Top menu

"Το στρίψιμο της βίδας" του Χ. Τζέιμς -Κριτική προσέγγιση

Γράφει ο Θανάσης Βαβλίδας

Ένα εμβληματικό έργο και το σημαντικότερο, ίσως, του διάσημου πεζογράφου Χένρι Τζέϊμς (1843 - 1916) επέλεξε να διασκευάσει και να σκηνοθετήσει για το θέατρο  ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος. Η νεαρή γκουβερνάντα που αναλαμβάνει να φυλάξει και να μεγαλώσει για λογαριασμό του θείου τους τα δύο ανίψια του, βρίσκεται πολύ σύντομα αντιμέτωπη με μία αινιγματική οικονόμο και τα φαντάσματα δύο πεθαμένων ενοίκων του πύργου όπου διαμένει. Ποιος μπορεί, όμως, να είναι βέβαιος με τα φαντάσματα; Η διασκευή του Παπαδόπουλου παίρνει αποστάσεις από το μυθιστόρημα του Τζεϊμς, αλλά και από τη διασκευή του Τζέφρι Χάτσερ, επιχειρώντας έναν ελεύθερο συνειρμό που φέρνει τα φαντάσματα επί σκηνής, διαστρέφει στοιχεία της αυθεντικής πλοκής και αλλάζει τα ονόματα των ηρώων σε ελληνικά, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα ονόματα των παιδιών, τα οποία μετατρέπονται σε Πάρις και Εύα αντίστοιχα, οδηγώντας μας συνειρμικά στον πειρασμό που παραπέμπει το μήλο τόσο στην εκλογή του Πάρι όσο και στο αμάρτημα της Εύας.

Η σκηνοθεσία του Παπαδόπουλου αξιοποιεί με τον πιο λειτουργικό τρόπο τα απλούστερα σκηνικά μέσα (του Σταύρου Λίτινα) που τίθενται στη διάθεσή του: τις κουρτίνες με τα πολλαπλά επίπεδα, τα κάθετα χαλιά από πράσινα φύλλα που περιβάλλουν τον πύργο, το ορθογώνιο κουτί στο κέντρο της σκηνής που γίνεται καθιστικό, πιάνο, καθρέφτης και τάφος. Στον ευρύ σκηνικό χώρο του θεάτρου, ο σκηνοθέτης υποβάλλει με λιτούς, ευρηματικούς και ευέλικτους τρόπους την απειλή και το φόβο, τον καταπιεσμένο ερωτισμό, τις προκαταλήψεις, τους εφιάλτες του ψυχικού κόσμου  της ηρωίδας. Γιατί οι πεθαμένοι ένοικοι του πύργου μοιάζουν με τα ζωντανά πρόσωπα του έργου; Γιατί τα  ζωντανά πρόσωπα είναι τα μόνα που δεν έχουν όνομα; Γιατί η οικονόμος (Κα Άννα) εναλλάσσει το ρόλο της με τον Πάρι; Κι όμως, στην εναλλαγή αυτή που ερμηνεύει ο Ιάσων Παπαματθαίου, το μόνο που διαφοροποιείται είναι ένα ενδυματολογικό στοιχείο (κοστούμια  Ηλένιας Δουλαδίρη), ενώ η εκφορά και το ύφος του λόγου παραμένουν σχεδόν αδιαφοροποίητα. Στο αποκορύφωμα μιας σκηνής το κοινό γίνεται θεατής εύγλωττων κινουμένων σχεδίων (γραφιστικό υλικό Αλίνας Αναστασιάδη, βοηθός σκηνοθέτη και επιμέλεια video Στεφανίας Βλάχου).

Η Θάλεια Ματίκα ως γκουβερνάντα ακροβατεί επιτυχώς ανάμεσα στην αίσθηση και στην παραίσθηση, το φυσικό και το μεταφυσικό, την ερωτική και την επιθανάτια αγωνία με κλιμακούμενη ένταση και ελεγχόμενες εξάρσεις, που οδηγούν προς την τελική απάντηση  στο αρχικό ερώτημα που της είχε θέσει ο Θείος, μια απάντηση όχι άμεσα πειστική, αλλά πάντως αιτιολογημένη. Ο Ιάσων Παπαματθαίου στους πολλαπλούς ρόλους του στήριξε σθεναρά ένα συγκεκριμένο ύφος που δεν μιμήθηκε τυποποιημένες συμπεριφορές, αλλά αναδεικνυόταν συνεχώς από το περιεχόμενο των λόγων του.

Η έκδοση του προγράμματος περιλαμβάνει το πλήρες κείμενο του έργου, φωτογραφίες Μελίνας Δόσιου, καθώς και ένα σύντομο χρονολόγιο για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα.