Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Συνομιλήσαμε με την συγγραφέα Μαρλένα Πολιτοπούλου εξ αφορμής της κυκλοφορίας του αστυνομικού της μυθιστορήματος Η Πηνελόπη των τρένων (εκδόσεις Μεταίχμιο 2015).
Πενήντα χρόνια μετά το 1965 ο ερευνητής και σκιτσογράφος Παύλος Γ. ασχολείται με μια υπόθεση ενός φόνου. Τι έχει συμβεί και δεν έχει διερευνηθεί ο φόνος;
O Παύλος ανάμεσα σε πολλά άλλα αναμετριέται με την «κληρονομιά» του αστυνομικού πατέρα του, μια βαλίτσα με φακέλους από παλιές ανεξιχνίαστες υποθέσεις. Η ιστορία της Πηνελόπης είναι η δεύτερη που ερευνά και εξιχνιάζει, τη διαλέγει γιατί τον βασανίζει το θέμα της μετανάστευσης, θέλει να κατανοήσει το τότε και το τώρα.
Είναι αλήθεια ότι το 1965 ο λαϊκός βάρδος Στέλιος Καζαντζίδης τραγούδησε στη πόλη του Μονάχου; Γιατί μέχρι σήμερα αυτές οι συναυλίες έχουν μείνει αξέχαστες;
Απολύτως αληθές, όπως και η λατρευτική υποδοχή που του έγινε στον σταθμό του Μονάχου. Ακολούθησε σειρά συναυλιών σε πολλές γερμανικές πόλεις όπου πήγαιναν οι μετανάστες. Ήταν ο Στέλιος τους που μπορούσε να εκφράσει τους καημούς τους.
Μέσα από τις σιδηροδρομικές γραμμές οι μετανάστες έρχονταν για να μείνουν στη Γερμανία. Με αυτά τα όνειρα ήρθε και ο Στρατής Κοκκινίδης, ο μετανάστης που βρέθηκε νεκρός στον σταθμό του Μονάχου στην ιστορία σας;
Ο Στρατής φτάνει στο Μόναχο όπως χιλιάδες άλλοι για να επιβιώσει. Κατάγεται από τα μέρη της Νάουσας. Ελπίζει πως θα μείνει λίγα χρόνια και θα γυρίσει πίσω στην πατρίδα του, όπως ήλπιζαν οι περισσότεροι μετανάστες όταν έφταναν στη Γερμανία. Θα βρεθεί δολοφονημένος στον σταθμό του Μονάχου κάτω από μια στοίβα βαλίτσες με ένα υφαντό τυλιγμένο στον λαιμό. Τα όνειρά του έσβησαν και η μόνη δικαίωση γι’ αυτόν, την οικογένειά του αλλά και τους ανώνυμους μετανάστες θα είναι η διαλεύκανση του φόνου του έστω πενήντα χρόνια μετά.
Η κόρη του Στρατή η Πηνελόπη ακούγοντας τη φωνή του Στέλιου γυρίζει πίσω τον χρόνο. Τι μπορεί να φέρει το παρελθόν που θα βοηθήσει το παρόν;
Η κατανόηση του παρελθόντος βοηθάει να κατανοήσουμε το παρόν. Αν δεν σεβαστούμε και αγαπήσουμε και καταλάβουμε τον έλληνα μετανάστη της δεκαετίας του ’60 πώς θα σεβαστούμε και θα βοηθήσουμε τον μετανάστη του 21ου αιώνα. Είτε είναι Έλληνας που μέσα στην κρίση φεύγει για τα ξένα ή αλλοδαπός που βρίσκει καταφύγιο στη χώρα μας. Η ιστορία αυτή συνδέει τη Νάουσα με το Μόναχο και την Αθήνα, τη μετανάστευση με τον πόλεμο και τον εμφύλιο και έχει στο κέντρο της έναν μεγάλο έρωτα.
