Top menu

Λέσχη Ανάγνωσης Νοεμβρίου: 8 βιβλία [Προτάσεις για τον Δεκέμβριο]

1 - papadnes.jpg
Ο φαντομάς, μυθιστόρημα, Τζο Νέσμπο, μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013

 

Όταν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα γίνεται διεθνές μπεστ σέλερ, όταν ο συγγραφέας του έχει μερικά εκατομμύρια αναγνώστες, τότε υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Ή το μυθιστόρημα να έχει διαφημιστεί πολύ και τελικά να μην είναι και τίποτα σπουδαίο ή να αξίζει πραγματικά και να έχει κάτι να πει με τρόπο εύπεπτο και ευχάριστο.

Στη δεύτερη περίπτωση ανήκει και το βιβλίο του διάσημου Νορβηγού συγγραφέα Jo Nesbo Ο φαντομάς, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα από τη σειρά αστυνομικών βιβλίων με πρωταγωνιστή τον αστυνομικό επιθεωρητή Χάρι Χόλε.

Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής: Ο Γκούστο ο πρεζάκιας σκοτώνεται σε ένα καβγά για ναρκωτικά. Ο φερόμενος ως δολοφόνος του έχει ήδη συλληφθεί και η υπόθεση έχει κλείσει. Όμως, ο κατηγορούμενος είναι γιος της Ράκελ, της μεγάλης αγάπης του Χάρι Χόλε ό, τι κοντινότερο έχει σε γιο. Κόντρα σε αντίξοες συνθήκες ο Χάρι Χόλε ξεκινά μια έρευνα πιστεύοντας ότι ο κατηγορούμενος είναι αθώος, παρά τα αντίθετα αποδεικτικά στοιχεία.

Ταξιδεύοντας στις σελίδες του βιβλίου ο Jo Nesbo μας ξεναγεί στους δρόμους του νυχτερινού Όσλο. Πίσω από τη φανταχτερή βιτρίνα με τα λαμπερά κτίρια και τα υπερπολυτελή αυτοκίνητα, κρύβεται η σήψη μιας κοινωνίας, που πεθαίνει αργά – αργά από τα ναρκωτικά. Η διαφθορά φτάνει μέχρι τα υψηλά κλιμάκια της αστυνομίας, όπου στοιχεία παραποιούνται και εξαφανίζονται.

Ο Χάρι Χόλε δίνει ένα μοναχικό αγώνα, όμως, δεν είναι ο ήρωας, που θα βγει ατσαλάκωτος απ’ όλες τις περιπέτειες, ενώ η τελευταία ανατροπή μας δείχνει ότι το happy end θα μπορούσε να είναι μια ωραιοποιημένη εκδοχή, που, όμως, θα μας έκρυβε την πραγματικότητα. Έτσι, λοιπόν, πολύ πριν το τέλος του βιβλίου, αναφέρεται πως θα μπορούσε να είναι το happy end, όμως, στη συνέχεια, η υπόθεση παίρνει απρόσμενη τροπή και έρχεται η τελική κάθαρση.

Θα κλείσουμε με μια τελευταία παρατήρηση. Όλο το έργο του Jo Nesbo δεν πλατειάζει πουθενά και ότι παρά τον όγκο του, καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη ως το τέλος.

Θεοχάρης Παπαδόπουλος


2 - tsireka.jpg
Αλφαβητάριο, ποίηση, Ανδρονίκη Μαστοράκη, Εκδόσεις Εκάτη 2013

 

Αλφαβητάριο είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της Ανδρονίκης Μαστοράκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εκάτη. Η Ανδρονίκη Μαστοράκη έχει επίσης, εκδώσει ένα παιδικό αφήγημα με τίτλο Καλικάντζαροι (Οξύ, 2009) και έχει συμμετάσχει με θεατρικά της κείμενα σε παραστάσεις, ενώ το 2011 βραβεύτηκε από τον όμιλο Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος της Unesco για το θεατρικό της έργο Ζάχαρη.

Σε αυτή την πρώτη της ποιητική συλλογή, η Ανδρονίκη Μαστοράκη σαν να γίνεται πάλι παιδί, προσπαθεί να μας μάθει να διαβάζουμε από την αρχή, με τρόπο διαφορετικό όμως, αφού μέσα από τα εικοσιτέσσερα ποιήματα που απαρτίζουν το Αλφαβητάριο όσα ακριβώς και τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου, δίνει την δική της οπτική από το α έως και το ω, ή, για το α έως και για το ω.

