Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 19

#7 Πελαγία Γέροντα & Μαρία Πρασσοπούλου: "Ο Νότης Γέροντας ήταν Έρωτας, Βιβλίο και Αλκοόλ"

Συνέντευξη
στον Νίκο Μπίνο
Και το ταξίδι συνεχίζεται. Ο Νότης Γέροντας μέσα από την τελευταία του ποιητική συλλογή, μας ταξιδεύει σε νέες και ανεξερεύνητες θάλασσες. Μας βάζει στη διαδικασία να τον ακολουθήσουμε. Να αισθανθούμε το πώς βίωνε τις τρικυμίες της θάλασσας αλλά και τις πλημμύρες του μυαλού του. Τις αναζητήσεις του. Τα θέλω του. Τις ανάγκες του. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, δυο γυναίκες που βρίσκονταν δίπλα του μέχρι το φευγιό του (η αδερφή του και η σύντροφός του) μας δίνουν μια διαφορετική προσέγγιση του πλοιάρχου-ποιητή, του ανθρώπου εκείνου που του άρεσε να “πίνει γιατί του άρεσαν πολύ οι βουτιές”.

Το «Να ψηλαφείς την απουσία μου» είναι το τέταρτο βιβλίο που εκδίδεται. Πόσο ακόμη έργο υπάρχει και τι σκοπεύετε να κάνετε με αυτό;

Μαρία Πρασσοπούλου: Υπάρχει με βεβαιότητα ένα έργο σε πεζά. Είναι περίπου 50 σελίδες σε Α4, δακτυλογραφημένες σε γραφομηχανή του 1970. Είναι πολύ μπερδεμένα, αυτοβιογραφικού κυρίως ύφους τα περισσότερα. Υπάρχουν και μικρά αφηγήματα.

Πελαγία Γέροντα: Έχει γράψει τέσσερα-πέντε παραμύθια. Έχει επίσης κάνει μεταφράσεις κάποιων θεατρικών κειμένων. Τα ποιήματα τα συγκεντρώσαμε όλα με τη Μαρία. Αν βρούμε κάτι άλλο τρυπωμένο μέσα στα πεζά του… Ίσως υπάρχουν λίγα ακόμη, αλλά τα περισσότερα τα εκδώσαμε. Σαν τίτλο για το τέταρτο βιβλίο του, εμείς επιμέναμε στο «Να ψηλαφείς την απουσία μου». Ήθελαν οι Εκδόσεις Ηριδανός τον τίτλο «Ποιητικά Κατάλοιπα», και όταν μας προτάθηκε νιώσαμε κάτι το αρνητικό. Ενώ υπάρχει αυτός ο φιλολογικός όρος, στην αρχή μας ήταν πρωτόγνωρος, δεν τον είχαμε ακούσει και φυσικά μας φάνηκε λίγο αλλόκοτος.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρεται ότι η ποιητική συλλογή αυτή είναι τα ποιητικά κατάλοιπα του Νότη.

Π.Γ: Το γράψαμε μετά. Είναι σωστό αυτό.

Μ.Π: Οι Εκδόσεις Ηριδανός αποφάσισαν να μην κάνουν κάποια συρραφή, κοπή, οποιαδήποτε παρέμβαση στο έργο ενός ανθρώπου που έχει φύγει και δεν θα μπορούσε ο ίδιος να δει τι επιμέλεια έχει γίνει. Άρα είναι ακριβώς όπως ο ίδιος τα άφησε.

Π.Γ: Και αυτό το σεβάστηκαν. Με τη Μαρία, όταν στο ξεκίνημα ανιχνεύσαμε κάποιους εκδοτικούς οίκους, δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ποιους, είχαν ορισμένες αντιρρήσεις. Ήθελαν να κάνουν συρραφές και κάποιες άλλες παρεμβάσεις.

Μ.Π: Πάντως, βγήκαν όπως τα άφησε ο Νότης, δεν απέχουν καθόλου από τα πρωτότυπα. Έχουν γίνει κάποια λάθη. Σίγουρα, για παράδειγμα, στο πρώτο βιβλίο, θα έπρεπε να είχε αναφερθεί ότι από τις «Ωδές», το ποίημα «Ορφέας. Ευρυδίκη. Ερμής.» είναι μια διασκευή του ομώνυμου ποιήματος του Ρίλκε. Σίγουρα, στο τρίτο βιβλίο θα έπρεπε να αναφερθεί ό,τι το πρώτο ποίημα, το οποίο υπάρχει και στο βιβλίο «Ιστορίες της κυρίας Καρδίας», δεν είναι ολοκληρωμένο αλλά κόβεται η τελευταία στροφή. Ή επίσης συνδέονται δυο ποιήματα. Πρόκειται γι’ αυτό που ξεκινά με το στίχο «βαθούλωσαν οι Μέρες». Γνωρίζουμε τα μικρά λαθάκια που υπάρχουν στα βιβλία, ωστόσο, ήταν εξαιρετικά καλό που δεν παρενέβη κανείς ώστε να αλλοιώσει το έργο ενός καλλιτέχνη που δεν υπάρχει για να πει τη γνώμη του.

