Συνέντευξη στη Μαρία Ιωαννίδου
Στην Πλατεία Μαβίλη, και στο στέκι της, συνάντησα την εικαστικό Μαριέλα Κωνσταντινίδου, παρέα πάντα με τον Νταλί, όχι τον Σαλβαντόρ, αλλά το αγαπημένο της πεκινουά. Τσάντες και τσαντάκια, στριφτά τσιγάρα και ένα βλέμμα ανήσυχο που αναζητά στον περίγυρο τις μικρές και μεγαλύτερες εικόνες που συλλαμβάνει στο μπλοκάκι της και στη συνέχεια απλώνει στους καμβάδες. Κουβεντιάσαμε για πολλά πριν βάλει πλώρη για τη Νάξο, ετούτη τη φορά με τις αποσκευές της γεμάτες από τα εικαστικά της έργα αλλά και με τις ευαίσθητες και ανθρωποκεντρικές αγιογραφίες της όπου καταθέτει μια εντελώς προσωπική ματιά –και πινελιά- .
Μαριέλα, πες μας, πώς βρέθηκες στα χωράφια των αγίων και των ουρανών, μετά απ’ τα εικαστικά και πραγματικά ταξίδια. Είναι φυσική κατάληξη η κατάνυξη μετά την… κατάχρηση;
Μάλλον τυχαία, αν και το είχα στο μυαλό μου πολλά χρόνια τώρα. Ίσως απλά να ήρθε η στιγμή. Ξεκίνησα μαθήματα δίπλα στον Μπάμπη Πυλαρινό, έχοντας την επιθυμία να εμπλουτίσω τη δουλειά μου με νέες τεχνικές και στοιχεία αφού πιστεύω ότι η μάθηση και η έρευνα για έναν καλλιτέχνη δεν πρέπει να σταματά ποτέ. Όταν τελείωσα την πρώτη μου εικόνα, χωρίς αρχικά να είμαι σίγουρη ότι θα την ολοκληρώσω, γοητεύτηκα αφάνταστα και «κόλλησα». Εξ άλλου η κατάνυξη έρχεται πάντα μετά την... κατάχρηση!
Πώς βίωσες τη μαθητεία σου στην αγιογραφία; Πώς είναι για μια ζωγράφο που έχει ήδη διαγράψει μια πορεία στη τέχνη και τη ζωή, να συνδέεται με τον «ουρανό»;
Ήταν αρκετά δύσκολα στην αρχή. Έπρεπε να ξεχάσω για λίγο αυτά που ήξερα και να δω τα πράγματα αλλιώς! Αν δε, λάβεις υπόψιν σου ότι η ζωγραφική μου είναι ιδιαίτερα χειρονομιακή και τα πινέλα Νο. 0, 1, 2... σχεδόν τα αγνοούσα, μπορείς να καταλάβεις. Όμως αυτή η νέα πειθαρχία ήταν μια εξαιρετική πρόκληση για μένα. Νιώθω πως οδηγούμαι σε έναν εντελώς καινούργιο κόσμο, άκρως γοητευτικό και μυστηριώδη. Μελετάω πολύ, πέρα από τα μαθήματα που παρακολούθησα. Προσπαθώ να εμβαθύνω τόσο στις τεχνικές, τους συμβολισμούς, τις έννοιες και τη σημειολογία όσο και στο υπερβατικό, πνευματικό κομμάτι.