Με διάθεση αυτοκριτική, αυτοσαρκασμού και ειρωνείας αλλά και με διάθεση συμπλήρωσης των κενών που αφήνουν οι δοσμένες- στείρες, φορές, γνώσεις των δασκάλων, καλεί τον αναγνώστη με τη φαντασία του και με τα δικά του βιώματα να ξανα-διαβάσει όσα έμαθε χρόνια να γράφει χωρίς όμως να νιώθει, όσα υπάρχουν γύρω του και αρνείται να διακρίνει.

Χαρακτηριστικό στην ποίηση της Ανδρονίκης Μαστοράκη είναι η ρίμα που διατηρεί στο μεγαλύτερο μέρος των μικρών -σε φόρμα- ποιημάτων της, καθώς και το σύμβολο του διαδικτυακού κόσμου μας, που αποτελεί κοινή πραγματικότητα πλέον, το γνωστό σε όλους μας @ που βρίσκεται στο τέλος των ποιημάτων της σαν υστερόγραφο -θα τολμούσα να πω- για όσα έρχονται.

Mαρία Τσιράκου


3 - kmour.jpg
1Q84: Βιβλίο 3, μυθιστόρημα, Χαρούκι Μουρακάμι, μτφρ. Μαρία Αργυράκη, Εκδόσεις Ψυχογιός 2013

 

Δύο άνθρωποι που έχουν να βρεθούν από την εποχή που ήταν μαζί στο σχολείο, ο Τένγκο και η Αομάμε, ψάχνουν απελπισμένα να βρουν ο ένας τον άλλον στην πόλη των γάτων. Το τίμημα που μπορεί να πληρώσουν σε όλη τη διαδρομή μέχρι τη συνάντησή τους είναι πολύ μεγάλο: η ίδια τους η ζωή και όχι μόνο... Δύο εραστές που βλέπουν στον κόσμο δύο φεγγάρια έχουν να συναντηθούν είκοσι χρόνια, από τότε που σε ηλικία δέκα χρόνων η Αομάμε είχε ορκιστεί πως δεν πρόκειται να αφήσει ποτέ το χέρι του μικρού αγοριού Τένγκο.

Ο Μουρακάμι, σε μια σκυταλοδρομία με πρωταγωνιστές μία τον Τένγκο μία την Αομάμε, καταφέρνει να ξετυλίξει με παραστατικό και συνάμμα αγωνιώδη τρόπο, στα όρια του θρίλερ, την ιστορία δύο ανθρώπων που βρίσκονται κάθε φορά τόσο κοντά αλλά δεν μπορούν ποτέ να συναντηθούν.

Είναι ο κόσμος τους αληθινός; Υπάρχει η πόλη των γάτων; Βγαινουν ταυτόχρονα δύο φεγγάρια στον ουρανό; Όλες αυτές οι ερωτήσεις - απορίες βρίσκουν πιθανώς απάντηση στο βιβλίο με την ιστορία να διαδραματίζεται το 1984 και τον αινιγματικό τίτλο 1Q84 (όπου Q εγώ βάζω τη λέξη question) να σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος είναι ο πραγματικός κόσμος.

Διονύσης Κούτρας


4 - tsirmand.jpg
Αγαπημένε μου ψυχίατρε πες μου..., ποίηση, Καίτη Βασιλάκου, Εκδόσεις Μανδραγόρας 2012

 

Αγαπημένε μου ψυχίατρε πες μου… Πρόκειται για την πρώτη ποιητική συλλογή της Καίτης Βασιλάκου από τις εκδόσεις Μανδραγόρας. Η Καίτη Βασιλάκου, την οποία γνωρίζουμε από τα ευφάνταστα διηγήματά της, ξαφνιάζει ευχάριστα επιλέγοντας την μικρή και λιτή φόρμα, για να μας μιλήσει για ένα πολύ προσωπικό θέμα που πολλοί θεωρούν κοινό και τετριμμένο.

Τον έρωτα που γεννιέται στον ψυχιατρικό καναπέ. Τον έρωτα που δεν μιλά, παρά μονάχα φαντάζεται, που πλάθει διαλόγους οι οποίοι βασανιστικά ψάχνουν να βρουν το υποκείμενο, ακολουθώντας μια δαιδαλώδη διαδρομή που ως μόνη κατάληξη, από την αρχή της, έχει τον διαρκή μονόλογο.

