισθάνεται για πρώτη φορά ευτυχισμένη και αφήνεται να πεθάνει νιώθοντας επιτέλους ζωντανή.

Ο Μισαήλ βλέπει τα πάντα τώρα καθαρά. Βλέπει την υποκρισία της τάξης του και δεν επιστρέφει ποτέ εκεί. Το τέλος του διηγήματος τον βρίσκει να ζει ως ελαιοχρωματιστής με τη μικρή ανιψιά του μακριά από όλους και να βαδίζει στο δρόμο που η συνείδηση του του όρισε ως αληθινό.

Ο Τσέχωφ σκιαγραφεί τρεις κατηγορίες ανθρώπων. Ο γιατρός Μπλαγκόβο και η Μάσα είναι εραστές της ελευθερίας στα λόγια μόνο. Εκφράζουν αιρετικές σκέψεις, ο φόβος να τις εφαρμόσουν όμως τους οδηγεί να υιοθετήσουν ως στάση ζωής την υποκρισία. Η ανάγκη τους για την επιδοκιμασία των άλλων αλλά και ο πόθος τους να απολαύσουν την ζωή μακριά από κάθε είδους ματαίωση τους οδηγεί σε μια μόνιμη σχιζοφρένεια.

Η Ανιούτα Μπλαγκόβο, κρυφά ερωτευμένη με τον Μισαήλ και η Κλεοπάτρα η αδερφή του είναι δυο γυναίκες με γνήσιο συναίσθημα. Την τελευταία την απελευθερώνει ο έρωτας μα και την οδηγεί στην περιθωριοποίηση και τον θάνατο. Η άλλη δεν τα καταφέρνει. Ζει μέχρι το τέλος μόνη, γιατί δεν τολμά να πάει ενάντια στις συμβάσεις της τάξεις της.

Ο Μισαήλ είναι ο γνήσιος άνθρωπος, ο συνεπής στο λόγο του. Ό,τι πιστεύει το κάνει πράξη ζωής με την ειλικρίνεια και την αμεσότητα των μικρών παιδιών. Δεν έχασε τη ματιά του. Η μικρόψυχη κοινωνία δεν αντέχει την αδήριτη ειλικρίνειά του. Συκοφαντείται, περιθωριοποιείται, ζει «παρείσακτος», πεινάει, μα σε πλήρη ειρήνη με τον εαυτό του.

Ο πατέρας του και όλοι οι άλλοι ζουν έγκλειστοι σε ένα πλατωνικού τύπου σπήλαιο. Η δεισιδαιμονία τους έχει ποτίσει την ψυχή και το μυαλό τους είναι νεκρό, δε ζουν. Με πικρό χαμόγελο παραθέτω το κατηγορώ του Τσέχωφ ενάντια στη μικροαστική ηθική.

«Τα φανταζόμουν όλα αυτά και αμέσως ήρθαν στο μυαλό μου άνθρωποι, άνθρωποι που ήξερα, που τους σκότωναν σιγά σιγά οι συγγενείς τους και τα πιο κοντινά τους πρόσωπα. Θυμήθηκα τα βασανισμένα σκυλιά που είχαν τρελαθεί, τα σπουργίτια που τα μαδούσαν ζωντανά τα παιδιά και τα πετούσαν στο νερό και όλες αυτές τις βασανισμένες, πονεμένες ζωές που έβλεπα συνεχώς από μικρό παιδί σε αυτή τη πόλη. Και δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί ζούσαν αυτοί οι εξήντα πέντε χιλιάδες άνθρωποι, γιατί διάβαζαν το ευαγγέλιο, γιατί προσεύχονταν, γιατί διάβαζαν βιβλία και περιοδικά. Τι καλό τους είχαν κάνει όλα όσα είχαν ειπωθεί και γραφτεί ως τώρα, αν εξακολουθούσαν να διακατέχονται απ' το ίδιο πνευματικό σκοτάδι και μίσος για την ελευθερία, σαν να ζούσαν εκατό ή τριακόσια χρόνια πριν;  Ένας εργολάβος περνάει όλη του τη ζωή χτίζοντας σπίτια στη πόλη και πάντα, μέχρι να πεθάνει, λέει «γκαρελί» αντί «γκαλερί». Αυτοί λοιπόν οι εξήντα πέντε χιλιάδες άνθρωποι διαβάζουν και ακούνε για την αλήθεια, για τη δικαιοσύνη, για το έλεος, για την ελευθερία, γενιές ολόκληρες, κι όμως απ’ το πρωί ως το βράδυ, μέχρι να πεθάνουν, λένε ψέματα, βασανίζουν ο ένας τον άλλον και φοβούνται και μισούν την ελευθερία σαν θανάσιμο εχθρό».