Από τη στιγμή που υπάρχει ανέκδοτο έργο, τι σκοπεύετε να κάνετε με αυτό;

Π.Γ: Αυτό είναι κάτι που θα αποφασιστεί σιγά, σιγά. Τα παραμύθια είναι πάρα πολύ όμορφα. Μπορούν να μπουν μόνα τους και να αποτελέσουν αυτοτελές έργο. Βέβαια δεν είναι πολλά, αλλά είναι σημαντικά.

Μ.Π: Και απευθύνονται σε μεγάλους…

Π.Γ: Και σε μικρούς και σε μεγάλους. Σε μεγάλους που νιώθουν μικρά παιδιά. Τώρα, όλη αυτή η προσπάθεια που έγινε σε τόσο σύντομο διάστημα –γιατί ο αδελφός μου έχει φύγει από το 2007– οφείλεται στη Μαρία που ήταν η κινητήριος δύναμη. Κινητοποιηθήκαμε και οι δυο μαζί αλλά η Μαρία έδωσε την ώθηση.

Μ.Π: Από τον Νότη ορμώμενη.

Για ποιο λόγο ο Νότης απέρριπτε όσο ήταν εν ζωή την έκδοση του έργου του;

Π.Γ: Ήταν ένας άνθρωπος τελείως αντισυμβατικός. Ένας άνθρωπος ο οποίος δεν ήθελε να δημοσιοποιεί αυτά που έγραφε. Και ήταν φύσει και θέσει. Μέσα απ’ όλα τα γραφούμενά του, διαφαίνεται η ιδιοσυγκρασία του και ο χαρακτήρας του. Αυτό πιστεύω εγώ απ’ όσο τον είχα ζήσει και απ’ όσο επικοινωνούσαμε. Υπήρξαν ελάχιστες οι στιγμές στη ζωή του που –παρότι είχαμε τρομερή επικοινωνία, κάναμε συζητήσεις, γελούσαμε– μου διάβασε κάποια από τα ποιήματά του. Έπρεπε να βρεις τον Νότη στην κατάλληλη στιγμή, δεν ξέρω πως το ένιωθε, για να σου διαβάσει ένα ποίημά του. Και σε λίγους ανθρώπους τα διάβαζε. Υπήρχαν διάφοροι αγαπημένοι του άνθρωποι , αλλά η ποίηση υπήρξε ένα κλειστό, κρυφό κομμάτι του – ένα  επτασφράγιστο μυστικό– που δεν ήθελε να το αποκαλύψει.

Μ.Π: Αυτή ήταν η έκφραση της πολιτικοποίησής του ως οντότητας. Εκτός κομμάτων, εκτός επίσημης πολιτικής. Ήταν ο πολιτικοποιημένος άνθρωπος που φύσει και θέσει ήταν ποιητής από γεννησιμιού του. Σε καμία περίπτωση δεν ήθελε να πει, «αυτός είμαι και εμπορευτείτε με.»

Το βιβλίο «Να ψηλαφείς την απουσία μου» είναι 80 σελίδων. Μέσα σε αυτές τις σελίδες έχουν συμπεριληφθεί περίπου 50 ποιήματα. Θα ήθελα να μου πείτε με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή αυτών των ποιημάτων.

Μ.Π: Σκόρπια ποιήματα ήταν μέσα στο χρόνο.

Π.Γ: Όπως είπαμε, πρόκειται για ποιητικά κατάλοιπα. Αρχίσαμε από το τέλος τους και φτάσαμε στην αρχή τους. «Στον ύπνο του ποιητή» εμπεριέχονται ποιήματα του ’82 – ’92, στις «Ωδές» που έγραψε τους τελευταίους μήνες της ζωής του –και πρόκειται για μια πάρα πολύ ώριμη δουλειά του, ακόμα εμπεριέχονται και  σουρρεαλιστικά ποιήματά του. Μετά, στραφήκαμε στα πεζά του, στα διηγήματά του. Στη συνέχεια ακολούθησαν οι «Ιστορίες της κυρίας Καρδίας», όπου υπήρχε φάκελος, μια ενότητα αυτών. Και μετά,  τα ‘’σκόρπια ποιήματά του’’ , από διαφορετικές εποχές της ζωής του.