Χαρακτηριστικό των ολιγόστιχων, στο μεγαλύτερο μέρος, ποιημάτων αυτής της συλλογής, είναι ότι όλα τους είναι άτιτλα, θέλοντας έτσι η ποιήτρια να τονίσει ότι αυτό το κεφάλαιο της ζωής της απαρτίζεται μόνο από μικρές στιγμές αγωνίας, εμμονής, συγκρούσεων και απωθημένων, εξιδανικεύσεων και ανικανοποίητων αναζητήσεων που φέρουν έναν και μόνο τίτλο: αγαπημένε μου ψυχίατρε πες μου…»

Μαρία Τσιράκου


5 - papagliosa.jpg
Η θεία Χούλια και ο γραφιάς, μυθιστόρημα, Μάριο Βάργκας Λιόσα, μτφρ. Μαργαρίτα Μπονάτσου, Εκδόσεις Καστανιώτη 2013

 

Τα κατάφερε ο υπερφιλόδοξος λογοτέχνης από το Περού και διαγκωνίζοντας συγγραφείς όπως ο Μπόρχες, ο Παδούρα, ο Φουέντες, ο Αλέχο Καρπιέντερ, κέρδισε το βραβείο Νόμπελ κι έγινε αξιωματικά δεύτερος τη τάξη στην Λατινική Αμερική, μετά τον πρωτοπόρο Μάρκες. Ουδείς βέβαια μπορεί να αμφισβητήσει την περιγραφική και γλωσσική δεινότητα και τη βαθιά γνώση του περί λογοτεχνίας. Ωστόσο η κατά Αλέχο Καρπιέντερ φλυαρία του (χωρίς όμως τη γενικότητα των θεμάτων και το ιστορικό και υπαρξιακό βάθος του Κουβανού) όπου τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί με τρία λόγια αλλά πρέπει να γραφούν τουλάχιστον δεκαπέντε, η μάλλον ρηχή θεματολογία των μυθιστορημάτων του αλλά και η αδυναμία να αναπτύξει προσωπικό ύφος, καθώς διαρκώς παραπαίει ανάμεσα σε έναν κλασικιστικό ρεαλισμό εμπνευσμένο από τον Μπαλζάκ, έναν φωκνερικό υπαινικτικό μοντερνισμό και σχοινοτενείς διαλόγους εμπνευσμένους από τον Χέμινγουαιη, εμποδίζουν ίσως τον Λιόσα να ενταχθεί στις κορυφές της Ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Όσο για το Νόμπελ, αν δεν το έσωζαν σποραδικές εξαιρέσεις, θα είχε ήδη θεωρηθεί συνώνυμο της χασμουρητικής πεζογραφίας.

Εις το παρόν μυθιστόρημά του, H θεία Χούλια και ο γραφιάς, ο Περουβιανός νομπελίστας, 40 ετών όταν το έγραφε, επιχειρεί επιτυχώς να ανοίξει την πένα του προς «λαϊκότερους» αναγνώστες. Να συγγράψει ένα είδος ευπώλητου αφηγήματος, χωρίς να απομακρύνεται από τα μονοπάτια του «ποιοτικού», όπως τουλάχιστον ορίζονταν στη Λατινική Αμερική προ τριακοπενταετίας. Τα σχέδια του συγγραφέα ευοδώθηκαν. Συνέγραψε πράγματι ένα μυθιστόρημα το οποίο είχε τεράστιο εμπορικό αντίκτυπο κι έγινε επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά.

Δεν μπορώ να γνωρίζω σε ποιόν βαθμό τα αυτοβιογραφικά στοιχεία είναι ακριβή, ωστόσο ο ίδιος ο συγγραφές δηλώνει στον πρόλογο ότι ανέμιξε με τη μυθοπλασία την ιστορία του πρώτου γάμου του. Πιστεύω ότι Η θεία Χούλια και ο γραφιάς είναι από τα καλύτερα μυθιστορήματα του Λιόσα, αν όχι το καλύτερο. Γραμμένο το 1977 στη σκιά του εκρηκτικού «εκατό χρόνια μοναξιάς» που είχε εκδοθεί 13 χρόνια νωρίτερα, δεν αποφεύγει μια συχνά ενοχλητική εκζήτηση ύφους. Όμως εκτός από διασκεδαστικό και χιουμοριστικό, ένα από τα λίγα βιβλία του συγγραφέα που μπορεί πράγματι να ψυχαγωγήσει τον αναγνώστη, κατορθώνει να ενσωματώσει τη σαπουνόπερα στη φόρμα του, να τη σατιρίσει και να την υπονομεύσει, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί σαν σαπουνόπερα.