Το μυθιστόρημα «Η Πηνελόπη των τρένων» ανήκει στην αστυνομική λογοτεχνία. Γιατί η αστυνομική λογοτεχνία γοητεύει τον αναγνώστη;
Είναι ένα είδος που ξεκίνησε ως «λαϊκό» άρα έχει τη γοητεία της αμεσότητας, αλλά εξελίχτηκε και σήμερα αποτελεί την αιχμή του δόρατος της λογοτεχνίας που μιλάει για την κοινωνική κατάσταση, την πολιτική αλλά και την ιστορία. Οι ήρωες οδηγούνται σε ακραίες καταστάσεις και η λύση, που συνήθως είναι η διαλεύκανση ενός ή περισσότερων φόνων οδηγεί στην κάθαρση. Ένα καλό αστυνομικό κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, μπορεί να τον κρατήσει ξάγρυπνο και παράλληλα του αποκαλύπτει στοιχεία του ανθρώπινου ψυχισμού και της κοινωνίας, του σήμερα και του χθες.
Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας, κατά τη γνώμη σας;
Δεν θα ήθελα να τους αξιολογήσω. Τα πρώτα ονόματα που μου έρχονται στον νου: Μου αρέσει πάντα η Αγκάθα Κρίστι, ο Σιμενόν, η Έλις Πίτερς, ο Ταϊμπό ΙΙ, ο Νταλ, ο Καμιλέρι, ο Στόλεσεν, ο Παντούρα. Τελείως διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον. Δεν ξέρεις πια ποιον να πρωτοδιαλέξεις από την αστυνομική λογοτεχνία.
Η οικονομική κρίση επηρέασε και το αναγνωστικό κοινό. Συνεχίζει να διαβάζει ο μέσος αναγνώστης;
Δεν ξέρω τι ακριβώς είναι ο μέσος αναγνώστης. Η ανάγνωση είναι μια υπέροχη περιπέτεια. Θέλει συγκέντρωση, αγάπη, λίγα χρήματα ή και καθόλου. Μπορεί να μην αγοράζουν πολλά βιβλία οι Έλληνες, αλλά δανείζονται. Μπορεί να έχασαν για λίγο το μυαλό τους με τα κάπιταλ κοντρόλς και να έκαναν βδομάδες να μπουν σε βιβλιοπωλείο, αλλά ξαναμπήκαν. Το παιδικό και το αστυνομικό κράτησαν καλύτερα από όλα τα είδη.
Είναι η γραφή μια μορφή τέχνης που θα μπορέσει να δημιουργήσει πυρήνες αντίστασης για να ξυπνήσει ο αναγνώστης και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με άλλη ματιά;
Η λογοτεχνία λειτουργεί σε βάθος χρόνου, φωτίζει διαφορετικά την πραγματικότητα, δίνει χώρο στη φαντασία. Σε κάθε άνθρωπο προσφέρει κάτι διαφορετικό και μοναδικό. Η ανάγνωση μπορεί να γίνει αντίσταση στα τετριμμένα της καθημερινότητας μπορεί να είναι και καταφύγιο από τα προβλήματα. Είναι κομμάτι της ζωής μας, του τρόπου που μαθαίνουμε να βλέπουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Είναι μια ατομική διαδικασία, γι’ αυτό πολύτιμη και για μένα αναντικατάστατη. Το να συζητάς για τα βιβλία δεν αλλάζει την απολύτως προσωπική σχέση με τη γραφή και την ανάγνωση.
Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες μας;
Να διαβάζουν ό,τι τους αρέσει, χωρίς ενοχές, να τολμούν και με νέα είδη. Να δοκιμάσουν να διαβάσουν και σε χώρους που δεν το συνηθίζουν. Να ξαναπιάσουν ένα βιβλίο που τους δυσκόλεψε αν νιώθουν πως κάτι τους τραβάει. Μπορεί απλά να μην είχε έρθει ακόμη η στιγμή να το χαρούν.
