στην Πωλίνα ΓουρδέαΜε αφορμή τα δύο πρώτα τεύχη του νέου φιλοσοφικού περιοδικού Τόποι γραφής, συνάντησα τον Στέφανο Ροζάνη και μιλήσαμε γι’ αυτή την προσπάθεια προβολής θεωρητικών κειμένων των φοιτητών του. Ο τίτλος του περιοδικού αναφέρεται σε τόπους όπου το έδαφος, παρόλη την κρίση των ημερών μας, δεν χάνεται κάτω από τα πόδια μας, αλλά υπάρχει και αναδύει την τέχνη της γραφής κειμένων που δημιουργήθηκαν κάτω από συνθήκες αναστοχασμού.
Οι θεματικές των δύο πρώτων τευχών αναδεικνύουν το ποιοτικό άλμα που ένα περιοδικό στοχασμού οφείλει να κάνει. Με κείμενα που η φιλοσοφική τους διάσταση είναι εμφανής, η θεματολογία απλώνεται σε εκτάσεις που ξεκινούν, στο πρώτο τεύχος, από την Κουλτούρα της εκροής, το μπαρόκ στοιχείο και φτάνουν ως τον Τόπο του ά-χρονου με κείμενα που συνδιαλέγονται με τους S. Beckett, R.M. Rilke, W.B. Yeats, A. Rimbaud και καταλήγουν στο πλωτινικό θεμέλιο της Νεωτερικότητας. Μέσα από τη συνύπαρξη τέτοιων κειμένων γίνεται φανερή η επιρροή της διδασκαλίας του Στέφανου Ροζάνη στη γραφή αλλά και στον τρόπο σκέψης των φοιτητών του. Οι διαλέξεις του λειτούργησαν ως ξόρκι ενάντια στην πνευματική στειρότητα των ακαδημαϊκών εδράνων και αποτέλεσαν έναυσμα για τον προβληματισμό γύρω από την ανθρώπινη ύπαρξη. Όπως το θέτει εύστοχα ο Ιωάννης Τζανάκος: «Υπάρχουμε ως σχέση με τον άλλον, αναδυόμαστε εκεί όπου ο ορίζοντας του άλλου μας κατοπτρίζει ως ύπαρξη, οι χώροι της συνύπαρξής μας είναι οι χώροι όπου υπάρχουμε, και μόνον τότε υπάρχουμε όταν συνυπάρχουμε»1.
Στο δεύτερο τεύχος συνεχίζεται η περιπλάνηση μέσα σε κείμενα που συνθέτουν μία αισθησιακή αλητεία της ύπαρξης. Κείμενα που αποτελούν σώματα - δέκτες θεματικών όπως ο πλατωνικός Κρατύλος, ο παλιάτσος ως ανατροπέας του κόσμου, ο κινηματογράφος της αλλοτρίωσης και κριτικές της Φαινομενολογίας του Πνεύματος του Hegel, δημιουργούν ένα σύμπαν πνευματικής ανάτασης. Η αλλαγή που επιφέρουν τέτοιου είδους κείμενα, γεννημένα υπό το βλέμμα και τη γενναιοδωρία ενός πολύ σημαντικού δασκάλου, αποτελούν μια ριψοκίνδυνη σπρωξιά σε μια κοινωνία που δύσκολα δίνει χώρο σε ποιοτικές φωνές νέων ανθρώπων. Όπως αναφέρει ο Δημήτρης Νάκος στο 2ο τεύχος του περιοδικού Τόποι γραφής: «Η αλλαγή πρέπει να είναι τόσο ριζοσπαστική και αναπόφευκτη, όσο η σπρωξιά του παλιάτσου στον σχοινοβάτη. Όμως, κάθε αλλαγή προκειμένου να επιτευχθεί, χρειάζεται την κατάλληλη φωνή για τα προκείμενα αυτιά»2.
Το τρίτο τεύχος του περιοδικού Τόποι γραφής (εκδόσεις λογόΤΥΠΟΣ) είναι υπό έκδοση και αναμένεται μια εκ νέου διερεύνηση σε θεματικές που απασχολούν το ευρύτερο φιλοσοφικό και θεωρητικό πεδίο σκέψης και στοχασμού.
Τι σας έκανε να φτιάξετε τους Τόπους γραφής;
Εκείνο που για μένα έχει σημασία ήταν να φτιάξω τους Τόπους γραφής ώστε να διαφυλάξω ορισμένες εργασίες φοιτητών μου, οι οποίες έγιναν, όχι με ακαδημαϊκά κριτήρια, αλλά με ελευθερία ψυχής. Γι’ αυτό επέλεξα αυτές τις εργασίες, γιατί είναι μια έκφραση των φοιτητών μου κι όχι δική μου.
Στο αίτημά σας για εκδοτική στέγη του συγκεκριμένου περιοδικού τι είδους ανταπόκριση συναντήσατε;
Καταρχάς να πω ότι δεκαετίες τώρα η επαφή μου με τους εκδοτικούς οίκους υπήρξε τραυματική, παρόλο που έχω εκδώσει στην Ελλάδα τριάντα βιβλία. Δεν θέλησα λοιπόν, αυτή η από ψυχής προσπάθεια για τους φοιτητές μου να είναι μια επιπλέον τραυματική εμπειρία για μένα, άρα δεν απευθύνθηκα στους εκδότες μου, αλλά προσπάθησα να φύγω απ’ αυτό που λέμε εκδοτικό κατεστημένο και μέσω μιας τυχαίας μου επαφής στη Σπάρτη προσπάθησα να δημιουργήσω τους Τόπους γραφής, χωρίς αυτό να σημαίνει σχέση με εκδοτικό οίκο.