«Δεν υπάρχει ούτε ένας έντιμος άνθρωπος σ’ ολόκληρη την πόλη! Αυτά τα σπίτια που φτιάχνετε είναι καταραμένες φωλιές όπου καταστρέφονται μητέρες και κόρες, όπου βασανίζονται παιδιά… Καημένη μου μητέρα! Καημένη μου αδερφή! Πρέπει να αποβλακώνεσαι με βότκα, με χαρτοπαιξία, με σκάνδαλα, πρέπει να έχεις γίνει παλιάνθρωπος, υποκριτής ή να συνεχίσεις να ζωγραφίζεις σχέδια για χρόνια ολόκληρα, για να μην προσέχεις όλα τα φρικτά πράγματα που κρύβονται μέσα σε αυτά τα σπίτια. Η πόλη μας υπάρχει εκατοντάδες χρόνια, κι όλο αυτόν τον καιρό δεν έβγαλε έναν άνθρωπο χρήσιμο στην πατρίδα μας -ούτε έναν. Έχετε πνίξει καθετί ζωντανό και φωτεινό προτού ακόμα γεννηθεί.»

Γιατί θεωρώ επίκαιρο έναν τέτοιο λόγο σήμερα; Μα γιατί στοχεύει ολόισια στην ανθρώπινη ουσία μας και μας φωνάζει με γλώσσες χίλιες αυτό που με την άλωση της μηχανής κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε. Ότι ο άνθρωπος ορίζεται από τις πράξεις του και μόνος δρόμος για την αξιοπρέπεια που του πρέπει είναι η ειλικρινής και καθαρή ματιά στα πράγματα, όπως και η τόλμη να κάνει στάση ζωής αυτό που η συνείδησή του υπαγορεύει.

Ειρήνη Παραδεισανού

 

lao10.jpg
Αθήνα με θολό ποτάμι, ποίηση, Κώστας Μαρδάς, Εκδόσεις Άγκυρα 2009

 

Το ποιητικό βιβλίο του Κώστα Μαρδά Αθήνα με θολό ποτάμι συστεγάζει τρεις συλλογές, που δείχνουν και τη χρονική εξέλιξη του ποιητικού του τρόπου: Κυριακές Μοβ (1977-2002), Ατομική Θεολογία (2002-2007), Επιγραμματικές Δηλώσεις (2007-2008). Κάθε ποίημα οριοθετείται από τις λέξεις του, από τον τρόπο που συναντιούνται  και το πεδίο αναφοράς τους. Οι λέξεις στα ποιήματα του Κώστα Μαρδά αναφέρονται μεν στην ανθρώπινη περιπέτεια, αλλά αυτή δεν διαδραματίζεται solo ipso, σα να λέμε ενώπιον μοναχά ενός καθρέφτη. Η ανθρώπινη περιπέτεια διαδραματίζεται μέσα στον κοινωνικό σχηματισμό? όχι μόνο χάρη σε  όσα κουβαλά καθένας εκ γεννετής, αλλά μέσα από τη συνδιαμόρφωση στο περιβάλλον που αναπνέει εντός της καθημερινότητας. Ένα περιβάλλον που διαπερνάται από την ένταση της διασταύρωσης (ενίοτε και σταύρωσης) ψυχικών στάσεων με ρόλους, πρόσωπα  και  καταστάσεις από τις θεσμικές εξουσίες, με κυρίαρχη την πολιτική. Αυτό το χαρακτηριστικό των ποιημάτων του Μαρδά τα εντάσσει στο ποιητικό εργαστήριο του σήμερα, εκείνο τουλάχιστον που αναζητά νέους τρόπους και διευρυμένες αναφορές, μακριά από την ποίηση του αποκαλούμενου ιδιωτικού οράματος.

Βγήκαν οι επιβάτες./ Μπήκαν στη σειρά/ και κλαίγοντας/ περνούσαν μπροστά από τη λατέρνα/ ρίχνοντας στο δίσκο/ άλλος το δαχτυλίδι του/ άλλος το κουμπί του/ άλλος μια διάταξη νόμου/ κι ο τελευταίος το μάτι του. (σελ. 15)

Σχετικά με τον τρόπο συνάντησης των λέξεων, το ιδιάζον χαρακτηριστικό είναι οι αιφνίδιες εικόνες υπερρεαλιστικών καταβολών, οι οποίες  καταφέρνουν να αποστάξουν από το βίωμα  άλλοτε τον σαρκασμό, άλλοτε την αθωότητα (είτε απωλεσθείσα, είτε –σε ορισμένες περιπτώσεις–  εκ νέου αποκτηθείσα) και μια ευπάθεια στη δίνη της ανθρώπινης περιπέτειας.

Το κορίτσι περιέφερε το συκώτι σου που έβγαζε  άνθη (σ. 25)

Αυτή η υπερρεαλιστικών καταβολών εικονοποιεία (ο Εμπειρίκος είναι ο μόνος ποιητής που ρητά ονομάζεται – σ. 23) δίνει μια ώθηση στις λέξεις να περιπλανηθούν στο συμβολικό και υπόρρητο νοηματικό ορίζοντα των λέξεων. Ταυτόχρονα, δίνει στο στίχο μια γοητεία.

Ως προς τη σχέση μεταξύ των τριών συλλογών, τον κυρίαρχο τόνο στην  πρώτη δίνουν οι  υπαρξιακές αναζητήσεις και ψυχικές διαθέσεις, ενώ είναι ορατή από τα παράθυρα των στίχων η δημοσιά και οι αγώνες εκεί πέρα. Στη δεύτερη ποιητική συλλογή, την Ατομική θεολογία, η ματιά και οι λέξεις ωριμάζουν και γίνονται πιο μεστές οι αναφορές. Είναι δε κυρίαρχη η αναζήτηση ενός ιδανικού στην αρένα της ενίοτε σκληρής πραγματικότητας, μιας νέας κανονιστικότητας (εν είδει θεοκρατίας) που θα διακρίνει το σωστό από το λανθασμένο αναμέσα στο Εκείθεν και το Εντεύθεν, το Δημόσιο και το Ιδιωτικό. Η ένταση μεταξύ των άκρων αυτών δημιουργεί τον κυματισμό των λέξεων, ενώ ταυτόχρονα τα ποιήματα περί θεολογίας, αναζητούν εκείνο ακριβώς τον φάρο που θα οδηγήσει σε ένα γαλήνιο αραξοβόλι, ένα «γλυκό απόβραδο της Χίου». Στην τρίτη συλλογή, τα Επιγραμματικ», ο Μαρδάς δίνει έμφαση στη νοηματική πύκνωση μέσα από δίστιχα που λειτουργούν άλλοτε ως ποιητικά γνωμικά,  άλλοτε ως  αιφνίδιος ποιητικός λόγος.

