Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 19

"Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας" του Λέο Περούτς

Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας, Mυθιστόρημα, Λέο Περούτς, μτφρ. Ρόζα Ιωαννίδου, Εκδόσεις Κίχλη, 2011


Στη Βιέννη του 1909, λίγες ημέρες πριν τη σημαντικότερη ίσως πρεμιέρα της ζωής του, ένας ηθοποιός του Αυλικού Θεάτρου, εν ονόματι Ευγένιος Μπίσοφ, βρίσκεται νεκρός στο περίπτερο της έπαυλής του, πλαισιωμένος από ενοχοποιητικά για το βαρόνο φον Γιος στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά, ωστόσο, δεν είναι αρκετά. Έτσι, την υπόθεση αναλαμβάνουν δύο φίλοι του Ευγένιου Μπίσοφ, ενώ ο βαρόνος φον Γιος προσωρινά αφήνεται ελεύθερος.

Πιθανώς, εάν κάποιος διάβαζε την παραπάνω σύνοψη, θα αποκόμιζε την εντύπωση ότι πρόκειται περί αστυνομικού μυθιστορήματος. Δικαίως, θα προσέθετα. Διότι η διαλεύκανση των αιτιών ενός θανάτου αποτελεί για την αστυνομική λογοτεχνία «κοινό τόπο». Εν προκειμένω, η αστυνομική πλοκή χρησιμοποιείται από τον Perutz μόνο ως πρόφαση. Γύρω της χτίζει περίτεχνα μια αφήγηση αμείωτης έντασης (πράγμα ασφαλώς σπανιότατο), που κινείται μάλλον στο πρότυπο του φανταστικού, όπως το όρισε ο Τοντόροφ, δηλαδή σε εκείνο το ευάλωτο σύνορο, όπου ο αναγνώστης βρίσκεται μετέωρος μεταξύ μιας ρεαλιστικής και μιας μεταφυσικής πρόσληψης των γεγονότων των οποίων γίνεται κοινωνός.

Στον Μαιτρ δε, δεν αμφιταλαντεύεται μόνο ο αναγνώστης, αλλά και ο ίδιος ο αφηγητής, που δεν είναι άλλος από τον κατηγορούμενο βαρόνο φον Γιος. Ο αφηγητής αυτός είναι πρωτοπρόσωπος, και άρα ανήκει (γνωσιολογικά) στον κόσμο των μυθιστορηματικών μορφών. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και ο κατηγορούμενος, αυτός που γνωρίζει τι έγινε. Ενώ, λοιπόν, θα περιμέναμε ότι ο συγκεκριμένος αφηγητής είναι το πιο κατάλληλο πρόσωπο για να λύσει το γρίφο του μυστηριώδους θανάτου του Ευγένιου Μπίσοφ, μας περιπλέκει ακόμη περισσότερο: βρίσκεται «στο εδώλιο», κι η θέση αυτή του προκαλεί τόσο ισχυρά αισθήματα ενοχής, που φτάνει να αμφισβητεί την ίδια του την αθωότητα. Στο μεταξύ, η έρευνα έχει προχωρήσει, ο θάνατος του Ευγένιου Μπίσοφ έχει συνδεθεί με μια σειρά άλλων, πανομοιότυπων θανάτων, αλλά η αγωνία για την έκβαση της υπόθεσης εντείνεται περαιτέρω…

Τα αφηγηματολογικά «τερτίπια» του Perutz, ωστόσο, δεν τελειώνουν εδώ. Το βιβλίο ξεκινά με έναν «Πρόλογο αντί Επιλόγου», «γραμμένο» από τον ίδιο το βαρόνο φον Γιος, και κλείνει με έναν «Επίλογο του Εκδότη», όπου μας γνωστοποιείται πότε και πώς έφτασε στα χέρια του συγκεκριμένου εκδότη το χειρόγραφο αυτό του βαρόνου φον Γιος! Ίσως στη δική μας εποχή της μετανεωτερικότητας αυτά να φαντάζουν αδιάφορα ή τετριμμένα, πιθανολογώ όμως ότι πολλούς κατάφερε να ξαφνιάσει -ή και να ξεγελάσει, ποιος ξέρει;- πίσω στο 1923…

Τελικά, όμως, ποιος είναι ο ένοχος; Και, κυρίως, ποιος είναι ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας; Τι σχέση έχει ο Μαιτρ με «το κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας, και της φωτιάς, το χρώμα που παίρνει ο Ήλιος την Ημέρα της Κρίσεως»; Και πώς συνδέονται όλα αυτά με το θάνατο του Ευγένιου Μπίσοφ; Δε θα το αποκαλύψω…

Μπορώ, ωστόσο, να σας εκμυστηρευθώ το εξής: το 1970 κυκλοφόρησε η Αισθητική Θεωρία του Theodor Adorno. «Ένα σημαντικό μυθιστόρημα αγωνίας», θα πει για τον Μαιτρ, και θα προσθέσει πως «Ποτέ πια το κόκκινο δε θα είναι το ίδιο»…

Ανθή Κανιούρα