Βύθιζε ο ήλιος. Άνοιξη.-Πώς στάλαζε μεσ’στην ψυχή
θρόμπο με θρόμπο, θλιβερό, το τρέμισμα του Απρίλη!
Σ’είχα γνωρίσει, ω Λησμονιά, της ηδονής Απαντοχή,
άσπρε Λυγμέ, Τύψη του Αγνού,
και μάκραινε η λιγοθυμιά του πένθιμου του δειλινού
μεσ’ στην ψυχή μου- κι έτρεμαν ρυθμοί στα ωχρά μου χείλη.
Όλο μου το είναι ένα άρπισμα και μια λαχτάρα-Αρμονικά
με λίκνιζε η άσπρη σου έκλυση, πάνω απ’την άπειρη ύλη:
Σκιόφωτα, αρώματα, λυγμοί, κραυγές, πιοτά μεθυστικά,
τα πάντα, σε μια προσευχή
συμφωνική τρικύμιζαν-και στάλαζε μεσ’στην ψυχή
θρόμπο με θρόμπο, θλιβερό, το τρέμισμα του Απρίλη!
C17H19NO3 x H2O (2)
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΙΝΑΣ, Ι
Βαρειά, σα μολυβένια, τα βλέφαρά μου πέφτουνε στα θάμπη
των άρρωστων ματιών μου, και τα μισάνοιχτα, ζεστά μου χείλη, με
πόθο ανασαίνουνε τον κρύο αλαφρόν αέρα της νύχτας, που μου
φέρνει τ’ανοιχτό παράθυρο...
Το κορμί μου χάνεται σ’ένα μαλακό σβύσιμο, σαν να ήτανε πό-
τισμένο από γλυκό κρασί και από μέλι...
Άσπρες πεταλούδες πετάνε γύρω μου, άσπρες ολόασπρες πετα-
λούδες, απάνω σε τρεμουλιαστά λευκά τριαντάφυλλα...
Η αναπνοή μου κομμένη από βαθύ λαχάνιασμα, μου ανοίγει
μιαν άφραστη δίψα θλιμμένων ερώτων και λαχταράω σιωπηλά
αγκαλιάσματα και αποκαμώματα άπειρα, κάτω από βαθύσκιες φοι-
νικιές που νανουρίζουνε τα πλατειά τους φύλλα...
Άγρια πάρκα ονειρεύομαι, όλο δεντρολίβανα, πικροδάφνες και
αλόη, ανάμεσα σε φράουλες και σε ορτενσίες, μουσκεμμένα από
δροσιές, πνοές και δροσιές του μεσονυχτιού...
Και το κορμί μου κυμαίνεται γαλήνιο σε μιαν απαλότατη έκλυ-
ση ωραίας ευδαιμονίας, καθώς έρημο ανθόφυλλο, απάνω στης κυ-
ματωσιές των ήσυχων νερών...
Βαρειά, σα μολυβένια τα βλέφαρά μου πέφτουνε στα θάμπη των
άρρωστων ματιών μου και τα μισάνοιχτα, ζεστά μου χείλη, πίνου-
νε με απελπισία τον κρύον αλαφρόν αγέρα της νύχτας, που μου
φέρνει το ανοιχτό παράθυρο...
Το πρώτο ποίημα το υπογράφει το 1924 ο χαμηλόφωνος μετασυμβολιστής ποιητής Κωστής Βελμύρας ενώ το δεύτερο πεζό ποίημα το έχει γράψει ο επίσης μετασυμβολιστής Ναπολέοντας Λαπαθιώτης στα 1909. Αυτό που κινεί το ενδιαφέρον είναι ότι και οι δύο ποιητές δεν επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν έναν συνηποδηλωτικό τίτλο αλλά επέλεξαν έναν περισσότερο ρεαλιστικό τίτλο-έναν χημικό τύπο-για τα ποιήματά τους.