Στη λιτανεία των λέξεων να είσαι ουρανός (σελ. 121)

Κλείνοντας το βιβλίο της ποιητικής συλλογής και αφήνοντας λίγες μέρες να περάσουν, εκείνες οι λέξεις που σα να σφηνώθηκαν και επιστρέφουν με μια ένταση, είναι οι εξής:  μικροθάνατοι και το χρώμα μοβ.

Κι ακόμα πετάγομαι τη νύχτα/ σπάζοντας καθρέφτες./ Ζώντας μικροθανάτους μοβ. (σ. 21)
Έρχεσαι πάλι Κυριακή[...] /φορώντας μοβ απόγευμα/ και παιδικές φωνούλες (σ. 51)
Με τι να μοιάζεις άραγε;[...]/ Με τη ματιά ενός παιδιού ανεύθυνου/ με μοβ επιθυμίες (σ. 79)

Αυτοί ακριβώς οι μικροθάνατοι σα να διαπερνούν απ’ άκρη σ’ άκρη τα ποιήματα του Μαρδά. Εκείνο το αίσθημα ότι ένα κομμάτι σου χάνεται οριστικά, και περιφέρεσαι προσδοκώντας την ανάστασή του, αφημένος σε αποχρώσεις του μοβ.

Πέτρος Πολυμένης

 

Πανόραμα βιβλίων

 

Τα πολιτικοσατυρικά κείμενα του ποιητή Γιάννη Στρούμπου, που έχουν δημοσιευτεί ανά καιρούς σε τοπικές εφημερίδες της Θράκης και σε πανελλήνιας εμβέλειας περιοδικά, συγκεντρώνονται στον τόμο Άσυλο ανιάτων (Καλλιγράφος 2013). Προλογίζει ο Νάσος Βαγενάς.

*


Η πρώτη ποιητική συλλογή του νευρολόγου από τα Γιάννενα Κώστα Παπαρούνα, Χίλια χρόνια και μια μέρα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης (2013).

*


Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση, τόσο περιεχομενικά όσο και αισθητικά, είναι η Κόκκινη κλωστή δεμένοι... (ΑΩ 2012) των Κωνσταντίνου Σκηνιώτη και Φιλιώς Γκαβαλιζούδη, που συνδυάζει πεζό και ποίηση.

*


Έξι χρόνια μετά το ελπιδοφόρο ντεμπούτο του με την ποιητική συλλογή Αναμονής ανθοφορία (Εριφύλη 2007), επιστρέφει ο ψυχολόγος Σπύρος Τσοτάκος με το βιβλίο Μετά το γιώτα της ίωσης, που κυκλοφορεί από τις νεοσύστατες εκδόσεις Κουίντα (2013).

*


Φρέσκια φωνή που έχει φιλοξενηθεί ήδη στο περιοδικό Vakxikon.gr είναι η νεαρή Χαρά Ναούμ από τα Χανιά της Κρήτης, η οποία εκδίδει την πρώτη ποιητική συλλογή της Άγρυπνες αντιλόπες στις εκδόσεις Μανδραγόρας (2013).

*


Στο μείον δύο (Ιωλκός 2013) τιτλοφορείται η πρώτη ποιητική συλλογή της μεταφράστριας Ελευθερίας Π. Τσίτσα.

*


Λίγους μήνες πριν την κυκλοφορία του βιβλίου Εμπόδια φτερά στις εκδόσεις Vakxikon.gr (2013), η Μαρία Ροδοπούλου έβγαλε την ποιητική συλλογή Είμαι πολλές στις εκδόσεις Ιδεόγραμμα (2013).

*


Καινούρια αυτοέκδοση για τον ποιητή Νίκο Σφαμένο από τη Μυτιλήνη, ο οποίος έχει φιλοξενηθεί ουκ ολίγες φορές στο περιοδικό Vakxikon.gr. Ο τίτλος της: Στα νερά του τρόμου επιπλέει η αγάπη.