Λόγια ελπίδας, Ποίηση, Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς / Αναστασία Γκίτση, Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης, 2011
«Κράτα τον νου σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι»
Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης
Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης
Λόγια ελπίδας… Λόγια ζωής… Πριν από λίγο καιρό είχα την χαρά να κοινωνήσω μιας εξαίσιας νυχτιάς Ποίησης και μουσικής, στη παρουσίαση ενός συλλογικού τόμου Ποίησης, με τίτλο Λόγια ελπίδας. Ανάμεσα στους ανώνυμους κι’ επώνυμους συγγραφείς του, εκεί και η ποιητική παρουσία της ακριβής μου φίλης και εξαιρετικής συναδέλφου, ποιήτριας της Θεολογίας και Θεολόγου της Ποίησης, Αναστασίας Γκίτση. Η Αναστασία με την ευαισθησία της ψυχής της, καθώς και με την μοναδικά εξαίσια και βαθιά ανθρώπινη ποίησή της, επιτυγχάνει αυτό που είναι χρέος κάθε Τέχνης. Να γεφυρώνει το χάσμα και να γεμίζει με φως την άβυσσο. Φίλοι συναγμένοι λοιπόν, σ’ ένα καράβι με προορισμό το άπειρο, με το μυρωμένο αγέρι της θάλασσας στα πρόσωπά μας, με λόγο ουσίας, λόγο ελπίδας και ζωής και με νότες εξαίσιες. Στο καράβι της ελπίδας. Αέναοι ταξιδιώτες…
Όμως πώς μπορούμε σε μια εποχή σαν και τη δική μας ν’ αρθρώσουμε λόγο ελπίδας, λόγο ζωής, ώστε να «…λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση καταπώς λέει ο ποιητής»; (1) Tο βιβλιαράκι τούτο το κουβάλησα μαζί μου από τη Θεσσαλονίκη στη Κρήτη. Ταξιδεμένο από θάλασσας αλμύρα κι’ από άνεμο λευτεριάς, ήρθε να με συντροφεύσει, με τις γεμάτες ελπίδα σελίδες του. Θέλησα κι’ εγώ λοιπόν, να προσπαθήσω και ν’ αφουγκραστώ τη δική του φωνή, τη μία, κοινή φωνή των αγαπημένων επωνύμων του, αλλά και των εξίσου αγαπημένων ανωνύμων συγγραφέων του.
Πιο αναλυτικά, εισερχόμενοι στη ποιητική σκέψη της Αναστασίας Γκίτση, συναντάμε το γεμάτο υπαρξιακό ενδιαφέρον ποίημά της, Αντιστροφή. Από τον ίδιο τον τίτλο ακόμη, συναντάμε την ανατροπή και την έκπληξη, «Εκείνης δηλαδή της αναγκαίας συνθήκης που αποτρέπει τη νέκρωση και αποκαλύπτει συνεχώς εδώ και τώρα το μυστήριο της ζωής, το θαύμα της συνεχούς επέκτασης· όχι μια ηθική, ούτε μια διδασκαλία, αλλά την πίστη στο γεγονός ότι ο “Λόγος σαρξ εγένετο”». (2) Η ποιήτρια μας προτρέπει προστακτικά, μα και ταυτοχρόνως ικετευτικά, μ’ εκείνη τη μοναδική δύναμη της ολοκληρωτικής υπόσχεσης της επιστροφής, της φαινομενικά αποτρεπτικής προσταγής, εκείνης της προστακτικής επίκλησης που ορίζει: «Μην πλησιάζεις εδώ... μην...», καθώς, «γοργά θα μεταμορφωθώ... δεν θα με πιάνει βλέμμα...». (3)