Γιάννης Παπαγιάννης


b186495.jpg  
Κονσέρτο για σιωπή, ποίηση, Γιάννης Σμυρλής, Εκδόσεις Ηριδανός 2013

 

Ο Γιάννης Σμυρλής είναι ποιητής της “τελευταίας ώρας” όπως θα ‘γραφαν οι εφημερίδες, «επί του πιεστηρίου», αφού παρουσιάζει το πρώτο του βιβλίο. Αλλά η είδηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα: Το Κονσέρτο για σιωπή.

Με αυτά τα λόγια ακριβώς - άλλαξα όνομα και τίτλο συλλογής - περίπου σαράντα χρόνια πριν, ο Τάσος Λειβαδίτης έγραφε για την πρώτη μου ποιητική συλλογή, τα Γραφτά. Δεν έκανα τυχαία αυτή την παραλλαγή και την αναγωγή στον Τάσο Λειβαδίτη. Με την πρώτη ανάγνωση των ποιημάτων του Γιάννη Σμυρλή, ο νους μου πήγε στον μεγάλο μας ποιητή Λειβαδίτη. Και πήγε σε αυτόν ο νους μου, διότι τα ποιήματα στο Κονσέρτο για σιωπή, παραπέμπουν στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, στις μυρωδιές, στο περιβάλλον της ποίησης του Λειβαδίτη και πιο συγκεκριμένα της ποίησης της δεύτερης περιόδου του, της λεγόμενης, από τους φιλόλογους, υπαρξιακής. Μιλάω προφανώς για μία παραγωγική επιρροή που υπάρχει υποδορίως στο έργο του Σμυρλή. Επιρροή, που όχι μόνον δεν με ενόχλησε, αλλά με έτερψε, με προκάλεσε να ξαναδιαβάσω τα ποιήματα, με αίσθημα απόλαυσης, ευφορίας ποιητικής πρόσληψης.

Η ποίηση του Σμυρλή, μου φέρνει στη μνήμη γεύση γλυκού νερατζιού. Έχει τη γλύκα της χαράς που δίνει η ανάγνωση του γνήσιου ποιητικού λόγου και την πίκρα της ενδοσκόπησης στην οποία σε οδηγούν οι στίχοι. Για ανθρώπους των οποίων η μελαγχολία είναι μόνιμη συντροφιά χωρίς αυτό να αναιρεί την αισιοδοξία για τη ζωή, η ποίηση του Σμυρλή, συνιστά ένα απολύτως οικείο περιβάλλον.

Τους στίχους της συλλογής διαπερνά έντονα η αίσθηση της ανάγκης να ολοκληρωθεί ένα ψυχογράφημα, το οποίο όμως δεν έχει τέλος, αφού σε κάθε δρόμο διανοίγονται δεκάδες άλλοι δρόμοι και ταξιδεύουν τον ποιητή σε μια συχνά εναγώνια αναζήτηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους στίχους αυτούς συναντάμε πολλές φορές, τις λέξεις: ψυχή, αγάπη, φόβος, λύπη, σιωπή, μοναξιά. Και πάλι: αγάπη και όνειρο και σιωπή... Λέξεις κλειδιά, που εστιάζουν την δυναμική των ποιημάτων κυρίως σε καταγραφή συναισθημάτων. Τέτοιων,  που γίνονται -φορές- δυσβάστακτα, και άλλοτε λυτρωτικά κι ας έχουν μια επίγευση έντονης πικρίας.

Δεν βλέπω στους στίχους αυτούς αγώνα για κάποια δικαίωση, λες και δεν διεκδικεί κάτι ο ποιητής, πέρα από το να καταθέσει τον ποιητικό του λόγο και με την έκδοση αυτή να τον μοιραστεί μαζί μας.  Πασχίζει λες, για μια δικαιολογία ύπαρξης, στέλνει κραυγή: «Είμαι εδώ. Να οι στίχοι μου. Δείτε με, έστω έτσι, γυμνό και διάφανο. Εγώ θα τραγουδάω και θα φροντίζω να μοιράζομαι».

