Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 8

Τα πάντα είναι στυλ : Dogville

της Ανίσσας Χασίμ

«Είμαι ο καλύτερος σκηνοθέτης του κόσμου»
Λαρς φον Τρίερ

Η υπογραφή του απόφοιτου από το Danish Film School Λαρς φον Τρίερ, τη δεκαετία του 80 - εποχή που ο κινηματογράφος των δημιουργών ολοένα και διολισθαίνει προς το αδυσώπητο, σύγχρονο Χόλυγουντ - θυμίζει κραυγή διαμαρτυρίας ανάμεσα στις κομψά αθόρυβες εμφανίσεις των συναδέλφων του. Η πολύ προσωπική σφραγίδα που φέρουν τα έργα του πάντα ανήσυχου Δανού κινηματογραφιστή, στρέφει επάνω του το ενδιαφέρον από τα πρώτα του κιόλας τολμήματα. Μερίδα κριτικών αλλά και συναδέλφων του, σπεύδουν να του προσδώσουν τον τίτλο του συνεχιστή του έργου του ίδιου του δασκάλου Ντράγιερ. Λίγο μετά την αποφοίτηση και τη βράβευση του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μονάχου για την πτυχιακή του εργασία, ο πολλά υποσχόμενος νεαρός Τρίερ, ρισκάρει γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ με θέμα την γοητεία που άσκησε ο ναζισμός στην πατρίδα του. Οι αντιδράσεις πέφτουν βροχή και ο δημιουργός κατηγορείται λίγο - πολύ για νεοναζιστικές τάσεις. Το 1984 βγαίνει στις αίθουσες το «Στοιχείο του εγκλήματος» το οποίο όχι απλώς τον δικαιώνει, αλλά έμελλε να του χαρίσει το πρώτο του βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών. Ακολουθούν πολυάριθμες ταινίες, μεταξύ άλλων μια σειρά αριστουργηματικών παραγωγών : «Δαμάζοντας τα κύματα», «Οι ηλίθιοι», «Χορεύοντας στο σκοτάδι». Το 1995 με αφορμή τα 100 χρόνια κινηματογράφου και με τη συμμετοχή του Τόμας Βιντερμπέργκ, συντάσσει μέσα σε 45’ μια διακήρυξη που κάπως μεγαλόσχημα βαφτίστηκε «Δόγμα 95», και συνυπόγρψαν άλλοι δέκα σκηνοθέτες. «Δέκα εντολές» αφορίζουν οποιοδήποτε επιπρόσθετο μέσο - τεχνική, των οποίων η χρήση γίνεται με σκοπό το καλλιτεχνικά αρτιότερο αποτέλεσμα, που σύμφωνα με τους «Δογματικούς» αποπροσανατολίζει θεατή και δημιουργό από την αλήθεια. H σεναριακή βάση των ταινιών του διατηρεί την αλληλουχία της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας, προσθέτοντας σύγχρονες φιλοσοφικές προεκτάσεις. Συνδυαστικά με την βαθιά, διεισδυτική σκηνοθετική του ματιά, επιχειρεί να αποκαλύψει την αλήθεια αλλά και να μεταφέρει το μήνυμα της ελπίδας, το οποίο τελικά αναγεννάται μόνο μέσα από τη θυσία τις ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το 2003 εμπνεόμενος από το θεατρικό του Θόρντον Ουάϊλντερ «Η μικρή μας πόλη» σκηνοθετεί μια δυνατή καταγγελία, καταρρίπτοντας για ακόμη μια φορά το μύθο του αμερικάνικου ονείρου. Ο καθολικός Τρίερ στέλνει μια Grace (χάρη) ως άλλη μεσσία στην κωμόπολη Dogville (σκυλοχωριό), προκειμένου να σηκώσει τα βάρη της ανικανοποίητης απληστίας - υποκρισίας, που λεπτό με το λεπτό αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο και τη σκληρότητα μπροστά στα μάτια του θεατή. Η απομονωμένη μικρή κοινωνία, που χρονικά τοποθετείται στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης και γεωγραφικά υπό τη σκιά των Βραχωδών Ορών, θα τη δεχτεί με καχυποψία και η κυνηγημένη Grace (Nicole Kidman) θα πάρει το άσυλο που ζητά μόνο μετά τη παρέμβαση του Tom (Paul Bettany), ο οποίος θα προτείνει ένα ιδιότυπο είδος ανταλλαγής στους συντοπίτες του. Μια ανταλλαγή της οποίας οι αρχικοί όροι με τον καιρό θα επαναπροσδιοριστούν, μετατρέποντας την σε μια αέναη τιμωρία η οποία με παράδοξο - ή όχι και τόσο - τρόπο, δυναμώνει τα δεσμά της νεαρής φυγάδας με τους βασανιστές της. Η λυτρωτική κάθαρση που μοιάζει να αργεί, θα έρθει με τη μορφή μιας διαταγής από το στόμα του θύματος. Ο Τρίερ μέσα από πραγματικές συμπεριφορές οριοθετεί εκ νέου την ανθρώπινη ψυχή, ξεγυμνώνοντας τους ήρωες του, καθιστώντας τους ανήμπορους να αμυνθούν στο πειρασμό που προσφέρει η θέα ενός εξιλαστήριου θύματος. Οι σεμνές ερμηνείες μιας πλειάδας εξαιρετικών ηθοποιών, σε συνδυασμό με την καινοτόμο μινιμαλιστική σκηνογραφική αντίληψη - η οποία ενίσχυσε ένα αριστοτεχνικά δοσμένο παιχνίδι συμβολισμών - βοήθησαν στο να γεννηθεί ένα φιλμ που σε κάθε καρέ του κατακτά ένα κομμάτι δικής του ζωής.

Αυτό που κάνει την ταινία διαχρονική στο είδος της, είναι ότι ενώ τα εύθραυστα, ζωγραφισμένα με κιμωλία θεμέλια του κινηματογραφικού Dogville καταστρέφονται, παρατηρώντας γύρω μας ανακαλύπτουμε ότι καθημερινά αντικαθίστανται από εκατοντάδες νέα.

- Το «φον» στη μέση του ονόματος του το προσέθεσε για να τιμήσει τον Γιόζεφ φον Στέρμπεργκ.
- Το 1992 αρνήθηκε πρόταση του Σπίλμπεργκ να γυρίσει ταινία στο Χόλυγουντ. Επιστρέφοντας το σενάριο δήλωσε «Οσο ακριβότερα τόσο χειρότερα…».
- Το 1999 ανακοινώνει ότι η Zentropa Entertainments πρόκειται να χρηματοδοτήσει μια σειρά ταινιών πορνό, εκ των οποίων τη μια θα σκηνοθετήσει ο ίδιος. Το τελευταίο δεν έγινε ποτέ.