Μιας επιστροφής που δεν αναιρεί το πλησίασμα και τη συνάντηση με τον άλλον κι’ας έχει μέσα της την φαινομενική αποτροπή. Η μεταμόρφωση τούτη μονάχα μέσα από τις αισθήσεις του ανθρώπου ολοκληρώνεται, μονάχα μ’ εκείνον τον ανεξήγητο πόθο τ’ ουρανού καθώς, «Μέσα από το ελάχιστο της όρασής μου / συμμαζεύω εικόνες τ’ ουρανού / μαρμαρωμένος βασιλιάς του τόπου μου / υπάρχω». (4)
Και μέσα από την ύπαρξη μας, η οποία τονίζεται με το ρήμα «υπάρχω», αισθανόμαστε κάποιες στιγμές το σώμα μας ως φυλακή, κάνοντας τον απολογισμό της ζωής μας καθώς, «γυμνοσάλιαγκας ανελέητο φορτίο φέρω, / με φέρει / τι έχω να μετρώ σαν πλαγιάζω / στο υγρό του σκεπάσματος / των θλιμμένων πρωινών που ανήλια / υπάρχουν». (5) Αιώνια λοιπόν τα εναγώνια ερωτήματα του ανθρώπου, δηλώνουν εδώ την παρουσία τους με το ρήμα το γεμάτο από μυστήριο, «αναρωτιέμαι...». (6) Η υπόσχεση της επιστροφής, της ανελέητης εκείνης επαναφοράς της συνάντησης, ολοένα υπάρχει και δεν ισοπεδώνει, αλλά μεταμορφώνει ολοκληρωτικά την ύπαρξη, εκεί όπου δεν υπάρχει καμία ανάγκη και κανένας καταναγκασμός, παρά μονάχα η ελευθερία της ύπαρξης (7) καθώς, «Κι όσο ο γλάρος το μπλε βαθύ θα θρέφεται σε βράχους αιωνόβιους / θα ’ρθω... πάλι θα ’ρθω, / ανάλαφρος άνθρωπος θα ’ρθω / Ναι. Σώμα δεν θα μ’ ορίζει / περίγραμμα ουδέν, μήτε ανάγκη / φλοιός κανείς, ίχνος δέρματος / τριγμός ανάλαφρος / ανελέητα θα ’ρθω!». (8) Η πλήρωση των πάντων καταργεί κάθε ανάγκη καθώς, «Φλογισμένη αύρα σ’ ασκέπαστο ουρανό, / κύκλος χωρίς α-γωνίες». (9) Η υπόσχεση της επιστροφής και της επικείμενης μεταμόρφωσης που δηλώνεται με το ρήμα «υπόσχομαι...», (10) έρχεται κι’ επανέρχεται ως σχήμα αναστάσιμο στη ποίηση της Αναστασίας Γκίτση. Η υπόσχεση της δημιουργικής εκείνης και οντολογικής εναλλαγής των αισθήσεων, της ολοκληρωτικής μεταμόρφωσης του ανθρώπου, παντού κυρίαρχη.
Η ίδια αναστάσιμη προοπτική συνεχίζεται και στο επόμενο ποίημα της Αναστασίας Γκίτση, Μη με λησμονεί, καθώς η μεταφυσική λειτουργία της μνήμης καταργεί κάθε έννοια θανάτου και επαναφέρει το ανθρώπινο πρόσωπο στη ζωή. Σε μια ζωή, από την οποία ωστόσο δε λείπει ότι μας πονά και ίσως γι’ αυτό να είναι και πραγματική ζωή. Και πάλι με τη λειτουργία των αισθήσεων επανέρχεται σε πρώτο πλάνο η αίσθηση: «Άκουσμα, κάλεσμα κρυφό, κρυφή πληγή, κρυφό λιμάνι...». Εκείνη η αέναη επιστροφή της ύπαρξης καθώς, «Σαν να ’ρχεται πάντα από μακριά / τα χέρια μου / ν’ ασπαστούν σε δάκρυα της ψυχής μου. / Άοσμα δάκρυα / να μην ανασάνω φάρμακα, / φάρμακα μην... / Σαν να ’ρχεται πάντα από μακριά / μοναχική η συντροφιά μου / απόψε / -κάθε απόψε εδώ και καιρό-». Και η αγάπη πάντα να διαλύει κενωτικά τον άνθρωπο, να τον αποδομεί δημιουργικά αφού, «θαρρώ θα με σκορπίσει / που τόσο μ’ αγαπούσα», σ’ έναν αγώνα άνισο καθώς, «Άνιση αγάπη / να μην αφήσω μάρτυρες / μάρτυρες μην...». Και η στροφή προς τα μέσα μας, «Σαν να ’ρχεται πάντα από μακριά / επιμένω να κοιτώ / με μάτια προς τα μέσα», μαζί με την ικετευτική προτροπή «μη με λησμονεί!», φανερώνει ακριβώς τούτη την αναστάσιμη λειτουργία της μνήμης, η οποία απεγνωσμένα ζητά τη δικαίωση: «κι ας ξεψυχώ εδώ... / εδώ, σ’ αυτόν τον στίχο -πρόσεξε! δεν λέγω κόσμο- κόσμο δεν...». Κι’ ωστόσο η συνεχώς επαναλαμβανόμενη έκφραση-επίκληση, «Σαν να ’ρχοταν από μακριά», αποδεικνύει πως τελικά εκείνο που νομίζουμε τόσο μακρινό, το κουβαλάμε μέσα μας, εντός μας, καθώς, «γελάστηκα ωστόσο / από βαθιά ερχόταν, / απ’ την ψίχα μου την μέσα». Η Ιθάκη ήταν τόσο βαθιά μέσα μας, σάρκα από τη σάρκα μας κι’ εμείς κινούσαμε για ταξίδια κάθε μέρα όλο και πιο μακριά.
Το ρίσκο της αγίας αβεβαιότητας μας οδηγεί στην αληθινή βίωση της ζωής, καθώς, όπως μας μαρτυρά και η ποιήτρια Αναστασία Γκίτση, «Γι’ αυτό σου λέγω οι ομορφότερες ιστορίες άθελά μας υφίστανται…».Σημειώσεις: (1) Οδυσσέα Ελύτη, Άξιον Εστί. Τα Πάθη. Η Μεγάλη Έξοδος, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1996, σ. 65. (2) Χρυσόστομου Σταμούλη, Έρως και Θάνατος. Δοκιμή για έναν πολιτισμό της σάρκωσης, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2009, σ. 74. (3) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (4) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (5) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (6) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (7) Α. Γιέφτιτς, Το περιβάλλον και το πρόσωπο (Προσχέδιο για το πρόβλημα του ανθρώπου στον Ντοστογιέφσκυ), Εισαγωγή στον Φ. Ντοστογιέφσκυ, Οι φτωχοί, εκδ. Imago, Αθήνα 1983, σς. 33-34: «“Ο Λόγος σαρξ εγένετο”. Και τούτο είναι η μόνη ελπίδα του κόσμου, λέγει ο Ντοστογιέφσκυ, και το μοναδικό αληθινά φιλάνθρωπο κήρυγμα· δεν έχουμε τίποτα άλλο να πούμε πέραν αυτού. Ας προστεθεί και το ωραιότατο χωρίο του Ντοστογιέφσκυ “η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο”, η ομορφιά αυτή του Χριστού που δεν είναι σύστημα που σε καταργεί ως άνθρωπο, ως πρόσωπο, ως ελευθερία, ως αγάπη, ως κοινωνία εν αγάπη. Διαφορετικά, η ελευθερία χάνει το νόημά της όταν αυτοανακηρυχθεί ατομικός αυτοσκοπός, ή, με άλλα λόγια, όταν η ελευθερία ανακηρυχθεί σε σύστημα το οποίο δεν υπολογίζει τον άνθρωπο, τότε αυτοκαταργείται». (8) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (9) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14. (10) Αναστασίας Γκίτση-Κωνσταντίνου Ζορμπά, Λόγια ελπίδας, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Βόλος 2011, σ. 14.
Μαρία Χατζηαποστόλου