Αυτή η ποιητική συλλογή έχει ως κυρίαρχο στοιχείο μια εσωτερικότητα, αποτελεί έναν όμορφο διάλογο του ποιητή με τον εαυτό του. Άλλωστε ο ποιητής διαλόγους κάνει με τον εαυτό, τον άλλον και τον κόσμο. Εύχομαι και ελπίζω η επόμενη συλλογή του Γιάννη Σμυρλή, να είναι το άνοιγμα ενός διαλόγου όχι μόνον με τον εαυτό, αλλά και με τον κόσμο, ο οποίος στην δύσκολη συγκυρία που περνάμε νιώθει χώρο ζεστής καταφυγής την τέχνη και ιδιαιτέρως την ποίηση.

Το δείγμα αυτής της πρώτης ποιητικής δουλειάς του Γιάννη Σμυρλή, μπορεί να μας κάνει να ελπίζουμε στην βελτίωση αυτού του άθλιου κόσμου, που εμείς οι παλαιότεροι παραδίδουμε στους επερχόμενους. Του εύχομαι ολόψυχα κουράγιο σε αυτήν την δύσκολη πορεία που επέλεξε, αφού η γραφίδα της ποίησης δίνει πολλές χαρές, αλλά συγχρόνως ζητάει βαρύ τίμημα, απομόνωσης, πειθαρχίας, σκληρής δουλειάς και περισσότερο πόνου.  Πόνου ανθρώπινου, «που στέργει για κλουβί του τον χώρο ενός ανθρώπινου αλφαβήτου», όπως έγραψε ο Ναπολέων Λάπαθιώτης.

Γιώργος Δουατζής


7 - dlyd.jpg
Δυτικότερα της λήθης, μυθιστόρημα, Βάνα Λυδάκη, Εκδόσεις Περίπλους 2012

 

Πως μπορούν να συνδυαστούν σε ένα μυθιστόρημα το παρόν με το παρελθόν, η ζωή ενός ανθρώπου με τα ιστορικά γεγονότα μίας χώρας καθώς και τελείως αντιφατικά συναισθήματα, όπως η κατάθλιψη και ο έρωτας;

Την απάντηση μας τη δίνει η Βάνα Λυδάκη στο μυθιστόρημα της Δυτικότερα της λήθης, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο από τις εκδόσεις Περίπλους. Είναι η ιστορία του Άρη, ενός συγγραφέα με οδυνηρό παρελθόν και ακόμα πιο οδυνηρό παρόν, βουτηγμένο στην απόγνωση. Αυτή η απόγνωση τον οδηγεί στο ιατρείο της Αμέλειας Μουρούζη όπου μέσα από τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας θα έρθει αντιμέτωπος με την πραγματικότητα, με τα εσωτερικά του τραύματα με τη σχέση με την οικογένειά του και τελικά θα οδηγηθεί στη λύτρωση.

Ταυτόχρονα με αυτήν τη διαδικασία εσωτερικής αναζήτησης του Άρη εκτυλίσσεται και μία άλλη ιστορία η οποία αφορά τα ταραγμένα χρόνια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας μέσα από γεγονότα που στιγμάτισαν τους Έλληνες ως λαό αλλά και τη ζωή τους καθενός μεμονωμένα ακόμα και αν πέρασαν αρκετά χρόνια από αυτά.

Σε αυτήν τη χρονική περίοδο των εσωτερικών ανακατατάξεων γνωρίζει τη Δανάη και ο έρωτας μπαίνει στη ζωή του με ένα τρόπο καταλυτικό και μοιραίο. Ο Άρης πλέον θα ξαναγεννηθεί και η συγγραφική του πένα θα πάρει νέα πνοή μέσα από τον «εξορκισμό» των δαιμόνων που τον στοίχειωναν και την δύναμη του έρωτα…

Αλεξία Νταμπίκη


8 - thpaz.jpg
Το άρωμα της Ινδίας, μαρτυρία, Πιερ Πάολο Παζολίνι, μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, Εκδόσεις Άγρα 2002

 

Η ταξιδιωτική περιήγηση συνιστά ένα από τα παλαιότερα και πιο πλήρη λογοτεχνικά είδη. Αναλύοντας τούτη τη δογματική διαπίστωση, στα συστατικά της στοιχεία, θα μπορούσαμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε πως η εξέλιξη του συγκεκριμένου είδους πραγματοποιήθηκε μαζί με τις πρώτες μετακινήσεις των περιηγητών του αρχαίου κόσμου. Σημαίνει ακόμη, πως με βάση την ποικιλία των προορισμών και την ανάγκη του ανθρώπου να μελετήσει την υδρόγεια προοπτική, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ο πλούτος των έργων, τα οποία καταπιάνονται με την κατάθεση των μαρτυριών από μακρινά και άγνωστα μέρη. Η ταξιδιωτική μαρτυρία συνίσταται σε μια αυτοβιογραφικού ύφους παράθεση των βασικών χαρακτηριστικών, με τα οποία εμπλουτίζεται ο κάθε τόπος και οι άνθρωποί του. Άλλοτε πάλι, οι αποκαλύψεις για τα αναπάντεχα μέρη του κόσμου διαθέτουν μια ψυχρή, δημοσιογραφική θεώρηση του ταξιδιού, διακατέχονται δηλαδή από μια γενικής φύσεως ανταπόκριση σε ένα νέο και αδοκίμαστο περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση, μια πρόχειρη παρατήρηση των εκδοτικών πραγμάτων, μπορεί με ασφάλεια να μας επιβεβαιώσει την έντονη συμπάθεια του αναγνωστικού κοινού προς τα έργα εκείνα, τα οποία μας μεταθέτουν τις διαστάσεις ολόκληρων κόσμων, ακόμα και αν τούτα πια έχουν ενδυθεί την τυπική τοποθέτηση ενός ταξιδιωτικού καταλόγου, μες στον οποίο δεν χωρεί παρά μόνον μια «τουριστική» εικονοποιεία, μια στείρα, δηλαδή, εμπορική οπτική του κόσμου. Πέρα όμως από κάθε διαπίστωση, μικρής ή μεγάλης σημασίας για την αξία και τη χρησιμότητα των ταξιδιωτικών μαρτυριών, θα ήταν ανώφελο να σημειώσουμε το γεγονός, πως σπουδαίοι εκφραστές του είδους κατόρθωσαν να προσφέρουν υψηλά δείγματα λογοτεχνικότητας, ανταποκρινόμενοι στη γοητεία και το χαρακτήρα ενός μακρινού και άγνωστου τοπίου. Σε τούτη την τελευταία περίπτωση, λοιπόν, στα ταξιδιωτικά διηγήματα δηλαδή, μιας υψηλής αξίας, μπορεί κανείς να αναγνωρίσει μια καλλιτεχνική  σπουδαιότητα, η οποία δεν αφορά την υποταγή σε ρεύματα, τάσεις ή τεχνοτροπίες, αλλά σε μια «σκηνοθετική» θεώρηση ενός εγχώριου ρεαλισμού, που διαπνέεται πάντοτε από μια επίμονη εξειδίκευση απέναντι στην έκφραση του «ωραίου.»Πρόκειται δηλαδή για μια σκοπιά υπερβατικότερη, ένα βήμα προς την επάρκεια της ισορροπίας. Μιας καταστάσεως η οποία δεν προαπαιτεί τη συνύπαρξη ψυχής και σώματος, αλλά την κατάλληλη συνεισφορά μιας προσωπικής αισθητικής, η οποία θα εμπλακεί για να προσφέρει μια αξία μεγαλύτερη και βαθύτερη, σχεδόν ενσυνείδητη στη διαδικασία τηυ στείρας αναπαράστασης ενός τόπου.

Το έργο του Πιερ Πάολο Παζολίνι, Το άρωμα της Ινδίας εντάσσεται στη θρυλική κατηγορία των ταξιδιωτικών μαρτυριών, οι οποίες εμφανώς διαχωρίστηκαν ποιοτικά από αντίστοιχες εργασίες του είδους. Μιλώντας για την αυτοβιογραφική, λογοτεχνική παράθεση του Παζολίνι  οφείλουμε να παραδεχτούμε πως έχουμε να κάνουμε με μια ημερολογιακού τύπου καταγραφή, η οποία συμπυκνώνει τα θέματά της μέσα από το πρίσμα των πιο αντιπροσωπευτικών, ινδικών θεαμάτων, όπως αυτά αποκαλύφθηκαν στα μάτια των ταξιδευτών Παζολίνι και Αλμπέρτο Μοράβια.  Οφέιλουμε δε, σε τούτο το σημείο να σημειώσουμε τη θαυμάσια αισθητική του Παζολίνι, την κινηματογραφική αξιολόγηση των εικόνων, την τόσο επιτυχή, ώστε να μπορούμε να ισχυριζόμαστε πως «Το άρωμα της Ινδίας» δεν συνιστά ένα οδοιπορικό μα μία βαθύτατη προσέγγιση της αισθητικής ενός πολυσυλλεκτικού τόπου.