Αντίθετα από τις προηγούμενες συλλογές σου, όπου το ανθρώπινο πρόσωπο βρίσκεται στη θέση του παρατηρητή μάλλον, και που η αποτύπωση του περίγυρου προκαλεί το συναίσθημα σε διάλογο, στις εικόνες σου το συναίσθημα βρίσκεται σε πρώτο πλάνο. Πώς βίωσες αυτήν την αντιστροφή; Σαν αναγκαστική συμμόρφωση στους κανόνες ή σαν ευκαιρία για μια καινούργια –και πιο τολμηρή- ανθρώπινη έκφραση;
Ούτε το ένα, ούτε το άλλο νομίζω. Οι μορφές χωρίς χαρακτηριστικά προσώπου, που συχνά συναντάει κανείς στην μέχρι τώρα δουλειά μου, δεν είναι παρατηρητές. Επιτρέπουν στον θεατή να προσδώσει εκείνος τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θέλει και έτσι τον προσκαλούν να βιώσει τη δική του ιστορία μέσα από το δικό μου έργο. Αντίθετα στην Αγιογραφία, μέσα από την έκφραση και κυρίως το βλέμμα η Μορφή πηγαίνει προς τον θεατή για να έρθει σε «κοινωνία» μαζί του. Με προκαλεί ιδιαίτερα αυτή η διαφορετικότητα. Αναρωτιέμαι συχνά που θα με οδηγήσει.
Θα επιμείνω ωστόσο ότι βλέπουμε μορφές ανθρώπινες και πάσχουσες∙ από πού αντλείς τα ερεθίσματά σου; Από την παραδομένη και πεπατημένη αγιογραφία, τις ανθρώπινες καταστάσεις ή τα προσωπικά σου βιώματα και την παρατήρηση των άλλων;
Σαφώς βασίζομαι στα κλασσικά πρότυπα της Βυζαντινής Αγιογραφίας, όπως μας έχουν παραδοθεί. Όμως «γιατί και πώς» το αποτέλεσμα είναι πρωτότυπο και διαφορετικό δεν μπορώ να το εξηγήσω λογικά παρά μόνο ίσως μεταφυσικά. Σχεδιάζω πάντα εξ αρχής, επεμβαίνω ενίοτε στον περιβάλλοντα χώρο αλλά και σε ότι άλλο μου «επιτρέπεται» από την παράδοση. Κάποια πράγματα είναι δεδομένα, όπως τα χαρακτηριστικά των Μορφών και ως εκ τούτου τα ακολουθείς. Από εκεί και πέρα όμως πιστεύω ότι η Αγιογραφία είναι μια τέχνη ζωντανή και λειτουργική άρα οφείλει να εξελίσσεται και να ακολουθεί την εποχή της.
Ποια η σχέση της Βυζαντινής Αγιογραφίας με τη φύση; Τη προοπτική και το ρεαλισμό; Πώς έχεις συγκεράσει εσύ αυτά τα στοιχεία, και ποιες δεσμεύσεις έχει αυτή η τέχνη;
Η φύση στη Βυζαντινή Αγιογραφία παίζει έναν πολύ δευτερεύοντα ρόλο. Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά. Δεν υπάρχει προοπτική, καταλύεται ο χώρος και ο χρόνος. Όλα είναι μπροστά, όλα είναι Φως, οι σκιές ανύπαρκτες, τίποτα κρυμμένο. Καλείσαι να μετατρέψεις την πραγματικότητα σε μια υπερβατική και πνευματική κατάσταση. Αυτό ακριβώς είναι που με γοητεύει αφάνταστα!
Τι έχουν να πουν οι άγιοι για τη σημερινή εποχή; Τι έχει να πει ο Άη-Νικόλας στους σύγχρονους φυγάδες που θαλασσοπνίγονται;
Τι να πουν και οι Άγιοι; Ελπίζω να μην έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά με αυτά που βλέπουν και να προσεύχονται καμιά φορά για μας. Όσο για τον Άη-Νικόλα (αγαπημένος μου μια και είμαι «θαλασσινή») πόσους να σώσει πια και αυτός. Άστα, τι τα ψάχνεις;;
Πώς έχει επηρεαστεί η μη αγιογραφική σου δημιουργία; Έχεις εξελιχθεί και προς ποια κατεύθυνση;
Η εξέλιξη βρίσκεται σε στάδιο έρευνας και αναζήτησης. Το μέλλον θα δείξει.
