Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 14

Τρεις συγγραφείς της νέας γενιάς συζητούν για τη λογοτεχνία σήμερα

Της Ιωάννας Μουσελιμίδου
Η λογοτεχνία σήμερα: τρεις συμπληρωματικές οπτικές

Η επιθεώρηση πολιτισμού « Ένεκεν » και το περιοδικό «Βακχικόν» διοργάνωσαν μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις αυτής της άνοιξης στη Θεσσαλονίκη. Το θέμα, ευρύ και πολύπλευρο, προσφέρεται πράγματι για «ανοιχτή συζήτηση», όπως ανέφερε η πρόσκληση : «Τρεις συγγραφείς της νέας γενιάς συζητούν για τη λογοτεχνία σήμερα».

Στις 9 του Απρίλη, λοιπόν, ο Γιώργος Αλισάνογλου, ο Ιορδάνης Κουμασίδης και η Νίκη Χαλκιαδάκη με τον συντονισμό της εξαίρετης δημοσιογράφου Παυλίνας Εξαδακτύλου κατέθεσαν τις απόψεις τους και συνομίλησαν με το κοινό για τα σύνθετα ζητήματα της λογοτεχνικής δημιουργίας και πρόσληψης σε συνάρτηση κατ’ ανάγκην με αισθητικές, ψυχολογικές και κοινωνιολογικές παραμέτρους.

Την αρχή έκανε ο ποιητής-εκδότης Γιώργος Αλισάνογλου, διαβάζοντας αντί προλόγου το ποίημά του «Εκ-ποίηση». Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό δείγμα:

Εκποιείται, ξε-πωλείται και πωλείται ο δαίμονας που μας περνάει στην άλλη πλευρά του πρωινού- τα γυμνά σώματα, οι χώρες, τα χρυσά φύλλα, ο κενός χρόνος- πωλείται ο θεραπευτής και ο θωπευτής ευαίσθητων ψυχών (…) πωλείται η θρησκεία της ποίησης ως ποίηση – η εκμηδένιση του μηδενός ως μηδέν(…).

Κεντρικό σημείο της προβληματικής του αποτέλεσε το ερώτημα «τι είναι ο ποιητής ως ποιητής μέσα σε μια πόλη;» και συνακόλουθα «πώς ζει και δημιουργεί στο σύγχρονο ασθματικό αστικό περιβάλλον;». Ο Αλισάνογλου δεν αποκόπτει τον δημιουργό από το κοινωνικοπολιτικό του πλαίσιο, προκρίνοντας μία περιοριστική και ανεδαφική αντίληψη αισθητισμού, αλλά αναγνωρίζει εμφατικά τον ομφάλιο λώρο που τον συνδέει με τα γνωρίσματα και τις συνθήκες της εποχής του, με την αρρώστια του χρόνου και του κόσμου του. Τα κείμενα συνιστούν αναπόδραστα φορείς της χρονικότητάς τους.

Η εικόνα του ποιητή συμπυκνώνεται εκπληκτικά στη φράση: « ο ποιητής είναι εκείνος που αγγίζει και αγγίζεται με άλλους ανθρώπους, που μαγεύεται από τη ζωή και συνάμα έχει σφηνωμένο ένα αδιόρατο σύννεφο θανάτου ανάμεσα στα μάτια ».

Το κρίσιμο όμως θέμα συνίσταται στο εάν αυτή η «αγοραφοβική πια  μέσα στη σύγχρονη πόλη» ποίηση θα εξακολουθεί να συντελείται ερήμην της πόλης, στην οποία ανήκει, ή θα αποπεριχαρακωθεί, αναλαμβάνοντας τον οικείο της ρόλο «του έντιμου ξεναγού της ζωής και του θανάτου». Ένα αίτημα, ουσιαστικά, για την «επαναμάγευση του ποιητικού λόγου», για να θυμηθούμε τον Ν. Βαγενά.

Η ποιήτρια Νίκη Χαλκιαδάκη, από την πλευρά της, ανέδειξε περισσότερο το ευαίσθητο ζήτημα της αναγνωστικής υποδοχής που έχει σήμερα η ποίηση και μάλιστα το έργο των νέων ποιητών. Απαιτώντας την ενεργητική, αποκρυπτογραφική και συν-δημιουργική ανάγνωση, η ποίηση παραμένει περιθωριοποιημένη και εν πολλοίς ανεξερεύνητη περιοχή του λόγου. Όχι βέβαια πως κάτι ανάλογο, έστω σε μικρότερη κλίμακα, δεν συμβαίνει με την πεζογραφία, όταν αρνείται να συμμορφωθεί με τους κυρίαρχους κανόνες της εμπορικότητας και της ευκολίας.

