Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 3

Ρετρό : Τα "Εκατό Ερωτικά Σονέτα" του Πάμπλο Νερούδα

της Ανθής Ντάρδη

"Με τέτοιο ερωτικό αιτιολογικό σου παραδίνω αυτήν την κεντουρία ξύλινων σονέτων , που μπόρεσαν να σταθούν στα πόδια τους γιατί εσύ τους έδωσες ζωή".  Με αυτά τα λόγια ολοκληρώνει ο σπουδαίος Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα την αφιέρωση του στη αγαπημένη του Ματίλντε στο έργο του “Εκατό ερωτικά σονέτα”. Η συλλογή με τα εκατό αριστουργήματα του Νερούδα, παρουσιάστηκε σε μία αρκετά προσεγμένη έκδοση του οίκου “ΓΝΩΣΗ” το 2001, την μετάφραση  της οποίας πραγματοποίησε ο Ηλίας Ματθαίου. 

Τα σονέτα αποτελούν μια συγκεκριμένη μορφή της ποιητικής τέχνης, με ιδιαίτερους κανόνες. Ο Νερούδα διατηρεί στη συλλογή του ελάχιστους από αυτούς τους κανόνες ( μόνο το δεκατετράστιχο των ποιημάτων) . Γράφει σε ελεύθερο στίχο που ξεχειλίζει από αρμονία, ρυθμικότητα και μουσικότητα.  Ολόκληρο το έργο είναι ένας χείμαρρος , ένας γλυκός χείμαρρος έντονου ερωτισμού, λυρισμού και ρομαντισμού.

Ο Πάμπλο Νερούδα ήταν εραστής και στη ζωή του και στην ποίηση του.  Τα σονέτα του ποιητή έχουν έναν και μόνο αποδέκτη, την Ματίλντε. Για εκείνη γράφτηκαν, εκείνη γέννησε τα συναισθήματα του καλλιτέχνη, εκείνοι με τον έρωτας τους τα δημιούργησαν. Οι αναγνώστες είναι θεατές  ενός έρωτα αντάξιου της έννοιας, του νοήματος και της πραγματικής αξίας του βαρύνει τη λέξη.

Τα σονέτα χωρίζονται στις τέσσερις περιόδους της ημέρας : πρωί, μεσημέρι , απόγευμα και νύχτα.  Η ερωτική εξομολόγηση του ποιητή κορυφώνεται καθώς κινούμαστε στα στάδια της μέρας. Το πρωί, το αντικείμενο της λατρείας του δημιουργού  ντύνεται με τα πιο απαραίτητα συστατικά της ζωής, γίνεται νερό, αέρας, γη, σιτάρι. Τα σονέτα που “ αποτελούν “ το πρωί κρύβουν την αγωνία και το αίσθημα της λησμονιάς που διακατέχει τον ποιητή. Με την παλέτα των συναισθημάτων του υμνεί την κάθε λεπτομέρεια του σώματος, του προσώπου της Ματίλντε ως τα αρτιότερα αριστουργήματα του κόσμου.

“Μεσημεριάζοντας…” η συνάντηση γίνεται πράξη , το όνειρο του Νερούδα πραγματικότητα και η Ματίλντε αποκτά σάρκα και οστά στη ζωή του ποιητή και  στο διάβασμα του αναγνώστη. Η λυρικότητα και η μουσικότητα των σονέτων γίνεται εντονότερη σε αυτό το στάδιο της μέρας. Σε αυτή την ενότητα δημιουργός και αναγνώστης γίνονται οι κρυφοί θαυμαστές της γυναίκας αυτής και παρακολουθούν υπνωτισμένοι την αρμονία των κινήσεων της και την απόλυτη ομορφιά της. 

Στο τρίτο στάδιο της μέρας , το απόγευμα,  τα σονέτα του Νερούδα είναι η απόδειξη έρωτα της αγαπημένης του προς το πρόσωπο του. Οι ζωές τους περιπλέκονται και συνυπάρχουν η μία μαζί με την άλλη , παρουσιάζοντας την ισορροπία , το σεβασμό , την αξιοπρέπεια και την τρυφερότητα του ζευγαριού.

Η κορύφωση της αγάπης έρχεται “βραδιάζοντας…”  καθώς ο Νερούδα φανερώνει το σμίξιμο των δύο εραστών. Πλάι στην ένωση σωματική και ψυχική , συμβαδίζουν και οι φόβοι του ποιητή. Η νύχτα για τον Νερούδα είναι η κόλαση και ο παράδεισος του. Ενώ εκφράζει την απόλυτη αφοσίωση του στο πρόσωπο της Ματίλντε, καθώς η αυγή πλησιάζει για τον ποιητή ξεκινάει ο εφιάλτης του χωρίς εκείνη.

Τα στάδια της μέρας είναι ο κύκλος της ζωής και του θανάτου ενός έρωτα. Από την γέννηση του ( πρωί) μέχρι τον χωρισμό, τον θάνατο ( νύχτα).  Στίχο σε στίχο ο ποιητής υμνεί τον έρωτα με μια εκπληκτική δυναμική που παρασύρει σε ένα  απέραντο πέλαγος αγάπης, αρμονίας , τρυφερότητας, χωρίς τέλος…Γιατί ακόμα και ο θάνατος για τον Πάμπλο Νερούδα είναι η απόλυτη ευκαιρία για ολοκλήρωση.

“ Σ’ αγαπώ καθώς κάποιο φυτό που δεν ανθίζει,
μα που μέσα του κρύβει το λουλουδόφως όλο,
και ζει απ’ τον έρωτα σου σκοτεινό στο κορμί μου
τ’ άρωμα που σφιγμένο μ’ ανέβηκε απ’ το χώμα.

Σ’ αγαπώ μη γνωρίζοντας πως, από που και πότε,
σ’ αγαπώ στα ίσια δίχως πρόβλημα ή περηφάνια :
σ’ αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω μ’ άλλον τρόπο,

παρά μ’ ετούτον όπου δεν είμαι μήτε είσαι,
που το χέρι σου πάνω μου το νιώθω σα δικό μου,
που όταν κοιμάμαι κλείνουν και τα δικά σου μάτια”. 

 (απόσπασμα από το έργο “Εκατό ερωτικά σονέτα”)