Είναι γνωστό ότι την τέχνη σου τη διδάσκεις μέσα από το «Εικαστικό Καφενείο» στο διαδίκτυο, και με τα σεμινάρια που κάνεις κατά καιρούς. Σκέφτεσαι να επεκτείνεις αυτή τη διδασκαλία και στην Αγιογραφία;
Θα το ήθελα πολύ, λατρεύω το μοίρασμα της γνώσης. Αισθάνομαι όμως ότι είναι λίγο νωρίς ακόμα για την Αγιογραφία. Θα γίνει στην ώρα του.
Ποια η εικαστική σχέση σου με τους κατά καιρούς μαθητές σου; Σου έχει τύχει να συμβάλλουν με τις ιδέες και τις προτάσεις τους στο δικό σου έργο; Μαθαίνεις κάτι απ’ αυτούς;
Η σχέση με τους μαθητές είναι πάντα κατά τη γνώμη μου αμφίδρομη. Δίνεις και παίρνεις. Υπάρχει ζύμωση ιδεών και δημιουργίας, ιδιαίτερα στα ομαδικά σεμινάρια που οργανώνω.
Από πού αντλείς τα «μικροστοιχεία» της ζωγραφικής σου; Εργάζεσαι εικαστικά όταν ταξιδεύεις; Κρατάς «σημειώσεις» από τις εικόνες που συναντάς;
Πάντα «εργάζομαι εικαστικά» ακόμα και στον ύπνο μου. Κρατώ σημειώσεις – σκίτσα (τα εικαστικά μου ημερολόγια γεμίζουν ταχύτατα), φωτογραφίζω πολύ αλλά φροντίζω και τη νοητική μου «βιβλιοθήκη» αντίστοιχα.
Μίλησε μας για το πινέλο του ζωγράφου-αγιογράφου. Πού «βουτάει» πιο συχνά, στη φαντασία, στην πραγματικότητα, στο βίωμα ή στα έργα των άλλων –και της παράδοσης-;
Εξαρτάται. Άλλο η ζωγραφική και άλλο η Αγιογραφία! Σε όλα και σε τίποτα από αυτά! Αν και, το προσωπικό βίωμα (συν-αίσθημα) είναι πάντα παρόν.
Σε ένα «μυστικό δείπνο» ποιους συνδαιτυμόνες θα ήθελες να έχεις και τι να πίνετε και να τρώτε;
«Οίνος ευφραίνει τας καρδίας» λένε, αλλά και μια καλή Ναξιώτικη ρακή δεν θα με χάλαγε καθόλου, αν μάλιστα αυτή συνοδεύεται από τυράκια και άλλες τοπικές νοστιμιές. Οι συνδαιτυμόνες; Μια και το δείπνο θα είναι «Μυστικό» θα έβλεπα πολύ ενδιαφέρουσα τη συνεύρεση των κ.κ. Βαν Γκόγκ, Σεζαν, Νταλί και Λ. Φρόυντ σε αντιπαράθεση με τους κ.κ. Λύτρα, Παρθένη, Τέτση, Πανσέληνο και Κόντογλου.
Στο παρελθόν έχεις ενώσει τα εικαστικά σου έργα με αποσπάσματα από τη λογοτεχνία και τη ποίηση. Θεωρείς ικανό το γραπτό λόγο να αποτελέσει πηγή έμπνευσης -και σύνθεσης-; Και παίζει κάποιο -εικαστικό- ρόλο η μορφή της γραφής (ο τύπος γραμματοσειράς) στο συνολικό έργο;
Ο γραπτός λόγος μπορεί να είναι μια ισχυρότατη πηγή έμπνευσης αλλά και σύνθεσης όταν κομμάτια κειμένου συμμετέχουν ενεργά σε μορφή κολάζ ή και ελεύθερης γραφής μέσα στα έργα. Θεωρώ το κείμενο ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργίας, είτε σαν τίτλο του έργου (στον οποίο συχνά δίνω ιδιαίτερη βαρύτητα), είτε σαν πρόλογο μιας έκθεσης, είτε ακόμα και σαν προβληματισμό, σκέψη και αναζήτηση για την πορεία μου.
