στην Αλεξία Νταμπίκη
Ο διπλωμάτης και συγγραφέας Σπύρος Λαμπρίδης μιλάει στο Vakxikon.gr για το τρίτο μυθιστόρημα του Μέσα από παλιό καθρέφτη (Δίαυλος 2013).
Θα χαρακτηρίζατε το μυθιστόρημα σας Μέσα από παλιό καθρέφτη ως πολιτικό;
Στην πραγματικότητα, σχεδόν το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι πολιτικό, με την έννοια ότι ο πολίτης ζώντας μέσα σε μια κοινωνία, αλληλεπιδρά με τους άλλους συνανθρώπους του βάσει κάποιων κανόνων ηθικών, οικονομικών, διοικητικών και άλλων. Δημιουργείται έτσι ένα κοινωνικό, πολιτικό γίγνεσθαι. Κάπως έτσι γράφεται η ίδια η Ιστορία. Συνολική και ατομική. Άρα ιδωμένο με αυτό τον τρόπο το νέο μου μυθιστόρημα, όπως και τα προηγούμενα άλλωστε, ναι, είναι βαθιά πολιτικό. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι στρατευμένο σε μια συγκεκριμένη πολιτική ή πολύ περισσότερο σε κάποια στενή κομματική θεώρηση. Η ανάλυση, πάντα μέσω των χαρακτήρων που πλάθω, της διαχρονικής παθογένειας της ελληνικής κοινωνίας και η προσπάθεια εξεύρεσης βασανιστικών απαντήσεων στα λίγο-πολύ γνωστά σε όλους ερωτήματα που χρόνια μας ταλανίζουν ως λαό και έθνος, είναι συνεπώς ο στόχος του έργου και όχι βέβαια οι οποιεσδήποτε νουθεσίες ή ξύλινα σλόγκαν προς εξυπηρέτηση «κομματικών» κατευθύνσεων.
Στο μυθιστόρημά σας περιγράφετε περιόδους ιδιαίτερα σημαντικές για τη σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας. Θεωρείτε ότι οι νεότερες γενιές γνωρίζουν καλά τη σύγχρονη Ιστορία της χώρας μας;
Ούτε οι νεότερες, αλλά περισσότερο ίσως ούτε και οι παλαιότερες γενιές Ελλήνων γνωρίζουν επαρκώς την σύνθετη Ιστορία μας και ειδικά την πιο κοντινή στην κάθε γενιά. Πολλές φορές δε τα λίγα (και πιθανότατα εξαιρετικά διαστρεβλωμένα) που ξέρουμε, μας παρασύρουν σε λάθος κατεύθυνση και ολέθριες αποφάσεις. Η εξήγηση είναι σύνθετη αλλά και ταυτόχρονα οδυνηρά απλή. Έχει να κάνει με το πώς ακριβώς έχει δομηθεί και εξελιχθεί η νεοελληνική κοινωνία από τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους και εδώ. Στο ίδιο το βιβλίο γίνεται μια προσπάθεια να απαντηθούν κάποια τέτοια ερωτήματα μέσα από διαλόγους προσεκτικά επιλεγμένων, και διαφόρων προελεύσεων και ηλικιών, χαρακτήρων. Επιμένω στη γνωστή ρήση ότι «λαός που δεν γνωρίζει την Ιστορία του, δεν έχει μέλλον…», αλλά και ότι επίσης «οι Έλληνες πρέπει να θεωρούμε εθνικό ότι είναι αληθές» και όχι ασφαλώς το ανάποδο…
Πιστεύετε ότι μία τυχαία συγκυρία, όπως για παράδειγμα η κληρονομιά του ήρωα σας, είναι ικανή να αλλάξει εντελώς την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου;
Μια τυχαία συγκυρία και μια απλή κληρονομιά, πιθανότατα να μην αλλάζει και πολλά πράγματα στη ζωή κανενός, αλλά στην προκειμένη περίπτωση η «τυχαία» κληρονομιά, που μόνο τυχαία δεν είναι όπως τελικά αποδεικνύεται, αποτελεί μονάχα το κλειδί για να ανοίξει μια τρομακτική πόρτα στο χθες όχι μόνο του πρωταγωνιστή αλλά και σε επώδυνες αλήθειες για την οικογένειά του, τις ρίζες του, την ελληνική κοινωνία, ίσως και την Ιστορία του έθνους μας ολόκληρου μέσα στον τελευταίο ταραγμένο αιώνα. Χωρίς να θέλω ασφαλώς να αποκαλύψω την πλοκή του μυθιστορήματος, μπορώ να πω ότι οι συνθήκες και οι αλήθειες που αποκαλύπτονται στον ήρωα μας κάτω από τις συγκεκριμένες προσωπικές περιστάσεις και ειδικά στην ιδιάζουσα περίοδο που ολόκληρη η κοινωνία διανύει, ασφαλώς είναι δυνατόν να τον κάνουν να δει την πορεία τη δική του και την πορεία αυτού του τόπου με μάτι εντελώς διαφορετικό. Η κατάληξη της απόφασής του αυτής πάντως να τα αλλάξει όλα, θα μπορούσε όντως να καταστεί καταλυτική ή και μοιραία…
