photo © Στράτος Προύσαλης
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος
Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στους ορισμούς, που δόθηκαν κατά καιρούς στην ποίηση, όμως, μεγάλη συζήτηση υπάρχει και για το κατά πόσον υπάρχουν σήμερα καλοί ποιητές. Υπάρχει κακή ποίηση; Χωρίζονται οι ποιητές σε καλούς, μέτριους, κάτω του μετρίου και κακούς; Ποιος τους διαχωρίζει; Ποιος θεωρείται ικανός για να τους κρίνει;
Το πρώτο, που θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι, κατά τη γνώμη μας, δεν υπάρχει καλή και κακή ποίηση. Υπάρχει ποίηση και μη ποίηση. Και εξηγούμαστε:
Όταν μια ποιητική συλλογή αγκαλιάζεται από το αναγνωστικό κοινό – κι όταν λέμε για αναγνωστικό κοινό εννοούμε από τον φιλόλογο, που έχει εντρυφήσει δεκαετίες στην ποίηση μέχρι τον απλό αναγνώστη, που του έπεσε στα χέρια μια ποιητική συλλογή και είχε την περιέργεια να τη διαβάσει – τότε είναι ποίηση. Και πολύ περισσότερο είναι ποίηση, όταν η ποιητική συλλογή έχει αναγνώστες και μετά το θάνατο του ποιητή. Και αυτό συμβαίνει όταν το ποίημα είναι λιτό και κατανοητό και όχι όταν χάνεται σε δαιδαλώδεις λαβύρινθους, όπου ούτε ο ίδιος ο ποιητής δεν ξέρει να βγει. Η ποίηση δεν είναι σταυρόλεξο, όπως κακώς έχουν εννοήσει πολλοί νεότεροι ποιητές, που πολλές φορές παρασυρμένοι από το συρμό καταλήγουν σε έναν κακέκτυπο υπερρεαλισμό. Λένε ότι υπερρεαλιστικά στοιχεία εμπεριέχουν μέχρι και τα δημοτικά τραγούδια. Όμως, τα δημοτικά τραγούδια τα κατανόησε και τα αγκάλιασε ο απλός αναγνώστης, αυτός ο δύσμοιρος απλός αναγνώστης, που για να καταλάβει αρκετούς σύγχρονους ποιητές πρέπει να έχει εντρυφήσει στην σύγχρονη φιλοσοφία και να ψάχνει τα βαθιά κρυμμένα νοήματα.
Για την ποίηση, που έχει αγκαλιάσει το αναγνωστικό κοινό, υπάρχουν πλήθος παραδείγματα. Ο Όμηρος έγινε διαχρονικός και τα ομηρικά έπη τα τραγουδούσαν οι ραψωδοί πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Το ότι διασώθηκαν και κατάφεραν να φτάσουν να διαβάζονται μέχρι τις μέρες μας, αποδεικνύουν ότι είναι ποίηση. Τα δημοτικά τραγούδια, που αναφέραμε και πιο πάνω, διαδόθηκαν από στόμα σε στόμα και έφτασαν μέχρι σήμερα να διαβάζονται, να τραγουδιούνται και να χορεύονται ακόμα. Αρκετοί σπουδαίοι ποιητές δεν είχαν ούτε προβολή, ούτε διαφήμιση όσο ζούσαν, έγιναν μετά θάνατον γνωστοί και σήμερα ακόμα διαβάζονται και συγκινούν. Τρανά παραδείγματα ο Καβάφης, που δεν είχε εκδόσει όσο ζούσε καμιά ποιητική συλλογή και μοίραζε τα ποιήματά του σε μονόφυλλα και ο Καρυωτάκης, που είχε βγάλει τρεις ποιητικές συλλογές, που οι τότε κριτικοί λογοτεχνίας είχαν θάψει και ήταν άγνωστος και χαρακτηρισμένος ως κακός ποιητής μέχρι την αυτοκτονία του. Σήμερα ο Καβάφης και ο Καρυωτάκης διαβάζονται και συγκινούν.
Όταν ένα ποίημα διαβάζεται και δεν μπορεί να γίνει κατανοητό. Όταν ψάχνουμε και ξαναψάχνουμε και δυσκολευόμαστε να βρούμε ή δεν βρίσκουμε καθόλου, τι θέλει να πει ο ποιητής, τότε δεν είναι ποίηση. Ο καλύτερος κριτής είναι ο χρόνος. Πολλοί ποιητές σήμερα διαφημίζονται από το κρατικοδίαιτο εκδοτομιντιακό κατεστημένο και όσο ζουν, έχουν προβολή, ενώ πλήθος τιμητικές κριτικές γράφονται για να τους εξυψώσουν. Το αναγνωστικό κοινό δυσκολεύεται να κατανοήσει την ποίησή τους, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται γενικότερα από την ποίηση. Τι γίνεται, όμως, μετά θάνατον; Όταν ο δυσνόητος ή και ακατανόητος πολυδιαφημισμένος ποιητής πεθάνει, τον ξεχνάνε ακόμα και όσοι τον διαφήμιζαν. Αν τον θυμηθούν, θα είναι μόνο και μόνο για να παραδεχτούν πως τον υπερτιμήσανε!
Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι ο απλός αναγνώστης σήμερα έχει καθηλωθεί μπροστά από μια οθόνη και ότι έχει αποβλακωθεί από τα τηλεοπτικά σκουπίδια και τα έντυπα ποικίλης ύλης, που κυκλοφορούν, όμως, όταν το κρατικοδίαιτο εκδοτομιντιακό κατεστημένο με τους ποιητές, που προβάλει, διώχνει τον απλό αναγνώστη από την ποίηση, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε εκεί τις αιτίες της καθήλωσης και της αποβλάκωσης.
Άρα τα ποιήματα, που αγκαλιάζονται από τον απλό αναγνώστη σε πείσμα της χρονικής φθοράς είναι ποίηση. Τα ποιήματα, που δυσκολεύουν και που καταλήγουν να διώχνουν τον αναγνώστη δεν είναι ποίηση. Και καμιά διάκριση, καμιά διαφήμιση, κανένα λογοτεχνικό βραβείο δεν θα διασώσει τον ποιητή, αν ο απλός αναγνώστης τον απορρίψει.