Τι έχει να μας πει η Αγία Ελπίδα; Υπάρχει ελπίδα, και που θα τη συναντήσουμε, στην επιβίωση, στη τέχνη ή στην όποια ιδεολογία;
«Αγία Ελπίδα»; Δυσκολεύομαι πολύ να εντάξω τον εαυτό μου στους Αγίους. Όμως η ελπίδα (σκέτη) παρέα με την αισιοδοξία είναι βαθιά χαραγμένες στο DNA μου. Μάλλον, λοιπόν, από μέσα μας πηγάζει, όλα τα άλλα απλά την τροφοδοτούν!
Έχεις κάνει τη Νάξο δεύτερη πατρίδα σου, καλλιτεχνικά τουλάχιστον, τι έχεις να σχολιάσεις για τη σχέση του Αιγαίου με την ορθοδοξία; Πώς βιώνει το κυκλαδονήσι την Παναγία, τη ναυτοσύνη, τη σχέση με τη γη, τα ζωντανά και την πίστη; Προσφέρεται -και ανοίγεται-πιστεύεις ο χώρος του νησιού για να συνεισφέρεις στη μεγάλη και πλούσια ιστορία του;
Στην επαρχία και ιδιαίτερα στα νησιά οι άνθρωποι είναι πολύ πιο συνδεδεμένοι με την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα τα οποία περιλαμβάνουν όλα αυτά που αναφέρεις. Και φυσικά πιο ανοιχτοί σε τέτοια ερεθίσματα από τους ανθρώπους των μεγαλουπόλεων. Από την πλευρά μου πάντα προσπαθώ να συνεισφέρω και να προσθέσω μέσα από την τέχνη μου έστω και ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία των ανθρώπων, να αγγίξω την ψυχή και το πνεύμα τους, να ανοίξω ένα νέο παράθυρο στη σκέψη τους.
Η φετινή, καλοκαιρινή σου έκθεση είναι αναδρομική. Τι έχεις διδαχθεί από την «αναδρομή»; Κοιτώντας πίσω στο χρόνο, πώς βλέπεις τον εαυτό σου;
Δύσκολη κάπως η ερώτηση, μια και πάντα υπάρχει μια συνεχής διδαχή από την εκάστοτε εικαστική εμπειρία. Δεν μπορώ να σταθώ σε κάτι συγκεκριμένο, διαπιστώνω όμως πως κάθε βήμα είναι φυσική συνέχεια του προηγούμενου με νέες πάντα προσθήκες νοητικές ή/και συναισθηματικές. Οι εικαστικοί πειραματισμοί (αναφέρομαι κυρίως στις μικτές τεχνικές και τη χρήση πολλαπλών υλικών) είναι ακόμα ένα διαχρονικό στοιχείο στη προσπάθεια μου για εξέλιξη.
Και πού θα εκθέσεις τη δική σου συγκομιδή αυτό το καλοκαίρι;
Το μεγαλύτερο κομμάτι της έκθεσης θα βρίσκεται στο γνωστό πλέον χώρο που με φιλοξενεί κάθε χρόνο, στον «Λαβύρινθο» - wine restaurant, στην Παλιά Αγορά της Νάξου. Ένα κομμάτι αυτής της έκθεσης θα ανηφορίσει στο Χαλκί, στο μαγαζί «Bracera - Χειροποίητα είδη», ενώ μια σειρά από Αγιογραφίες θα εκτεθούν στον «Τεχνοχώρο Φλέα», στην Πόρτα Γιαλού της Χώρας.
Φεύγοντας για τη Νάξο, τι είναι εκείνο -εκτός από τον Νταλί, φυσικά- που παίρνεις οπωσδήποτε μαζί σου από την Αθήνα;
Την εξαιρετικά καλή μου διάθεση. Δανείζομαι τα λόγια του Ελύτη για να πω ότι «συχνά όταν μιλάω για τη Νάξο μπερδεύεται στα χείλη μου ένα κατακόκκινο τριαντάφυλλο». Αν και εκείνος αναφερότανε στην Ελλάδα γενικά.
Επικοινωνία: marielartwork.blogspot.gr.