Ο Βελμύρας στο ποίημα του, C17H21NO42MERK5GR, εξομοιώνει την ψυχή με τη μουσική και την αρμονία - τυπικό μοτίβο της μετασυμβολιστικής ποίησης. Το υλικό του σώμα μέσω της ναρκωτικής ουσίας μετατρέπεται σε κάτι άυλο και μελωδικό που τον βοηθάει ν’αντέξει τη μελαγχολία του Απρίλη. Είναι, δηλαδή, η ψυχική του κατάσταση που αποζητά την παρηγοριά του ναρκωτικού και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να περάσει μέσα από το θνητό-υλικό σώμα του ποιητή. Πραγματοποιεί δηλαδή την υπέρβαση του σώματος προκειμένου να καταπραύνει την ανάστατη, βαριά και θλιμμένη ψυχή του.
Ο Λαπαθιώτης στο πεζοτράγουδό του, Το τραγούδι της μορφίνας, μιλάει κι εκείνος για την υπέρβαση του υλικού του σώματος το οποίο ρευστοποιείται και γίνεται σαν να ήτανε ποτισμένο από γλυκό κρασί και από μέλι… (3) ή το κορμί μου κυμαίνεται γαλήνιο σε μιαν απαλότατη έκλυση ωραίας ευδαιμονίας, καθώς έρημο ανθόφυλλο, απάνω στης κυματωσιές των ήσυχων νερών (4). Ο ποιητής, όπως προηγουμένως και ο Βελμύρας, μέσω της υπέρβασης του υλικού του σώματος προσπαθεί να παρηγορηθεί στην ανάκληση των αναμνήσεων του παρελθόντος κι αυτό το καταφέρνει μέσω της μορφίνης. Η φύση ανακαλείται ως αρρωγός στη νοητή αυτή πτήση του πνεύματος του ποιητή δημιουργώντας ένα περιβάλλον ειδυλλιακό-αν δεν είχαμε τη γνώση ότι πρόκειται για παραίσθηση οφειλόμενη σε ναρκωτική ουσία.
Προσφιλής προσέγγιση των μετασυμβολιστών ποιητών είναι αφενός η απομάκρυνση από το σώμα και η αναζήτηση παραμυθίας μέσω της περιπλάνησης της ψυχής. Πέρα των προαναφερθέντων ποιημάτων στα οποία η ψυχή εγείρεται μέσω των ναρκωτικών, η ψυχή σ’ένα γενικότερο πλαίσιο, παρηγορείται ανατρέχοντας σε ευφορικές στιγμές του παρελθόντος είτε μέσω του ύπνου είτε μέσω της ξυπνητής ανάμνησης όπου το σώμα βρίσκεται είτε σε ακινησία είτε σε κατάσταση ναρκοληψίας.
Βασίλεψε μου της ζωής τη ματαιότητα
μες στην αλησμονιά της.
-Έλα! Λιβάνισέ μου την ψυχή
με το ουρανί χιμαιριασμά της.
-Έλα, ύπνε, και πάρε με! (5)
γράφει ο Απόστολος Μελαχρινός.
Μέσω της νοητής, λοιπόν, περιπλάνησης της ψυχής, οι ποιητές έχουν καταργήσει τα όρια μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας και έχουν δημιουργήσει το χωροχρόνο της ποιήσής τους στον οποίο η υπέρβαση των ορίων τους δεν έχει καμία σημασία . Εξεγείρονται κατά της πραγματικότητας αλλά διαμέσου των ποιημάτων αγγίζουν την υπαρξιακή πλήρωση δίχως ποτέ να την κατακτήσουν ολοκληρωτικά. Οι απόπειρες αυτογνωσίας τους μέσω της ποίησης είναι το μόνο κίνητρο για να συνεχίσουν να ονειρεύονται εφόσον σε όλους τους τόπους τους παραμονεύει η πλήξη και η ανία.
Σημειώσεις
1. Βελμύρας, Κωστής, Λίγα τραγούδια, έκδοση Αρ. Ράλλη, Αθήνα, 1929
2. Σπετσιώτης, Τάκης, Χαίρε Ναπολέων, δοκίμιο για την τέχνη του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Άγρα, 1999
3. Σπετσιώτης, Τάκης, Χαίρε Ναπολέων, δοκίμιο για την τέχνη του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Άγρα, 1999, σσ. 297-298
4. ό. π. σσ. 297-298
5. Μελαχρινός, Απόστολος, Τα ποιήματα, Εστία, 1994, σελ. 132