Τι θέματα πραγματεύεται το περιοδικό;
Έχει τις θεματικές των φοιτητών μου. Δηλαδή αφήνω να με καθοδηγήσουν οι φοιτητές μου και όχι εγώ να καθοδηγήσω αυτούς. Έτσι οι θεματικές του εκάστοτε τεύχους είναι οι θεματικές των φοιτητών μου. Εγώ απλώς οργανώνω τις θεματικές χωρίς καμία παρέμβαση.
Κάθε πότε βγαίνει το περιοδικό;
Το περιοδικό είναι ένας τόμος σχεδιασμένος να εκδίδεται τρείς φορές τον χρόνο.
Στην παρούσα περίοδο κρίσης πώς βλέπετε τα κείμενα των νέων ανθρώπων; Ποιες οι προβληματικές τους;
Η εντύπωσή μου είναι ότι το τοπίο, όπως έχει διαμορφωθεί, είναι ένα τοπίο θολό, με νέους ανθρώπους οι οποίοι έχουν τη λαχτάρα της γραφής δεν διαθέτουν ωστόσο τη γνώση την οποία προϋποθέτει η γραφή και τα προβλήματά της. Αυτό θα ήθελα, μέσω των κειμένων των φοιτητών μου, να υπερβώ έτσι ώστε να αρχίσει ξανά μια κινητικότητα η οποία δεν στηρίζετε στη δημοσιότητα ή στη μανία της δημοσιότητας, αλλά να είναι μια επιστροφή στο Πάθος γραφής. Αυτό δικαιολογεί και τον τίτλο του τόμου Τόποι γραφής.
Διατελέσατε Καθηγητής Πολιτισμικής Διαχείρισης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για δώδεκα χρόνια. Τι αποκομίσατε από αυτή σας την εμπειρία;
Το μόνο που απεκόμισα είναι δεκαπέντε σπουδαίοι φοιτητές οι οποίοι για μένα είναι πια σχέση ζωής, όπως τη ζωή την ορίζει ο Νίτσε. Δηλαδή βάθεμα και πλάτεμα της ίδιας της ζωής προς την οποία ο άνθρωπος δίδει λόγον.
Το να γράφει κανείς είναι μια διαφυγή από το λαβύρινθο της καθημερινότητας;
Η ουσία της γραφής είναι η διαρκής αναζήτηση μιας πραγματικότητας η οποία δεν είναι - ακόμη. Έτσι η γραφή δεν είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα, αλλά είναι η μετουσίωση της πραγματικότητας με το βλέμμα καρφωμένο στο μέλλον.
Ως φοιτήτριά σας θυμάμαι με μεγάλη νοσταλγία τις παραδόσεις σας για το δαιμονιακό Ύψιστο. Θεωρείτε ότι στην εποχή μας υπάρχει χώρος για τη δαιμονιακή-δημιουργική μας φύση;
Ο Δαίμων υπήρξε πάντα και εξακολουθεί να είναι η ερωτική μας σχέση με τον κόσμο. Όσο το ανθρώπινο υποκείμενο εμπλέκεται μέσα σε αυτή την ερωτική σχέση θα ανακαλεί τη γενεσιουργό της αιτία που είναι η δαιμονιακή μας υπόσταση και η δαιμονικότητα του κόσμου που μας περιβάλλει. Αυτή άλλωστε ήταν και η προσπάθειά μου να διδάξω, να δημιουργήσω δηλαδή μια σχέση ερωτική ανάμεσα σε εμένα και τους φοιτητές μου έτσι ώστε οι δαίμονές μας να συμπίπτουν. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Τόποι γραφής αποτελούν μια συνάντηση προσώπων και κατ’επέκταση κειμένων.
Τι εύχεστε να σας φέρει το μέλλον;
Το μόνο που εύχομαι για το μέλλον είναι να μου φέρει άλλους δεκαπέντε φοιτητές που θα εμπλουτίσουν το δικό μου πάθος για τη γραφή.
Στην εποχή μας υπάρχει χώρος για την ποιητικότητα των κειμένων;
Στην εποχή μας ο χώρος αυτός διαρκώς συρρικνώνεται. Το μόνο που μπορεί να τον διευρύνει είναι το πάθος μας να τον δημιουργήσουμε εκτός της αγάπης προς τη δημοσιότητα, που είναι μια αγάπη κενή από αγάπη. Όπως λέει ο ποιητής Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος: «Ο πιστός μανδαρίνος της αγάπης σου δεν έχει άλλα επιχειρήματα - επικαλείται απλώς τον άνεμο τον ήλιο τη βροχή» (Τα ποιήματα του μανδαρίνου, εκδόσεις ύψιλον/βιβλία - Αθήνα 2002, σελ.19).
Σας ευχαριστώ πολύ.
Ο Στέφανος Ροζάνης γεννήθηκε στην Κάρυστο της Εύβοιας το 1942. Είναι ποιητής, δοκιμιογράφος και διετέλεσε καθηγητής Πολιτισμικής Διαχείρισης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για 12 χρόνια. Έχει συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο της Νέας Σορβόννης και τη New Philosophy Society του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Ανήκει στην εκδοτική ομάδα του περιοδικού Σημειώσεις και είναι δημιουργός του περιοδικού Τόποι γραφής. Άρθρα, βιβλία και ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί στα αγγλικά, στα γαλλικά και στα ιταλικά.
Παραπομπές:
1. Ιωάννης Η. Τζανάκος, Μ.Σαχτούρης – Η ύπαρξη ως συνύπαρξη, το ερώτημα του τόπου, Περιοδικό Τόποι Γραφής (1), σελ. 75
2. Δημήτρης Νάκος, Ο παλιάτσος ως ανατροπέας του κόσμου και της πραγματικότητας, Περιοδικό Τόποι Γραφής (2), σελ. 71