logoshm2.jpgΗ παρέμβαση της Νίκης  φώτισε  – κι αυτό είναι πολύ σημαντικό – την ίδια τη δημιουργική διαδικασία : την ατέρμονη, ανελέητη πάλη με τις λέξεις, τις ανομολόγητες αγωνίες, τις ασυνείδητες διαδρομές, τις σημαίνουσες εμμονές και τα μύχια αδιέξοδα του γράφοντος. Καταλήγοντας, μας χάρισε την «Αγαπημένη»:Δεν ήμουν ποτέ[μια κοπέλα στον δεύτερο όροφο
μ’ ένα χρυσόψαρο
για να φροντίζει
-έστω-
αυτό είμαιμια κοπέλα στον δεύτερο όροφο
θα πουν ότι
 εκείνο το βράδυ
 ξάπλωσε αθόρυβα
 γιατί δεν ήθελε να ξυπνήσει
 το λευκό πουκάμισο
 που κοιμόταν δίπλα της
 το άδειο, το βαμβακερό
χάιδεψε τις μανσέτες του
 φαντάστηκε από κει
να ξεκινούν οι καρποί σου
στους μηρούς της έκλεισε
 το περίγραμμά σου
μέτρησε μια τελευταία φορά
τα μικρά του κουμπιά
και πέθανε
 γιατί
δεν ήταν ποτέ].Ο τρίτος της συντροφιάς, ο συγγραφέας Ιορδάνης Κουμασίδης, επέλεξε μιαν άλλη οδό. Επιχείρησε να προσεγγίσει το γριφώδες αντικείμενο της συζήτησης με όρους φιλοσοφίας και θεωρίας της λογοτεχνίας.


Σύμφωνα, λοιπόν, με τους περίφημους Ρώσους φορμαλιστές, η λογοτεχνικότητα έχει στη βάση της την άσκηση οργανωμένης βίας κατά της συμβατικής γλώσσας. Την  παρέκκλιση από τη νόρμα. Αξιοποιεί το μηχανισμό της «ανοικείωσης», για να παρουσιάσει τα ήδη γνωστά και δεδομένα σαν διαφορετικά, ανοίκεια, παράδοξα. Για κάποιους, επίσης,  όπως ο Sartre, ο Mordillat κ.α., η λογοτεχνία λειτουργεί  ως « τόπος ελευθερίας ». Ο Ιορδάνης κάνει λόγο για το υπέροχο παιχνίδι της γραφής, για τη μαγεία των λέξεων. «Μεταξύ γραφής, αφήγησης και ανάγνωσης συγκροτείται ένα νέο, ιδιότυπο και γοητευτικό αρχείο».

Στην  εποχή αυτή, που χάρη στην τεχνολογία εμφανίζεται μία υπερ-πληθώρα δημοσιευμένων κειμένων, τα κριτήρια για το τι είναι λογοτεχνία καθίστανται ασαφή ή και ανύπαρκτα. «Ποιος γράφει;», επομένως, αλλά και «ποιος κρίνει;».

Τελειώνοντας, ο ομιλητής διατυπώνει την ανάγκη για μια νέα γλώσσα που θα λειτουργεί ως ριζοσπαστική πράξη μέσα στους σύγχρονους όρους της αλληλοδιείσδυσης ατομικού-συλλογικού.

Οι θέσεις των τριών λογοτεχνών προκάλεσαν έναν ζωηρό και ενδιαφέροντα διάλογο με το ακροατήριο, επιβεβαιώνοντας ότι οι πιο γόνιμες και απολαυστικές συζητήσεις είναι αυτές που οδηγούν σε ένα ανοιχτό τέλος.

Αξίζει να σημειώσω βέβαια ότι η βραδιά συνεχίστηκε στο στέκι της Ετεροτοπίας με τη συναυλία του συγκροτήματος «Εν κατακλείδει» και  την αίσθηση ότι η πόλη ίσως και να εισχώρησε τελικά στο ‘ ποιητικό γεγονός’ που μόλις είχε συντελεστεί.

*
Του Τάσου Ρήτου
Θα ζητήσουμε από την Ιστορία να μας δωρίσει τις πολύτιμες λέξεις της.
Θα κρατήσουμε ζωντανό το ανήσυχο πνεύμα των καιρών σαν φλόγα αναμμένη.
Θα εμψυχώσουμε τον τσαμπουκά των ακτιβιστών.
Θα εμπλουτίσουμε τα χειρόγραφα με αληθινές ιστορίες, σουρεαλιστικές αναπηδήσεις και αλήτικες βρισιές, θυμίζοντας τα αλήτικα λόγια του Κέρουακ.
Όλα αυτά πρέπει η νέα γενιά δημιουργών να τα φορτώσει μέσα σε υγρά υπόγεια, με ασπρόμαυρες εικόνες και μουσικές διαυγείας.
Με την ψυχή της φρεσκάδας να αντισταθούμε στην δυσωδία των καθημερινών αυτοκαταστροφών και στην φωτεινότητα των μηδενιστών. 
Δυο νεαροί ποιητές, ο Τάσος Ρήτος και η Ιωάννα Μουσελιμίδου, που βρέθηκαν στην εσπερίδα Τρεις συγγραφείς της νέας γενιάς συζητούν για τη λογοτεχνία σήμερα (Σάββατο 9 Απριλίου, Ετεροτοπία Θεσσαλονίκη), την οποία και διοργάνωσαν τα λογοτεχνικά περιοδικά Vakxikon.gr και Ένεκεν, γράφουν δυο λόγια για όσα είδαν, άκουσαν κι αισθάνθηκαν από τους Ιορδάνη Κουμασίδη, Γιώργο Αλισάνογλου και Νίκη Χαλκιαδάκη (με την εισαγωγή της δημοσιογράφου Παυλίνας Εξαδάκτυλου).