Π.Γ: Όχι, είναι σκόρπια ποιήματα. Πολλά είναι από το ’70 – ’75. Υπάρχει μάλιστα ένα ποίημα, που αναφέρεται στο θάνατο της μητέρας μας, το οποίο είναι του 1988-1989,  γιατί η μητέρα έφυγε τότε. Δεν μου το είχε διαβάσει ποτέ.

Μ.Π: Αυτό το βιβλίο είναι πάρα πολύ σημαντικό συναισθηματικά, μόνο και μόνο γιατί έχει αυτό το ποίημα.

Π.Γ: Για μένα τον αντιπροσωπεύει, τον εκφράζει το Νότη.

Μ.Π: Δεν είναι ότι δεν έδειχνε μόνο τα ποιήματα. Όταν έμπαινες μέσα στο σπίτι του, στο δυαράκι στην Κυψέλη, Αγίου Μελετίου 2, μία ερωμένη ανέβαινε, όπως ήμουν εγώ και καταλάβαινε αμέσως την υψηλή αισθητική που είχε. Βέβαια το άτομο που σε συνόδευε είχε επίσης υψηλή αισθητική, είχε και συναίσθημα, είχε και υψηλή νοημοσύνη και μόρφωση εμφανή, χωρίς να ρωτήσεις. Ήσουνα έτοιμη βέβαια να πας στην κόλαση, μετά του ποτού. Αλλά όχι μόνο. Γιατί αμέσως σου έδειχνε ότι θα μπορούσες να συζητήσεις με αυτόν τον άνθρωπο για τα υπέρτατα αλλά και για το πιο απλοϊκό. Μια φορά σε αυτό το τελευταίο σπίτι, πήγα κι έκανα φασίνα. «Αγάπη μου, δεν μπορώ να σε βλέπω. Δεν σε έχω για να κάνεις δουλειές, εγώ σε έχω για να μιλάμε». Θα κάναμε το τραπέζι. «Πες μου το μενού. Τι, τόσα; Όχι. Ένα ορντέβρ, ένα κυρίως, ένα επιδόρπιο, ένα κοκτέιλ και μετά τα ποτά. Πρόσεχε μην κάνεις περισσότερα, μη με εκνευρίσεις.»

Π.Γ: Ήταν και αυστηρός.

Έχουν γραφτεί κι έχουν υποθεί διάφορες απόψεις για τον Γέροντα. Ποιές από αυτές κρατάτε και ποιες είναι αυτές που απορρίπτετε; Ποιος ήταν τελικά ο Νότης Γέροντας;

Π.Γ: Αυτά που έχουν γραφτεί για ανθρώπους, ιδιαίτερα που έχουν φύγει από τη ζωή, είναι κυρίως θετικά. Κάθε άνθρωπος, όμως, έχει και τα τρωτά του. Εγώ σαν αδελφή του, όπως κι εκείνος θα με έβλεπε, λέω ότι υπήρχαν και θετικά και αρνητικά στον Νότη.

Για την Πελαγία Γέροντα ποιος ήταν ο Νότης;

Π.Γ: Δεν ήταν αδελφός με την τυπική έννοια του αδελφού. Ήταν φίλος ουσιαστικός. Σε στιγμές δύσκολες θα μου έδινε τη συμβουλή του. Θα καταλάβαινε. Αν του τη ζητούσα δεν θα μου την έδινε. Αυτό που με έχει στιγματίσει είναι όταν έφυγαν οι γονείς μας από τη ζωή, γιατί έφυγε πρώτα η μητέρα μου σ’ ένα δίσεκτο έτος και στο επόμενο δίσεκτο, δηλαδή  τέσσερα χρόνια μετά , έφυγε και ο πατέρας μου. Ήταν άνθρωποι όλο ζωή. Μετά το θάνατο του πατέρα μου, είχαμε μια κουβέντα, ήταν αυστηρός μαζί μου. Μου είπε ότι από τη στιγμή αυτή και μετά ο καθένας τραβάει το δρόμο του, «εσύ κόβεις το λαιμό σου και εγώ τον δικό μου». Αυτό όμως υπονοούσε πολλά για μένα!  Με ταρακούνησε… Δεν το αντέχεις, γιατί συνειδητοποιείς ότι πλέον είσαι μόνος σου. Έχεις έναν αδερφό ο οποίος ταξιδεύει, κι ο οποίος πάντα ήθελε να κρατάμε τις αποστάσεις, να εκπαιδευόμαστε στη μοναξιά μας…  Μικρή με ζήλευε λιγάκι  –εντάξει,  αυτό είναι αυτονόητο, συμβαίνει σε όλες τις οικογένειες- είχαμε και μεγάλη διαφορά ηλικίας. Μετά, εκείνος τράβηξε το δρόμο του, πήγε στη Σχολή Δοκίμων. Δεν κάναμε παρέα. Αρχίσαμε να βρισκόμαστε ουσιαστικά, σαν αδέρφια, από τότε που χάσαμε τη μητέρα μας. Πραγματικά δηλαδή, να κάνουμε συζητήσεις και να επικοινωνούμε πολύ.