Περιηγούμενος στο μεγαλύτερο μήκος της χώρας, μαρτυρώντας ο ίδιος, με τρόπο απτό, την καθημερινή πραγματικότητα της Ινδίας, ο Παζολίνι είναι σε θέση να μεταφέρει με ακρίβεια τη ζωγραφική, σχεδόν εποποιεία ενός μακρινού και αρχαίου τόπου. Καθώς κανείς αφήνεται μες στην ινδική ποιητική του Παζολίνι, παρατηρεί πως τούτη συνδυάζει την αξία του χώρου, με την ευρύτητα μιας ηπείρου, αλλά την ίδια στιγμή αναζητά την πηγή της ομορφιάς των ανθρώπων του. Ίσως ετούτο να επιτυγχάνεται με την ερωτική, θα λέγαμε εμμονή του Ιταλού στοχαστή στην αναζήτηση ενός εντόπιου προτύπου αισθητικής, το οποίο θα αποτελέσει τον πρισματικό φακό για την αναγνώριση των πραγματικών αξιών και της ενδεχόμενης πνευματικότητας ενός φιλοσοφικού τοπίου.

Η ευρωπαΪκή καταγωγή του Παζολίνι δεν τον εμποδίζει να αναγνωρίσει τη μεγαλοσύνη ενός νέου κόσμου, ενός άγνωρου ως τότε ρεαλισμού, ο οποίος ξανοίγεται τώρα εμπρός του με τη μεγαλοπρέπεια ενός καινούριου φαινομένου. Ο ίδιος σημειώνει: «Ο τόνος, το ηχόχρωμα, η απλότητα είναι εκείνα ενός οποιουδήποτε νεανικού τραγουδιού που μπορεί κανείς να ακούσει στην Ιταλία ή στην Ευρώπη: αυτοί όμως εδώ είναι Ινδοί, η μελωδία είναι ινδική. Είναι σαν να τραγουδάει κανείς για πρώτη φορά στον κόσμο. Αυτήν την αίσθηση έχω τουλάχιστον, εγώ...» Η παραπάνω σημειώση επιβεβαιώνει το ορθάνοιχτο πνεύμα του Παζολίνι, το οποίο δεν περιχαρακώνεται σε ένα ευρωπαΪκού τύπου ελιτισμό, αλλά είναι σε θέση να εξαντληθεί, σαν παιδί εμπρός σε μια καινούρια προοπτική. Με τούτο το πνεύμα στέκει, ως επισκέπτης πρώτα και έπειτα ως συγγραφέας ή κάποιος που είναι ικανός να μεταδώσει μια εικόνα με μέσα λεκτικά. Ο Παζολίνι, αφήνεται να εγκαταλειφθεί μες στα αστικά τοπία της ινδικής χώρας, ανάμεσα στους παρίες και τους αρρώστους μιας ασφυκτιούσας κοινωνίας, η οποία παραμένει ακόμη μεταίωρη ανάμεσα στο αριστοκρατικό, βρεττανικό ύφος του παρελθόντος και τη θρησκευτική, κυρίως αυτοδιάθεση με την οποία την προίκισε μια καθολική ελευθερία. Τον ελκύεει ο ιδεαλισμός της χώρας αυτής, οι θαυμαστές της αντιφάσεις, οι κοινωνικές σχέσεις,όπως καθορίζονται σε μια απόλυτα, διαβαθμισμένη, κατά τα δυτικά πρότυπα κοινωνική πραγματικότητα.

Τα αρχιτεκτονικά μεγαλουργήματα των προηγούμενων αιώνων συνιστούν ένα στοιχείο αναγνώρισης και αξιολόγησης του πολιτιστικού, εγχώριου στερεώματος. Η μεγαλοπρέπειά τους δεν τον συγκινεί, παρά μόνο σε ένα επίπεδο υπερφυσικό, θρησκευτικό, καθώς ερμηνεύει και δικαιολογεί την περιφρόνηση του πληθυσμού εμπρός στις απαιτήσεις της ζωής. Ο Παζολίνι επισημαίνει την αυστηρή γεωμετρία των μουσουλμανικών μνημείων, αναγνωρίζει τον «νεκρικό αισθησιασμό» τους, τα θεωρεί «κλεισμένα στην αφηρημένη λειτουργική τους γεωμετρία, σαν κεντημένες φυλακές.»

