Το διπλό πρόσωπο του νου, μυθιστόρημα, Γιάννης Παπαγιάννης, εκδόσεις Κριτική 2015
Το πέμπτο βιβλίο του Γιάννη Παπαγιάννη «Το διπλό πρόσωπο του νου», δανείζεται και αναμειγνύει με επιτυχία στοιχεία από διαφορετικά λογοτεχνικά είδη, με κυρίαρχες επιρροές την αγωνία του θρίλερ, την αποσπασματική αφήγηση του μεταμοντέρνου παζλ, το παραλήρημα του ονείρου με τις φροϋδικές προεκτάσεις σε σχέση με το ασυνείδητο, τις κλασικές μυθιστορίες έρωτα και εκδίκησης, την εναλλαγή λογοτεχνικών τεχνικών και ηρώων της εποχής του μοντερνισμού.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ιδιόμορφο χαρακτηριστικό στο εν λόγω έργο είναι η δομή: το βιβλίο είναι γραμμένο και, κατ’ επέκταση, «στημένο» με τέτοιο τρόπο, ώστε η αφήγηση να συγκροτείται μέσω στιγμιότυπων τα οποία κινούνται ευέλικτα σε πολλαπλούς άξονες: στο παρελθόν και στο παρόν, στον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο και χρόνο, στο αντικειμενικό και το υποκειμενικό, στο συνειδητό και το ασυνείδητο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ένταξη του ίδιου του συγγραφέα στην πλοκή, καθώς και στην εξιστόρηση των συμβάντων της ιστορίας, γεγονός το οποίο αν και στην αρχή ίσως παραξενέψει ελαφρώς τον αναγνώστη, στη συνέχεια κινεί τα νήματα της ανάγνωσης, μιας και μέσα από αυτή την ιδιάζουσα συνθήκη αποκαλύπτονται κάθε φορά νέες πτυχές των ηρώων και του μύθου.
Με ειλικρίνεια στις ψυχογραφικές τοποθετήσεις, κοφτή - πολλές φορές ωμή - γλώσσα και μια λοξή ματιά, ο Γιάννης Παπαγιάννης ενσωματώνει μέσα στο «Διπλό πρόσωπο του νου» μια σωρεία αφηγηματολογικών ανησυχιών. Ως εκ τούτου, επιτυγχάνει να δημιουργήσει όχι μόνο μια ατμόσφαιρα suspense αλλά και να αποδώσει την ιστορία που αφηγείται μέσα από πολλαπλές οπτικές. Η εναλλαγή της ματιάς του άντρα, της γυναίκας, του συγγραφέα, η αντιπαραβολή του πρώτου και του τρίτου προσώπου της αφήγησης, οι συχνές παρομοιώσεις, η εξωτερική και η εσωτερική θέαση του κόσμου αποδίδουν με γλαφυρό τρόπο τις καθημερινές αλλά και τις υπαρξιακές ανησυχίες των ηρώων και, κατ’ επέκταση, τη διάβρωση των αξιών και των νοηματοδοτήσεων στο σύγχρονο (ελληνικό και όχι μόνο) κόσμο. Αν και κάποιες στιγμές ο αναγνώστης μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με άλυτα ερωτήματα (τα οποία απαντώνται αργότερα) ή να δεχθεί «καθοδηγητικούς» σχολιασμούς και στοχασμούς ως έτοιμη τροφή από το συγγραφέα - συμμετέχων, το βιβλίο «λειτουργεί» εξαιρετικά.
Με αυτόν τον τρόπο, ο Παπαγιάννης στήνει ένα μεταμοντέρνο παραμύθι για τον πλάνητα, τον πλανεμένο και τον θύτη, ένα βιβλίο για τις υποσχέσεις που δεν υλοποιήθηκαν, για το πραγματικό και το φαντασιακό στη σύγχρονη εποχή και κυρίως για την αλήθεια. Η προβληματική του έργου σε σχέση με την οπτική, την προοπτική και τον ορίζοντα, καθώς και η επίδραση που έχει η αλλοίωση των θεμελιωδών κοινωνικών αξιών και των παλαιών οραμάτων και η αντικατάστασή τους από τα αμφίβολα στερεότυπα ανθρώπου – καταναλωτή και από τις σχέσεις αντιτίμου, αντικατοπτρίζουν εύστοχα τη χαοτική κατάσταση των ημερών μας, θέτοντας καίρια ερωτήματα για το αύριο πέρα και πίσω από τη μετανεωτερική εποχή.
Τζούλια Γκανάσου