Σας έφερε δηλαδή πιο κοντά αυτό το γεγονός;

Π.Γ: Ήρθε κι εκείνος πιο κοντά μου κι εγώ πιο κοντά του. Εγώ δεν το κράτησα αυτό που είπε ο αδερφός μου. Μου έδωσε δύναμη, συνειδητοποίησα ότι τραβάω το δρόμο μου μόνη και στηρίζομαι στα πόδια μου . Συμβουλή, ναι. Αυτός ήταν ο λόγος του, έτσι όπως τον ένιωσα εγώ. Εγώ όμως, στο υπόλοιπο της ζωής του ήμουν και αδερφή και φίλη του. Ο Νότης δεν ήταν ένας  τυπικός αδερφός, ήταν περισσότερο  ένας πραγματικός, σύνθετος φίλος.

Μαρία;

Μ.Π: Είναι ο ερωτάς μου. Ο υπέρτατος ερωτάς μου. Είναι αυτό που είχα ονειρευτεί μικρή, όταν πήγαινα μόνη στο λιμάνι, στο Λεωνίδειο, νύχτα, όταν η οικογένειά μου καθόταν και έτρωγε ψαράκι και εγώ πήγαινα στο φάρο και κοίταγα τη θάλασσα. Ήταν αυτό που μου έφερνε η αύρα της θάλασσας και των αστεριών από μικρό παιδί. Είμαι πολύ τυχερός άνθρωπος. Γνώρισα την αίσθηση της καρδιάς μου στον άλλο.

Πελαγία;

Π.Γ: Ο αδερφός μου βέβαια, ήταν η αδυναμία μου. Είχε ένα φοβερό τρόπο, όχι να σε κερδίζει και να σε μαγνητίζει απλά. Αισθανόσουν ότι γινόσουν η ΄΄θεραπαινίδα του.’’ Είχε έναν τρόπο να σε κάνει υπήκοο στο όνειρό του, στον κόσμο του και σε κέρδιζε. Με τον αδερφό μου νευρίαζα,  με τον τρόπο  που λειτουργούσε μερικές φορές και που ήταν αυστηρός απέναντί μου, ενώ από τη μεριά μου ανεχόμουν κάποια πράγματα που εκείνος έκανε…  Ήταν αυστηρός σ’εμένα,  ενώ ήθελε όλοι οι άλλοι να τον αποδέχονται, όπως ακριβώς ήταν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν ήταν για  ‘μένα η αγάπη μου και  η λατρεία μου.

Το γεγονός ότι έχουν δημοσιοποιηθεί πλέον και κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του –πράγματα που έχουν γραφτεί μετά θάνατον ακόμη και από ανθρώπους που δεν τον είχαν γνωρίσει– σας ενοχλεί; Θα θέλατε να επικεντρωνόντουσαν μόνο στο έργο του;

Π.Γ: Δύσκολη ερώτηση. Δεν το έχω σκεφτεί έτσι αλλά μερικά απόκρυφα σημεία της ζωής του ή του χαρακτήρα του δεν θα μου άρεσε να δημοσιοποιούνται, όπως κι εκείνος δεν θα ήθελε.

Μ.Π: Εγώ θα ήθελα. Γιατί θεωρώ ότι ήταν μια καταπληκτική προσωπικότητα. Εφάμιλλη όλων των μεγάλων προσωπικοτήτων. Και τα αρνητικά ακόμη. Θεωρώ ότι ήταν μια τεράστια προσωπικότητα. Η γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο, είναι νούμερο ένα και θα ήθελα να δημοσιευτούν πράγματα και για την προσωπικότητά του. Εξάλλου, στην προσωπικότητα του Νότη Γέροντα υπερτερούν όλα τα θετικά. Αρνητικά είχε ελάχιστα. Όταν βασάνιζε έναν άνθρωπο που αγαπούσε ο Νότης Γέροντας, αυτό το βασανιστήριο από μόνο του έδινε γνώση και ευλογία και του μάθαινε ποια είναι η πραγματική αγάπη. Ο Νότης Γέροντας ήταν μόνο αγάπη.

Ήταν ο Νότης Γέροντας ένας άνθρωπος που σύχναζε σε στέκια λογοτεχνικά και είχε συναναστροφές με ποιητές, καλλιτέχνες, συγγραφείς;

Μ.Π: Όχι αλλά εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι κρατούσε αυτή τη στάση επειδή ήταν εστέτ.

Εστέτ;

Μ.Π: Βεβαίως. Ο Νότης κυκλοφορούσε στα καλύτερα εστέτ. Καμία σχέση με τα Εξάρχεια και τα μέρη τους. Ο Νότης μπορούσε να πάει στο μπουρδέλο στη Βολιβία και στο καλύτερο… οπουδήποτε. Δεν άνηκε σε λογοτεχνικούς κύκλους και τα συναφή.

Π.Γ: Γούσταρε, όμως, και πήγαινε στο Μικρό Καφέ στα Εξάρχεια. Υπήρχε ο Σκούρτης με τον οποίο έκανε παρέα.

Μ.Π: Εγώ , όταν τον γνώρισα και αμέσως πιάσαμε μια σουρεαλιστική συζήτηση και όταν ήρθε η ώρα η κλασσική της ερώτησης, «τι δουλειά κάνεις;», μου λέει «είμαι καπετάνιος». Του λέω, «δεν το πιστεύω». Με ρωτάει, «τι δουλειά νομίζεις ότι κάνω;» και εγώ του απαντώ, «είσαι ποιητής». «Άντε καλέ», μου αποκρίνεται, «αφού είμαι καπετάνιος». Άρα Πελαγία έκανε μεν παρέα αλλά με επιλεγμένα πρόσωπα,  χωρίς να συχνάζει σε στέκια.

Π.Γ: Έτυχαν όμως μερικοί άνθρωποι στη ζωή του, όπως  ένας αγαπημένος του  θεατρικός συγγραφέας , που σύχναζαν  στο Μικρό Καφέ, στα Εξάρχεια, και είχε γίνει στέκι τους…

Μ.Π: Ο Μήτσος ο Ευθυμιάδης…

Π.Γ: Ο Ευθυμιάδης τον οποίο συμπαθούσα πολύ. Αλλά δεν πήγαινε επί τούτου σε στέκια για να συναντήσει… λογοτέχνες, ποιητές…

Μ.Π: Όλοι γνώριζαν τότε, μόνο και μόνο από τη φυσιογνωμία, ποιος είχε διαβάσει τι, ποιος είχε δει τι. Τα πάντα. Γιατί τότε έπεφταν οι ατάκες κατευθείαν.

Σε ό,τι διάβασα του Νότη, έχω εντοπίσει πιο έντονα, είτε στο βιβλίο με τα διηγήματα είτε στις ποιητικές συλλογές του, μερικά πολύ συγκεκριμένα στοιχεία. Αναφέρεται κυρίως στη θάλασσα, το αλκοόλ και συνδυαστικά στον έρωτα και τη γυναίκα. Τι τον οδήγησε να επικεντρωθεί στα στοιχεία αυτά;

Μ.Π: Η ψυχή του.

Π.Γ: Αυτά τα στοιχεία σηματοδότησαν τη ζωή του όλη. Αυτός είναι ο Νότης.

Μ.Π: Αυτό ακριβώς.   « Το ότι υπάρχουν τρία ενδιαφέροντα στη ζωή μου, ο έρωτας, το βιβλίο και το αλκοόλ, είναι επειδή ο έρωτας συνδυάζεται με την ποίηση, το βιβλίο με το ταξίδι και το αλκοόλ με τη θάλασσα. Ερωτεύομαι για να τελειοποιήσω το ύφος μου, διαβάζω για να φύγω και μόνο για να φύγω και πίνω γιατί μου άρεσαν πολύ οι βουτιές. Και τώρα το κάνω συνέχεια».  Αυτός ήταν και ο Νότης Γέροντας.

Π.Γ: Αυτά είναι που τον αντιπροσωπεύουν. Τα τρία σημεία-κλειδιά του εαυτού του που ανοίγουν την ψυχή του και την καρδιά του.

Σημείωση: Ευχαριστώ την Αγγελική Δημοπούλου, τον Στράτο Π. και τον Νέστορα Πουλάκο για τη βοήθειά τους.