Μέσα από το κείμενο του Παζολίνι, μια ιδιόμορφη και εξειδικευμένη αισθητικά, ταξιωδιωτική μαρτυρία διαπιστώνουμε τη διάκριση, την οποία πραγματοποιεί ο συγγραφέας ανάμεσα στην ινδική ιστορία και τη στρεβλή, αιρετική της έκφανση, αυτήν του ιστορικισμού, ο οποίος θέλει την υιοθέτηση ενός χαρακτήρα με ακραίες αντιθέσεις, συμπερασμάτων υπό πίεση, ιδωμένων μέσα από ιστορικές συνθήκες, σαν σταθερές, έτσι δογματικές. Με άλλα λόγια ο Παζολίνι αντικρίζει την Ινδία, με το ένδυμα του εμπειρισμού της, λαμπρό, άλλοτε κουρελιασμένο, μα επιβλητικό εμπρός στη ψυχραιμότερη, επιστημονική μελέτη. Τούτη δεν χωρά, παρά μόνο στις κάστες των ινδικών, ανώτερων τάξεων, περιορισμένη και αυτή στις επιταγές των εκφραστών της, τη θρησκευτική υποβλητικότητα μιας οποιαδήποτε, μεταφυσικής εξειδίκευσης. «Το άρωμα της Ινδίας» μας μεταφέρει μια οσμή θανάτου και στατικότητας για την ινδική, σύγχρονη πραγματικότητα, χαρακτηριστικά τα οποία δεν ξεπεράστηκαν ούτε στις μέρες μας. Ο Παζολίνι αναγνωρίζει στο πρόσωπο της φονταμενταλιστικής, ποικιλόμορφης την ίδια στιγμή, ινδικής πραγματικότητας, ένα φαινόμενο ξεπερασμένο, ληθικό, ένα αίτιο για την εκφυλισμένη, μεταίωρη πραγματικότητα.

Ο Παζολίνι επισκέφτηκε με τον Μοράβια την Ινδία. Αφέθηκε στο τοπίο της, τη μεγαλοπρέπεια και την ταπεινή, απάνθρωπη έκφρασή της, την τόσο φτωχική και παρηκμασμένη. Διαπίστωσε την ταύτιση των πνευματικών ορίων με εκείνα της λογικής, μιας ιδιαίτερης χρηστικότητας, προκειμένου να ερμηνεύσει την εχθρική στατικότητα αυτού του τόπου. Αναγνώρισε όμως, πλείστες φορές και έτσι υπό τούτο το αποσταγματικό πρίσμα διαμορφώνει τις οριστικές του εντυπώσεις, την αίσθηση της μετάληψης, της κοσμικής υπέρβασης, της ησυχίας και της χαράς, στοιχεία με τα οποία προικίζεται τούτος ο στοχαστικός κόσμος. Τούτο σε τίποτε δεν σχετίζεται με εκείνο το μέσο, θρησκευτικό προϊόν, που ανάγεται σε δόγμα για τη νέα Ινδία, ένα περισσότερο πρακτικό και λιγότερο ιδεολογικό σχήμα και για τούτο ακατάλληλο για ένα μέλλον στοργικό και αναμορφωτικό.

Aπόστολος Θηβαίος

 

Πανόραμα βιβλίων

 

Σε μια ευσύνοπτη, ιδιωτική έκδοση κυκλοφορεί η εισήγηση - μελέτη της Ελένης Καρασαββίδου Η μνήμη των πραγμάτων (2013) για το έργο του ποιητή Θεοχάρη Παπαδόπουλου.

*

 

Η πρώτη ποιητική συλλογή της Όλγας Παπακώστας καλείται Όχι ακόμη Κάρμεν. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη (2013).

*

 

Τα 12 μικρά ποιήματα απαντοχής σε μικρόψυχους καιρούς, αποτελούν το τέταρτο βιβλίο του διπλωματικού ακόλουθου Κώστα Κοκόση, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ (2013).

*

 

Μαύρη Αυγη καλείται το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα του γνωστού πεζογράφου Θάνου Δραγούμη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός (2013).