Ποια ήταν η κυριότερη πηγή έμπνευσης για τη συγγραφή του μυθιστορήματος Μέσα από παλιό καθρέφτη;
Η κοινωνία μας, και παλιότερα, αλλά κυρίως τα τελευταία τέσσερα χρόνια, συγκλονίζεται από μια άνευ προηγουμένου πολυεπίπεδη κρίση, όχι μόνο οικονομική αλλά ταυτόχρονα κρίση αξιών, προσωπικότητας, κατεύθυνσης, συμπεριφορών και προτεραιοτήτων. Οι βαριές επιπτώσεις, μόνο με τα αποτελέσματα ενός ιδιαίτερα καταστροφικού πολέμου μπορούν να συγκριθούν. Τα γεγονότα από μόνα τους είναι αρκετά ως έμπνευση για οποιονδήποτε σκεπτόμενο άνθρωπο, πολύ περισσότερο για καλλιτέχνες με κοινωνικές ευαισθησίες. Μπορεί κανείς σίγουρα να γράψει πολλά περισσότερα από όσα εγώ με την ταπεινή μου γραφίδα κατόρθωσα να πράξω. Μια βόλτα στην πόλη και μια κουβέντα με τους συνανθρώπους μας σήμερα, αρκούν για να συλλάβει κανείς όχι ένα, αλλά δέκα μυθιστορήματα. Αν σε αυτό προσθέσει κανείς την ταραγμένη και διαστρεβλωμένη σύγχρονη ελληνική Ιστορία, που μόνο άμοιρη δεν είναι για τη σημερινή μας κατάντια, τότε ασφαλώς έχει βρει την απάντηση στο ερώτημά σας.
Πως βλέπετε τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας μια και ζείτε στο εξωτερικό;
Στο εξωτερικό βγήκα ξανά τους τελευταίους τρεις μήνες. Πριν, έζησα για δυο χρόνια στην Αθήνα. Άλλωστε, είτε έξω βρίσκομαι είτε μέσα, ποτέ δεν χάνω την επαφή μου με την ελληνική πραγματικότητα και κοινωνία. Άρα, βλέπω την πατρίδα μας και από μέσα και απ’ έξω, θα μπορούσε να πει κανείς. Ως Έλληνας, ένοιωσα ασφαλώς πόνο, αγωνία, ταπείνωση, ακόμα και φόβο για την τρικυμία των τελευταίων χρόνων που δεν ήταν όμως και τόσο απρόσμενη. Δεν είναι ίσως η στιγμή να επεκταθούμε περισσότερο πάνω σε αυτό. Στο βιβλίο μου πολλά από αυτά τα ερωτήματα ίσως απαντιούνται κατά κάποιο τρόπο, καθώς οι σχετικοί προβληματισμοί είναι διαρκείς, διασταυρούμενοι και …αμείλικτοι. Σήμερα πια τολμώ να πω όμως, ότι μέσα από τον πόνο και τη δυστυχία αρχίζει να αχνοφαίνεται κάποια μικρή αχτίδα φωτός κι ελπίδας. Όχι γιατί έγινε κάποιο θαύμα ή γιατί κάποιος μας λυπήθηκε, αλλά γιατί επιτέλους ο ελληνικός λαός αρχίζει εκ των πραγμάτων, μέσα από τις αστείρευτες δυνάμεις που ιστορικά έχει αποδείξει ότι διαθέτει, να ξυπνά και να παίρνει τα πράγματα στα χέρια του αποφασιστικά και δυναμικά, με ειλικρίνεια, αυτογνωσία και πίστη στο μέλλον του, πέρα από παρατάξεις και «προστάτες». Άλλωστε, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να παλέψουμε όλοι μαζί μέχρι την τελική νίκη. Δεν υφίσταται στην πραγματικότητα για τη χώρα η επιλογή της αποτυχίας, γιατί ούτε οι πιο παλιοί αλλά, κυρίως, ούτε οι πιο νέοι, δεν θα το επιτρέψουν και συγχωρήσουν. Οφείλουμε να σεβαστούμε το μέλλον των παιδιών μας και είμαι βέβαιος πως θα το κάνουμε.
