Κάτι κόκκινο, ποίηση, Γωγώ Λιανού, εκδόσεις Ars Poetica 2015
Η ποίηση είναι εκ των πραγμάτων ανθρωποκεντρική. Εκφράζει τις αγωνίες και τις απόψεις του ανθρώπου για το παρόν ή το μέλλον, τις ιδέες και τα οράματά του. Και ο ποιητής δεν αποτελεί ένα άτομο έξω από την κοινωνία. Αντίθετα είναι μέλος μιας δομημένης κοινωνίας και φορέας των δικών της ηθών και συλλογικών οραμάτων και αγωνιών.
Και σε μια εποχή αβεβαιότητας ο ποιητής αναπόφευκτα οδηγείται σε μια ποίηση προβληματισμού που απηχεί τις βαθύτερες υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου. Και η Γωγώ Λιανού («κάτι κόκκινο», Ars Poetica, 2015) στην πρώτη της ποιητική εμφάνιση εκφράζει ακριβώς αυτό το συναίσθημα της αβεβαιότητας• η ποίηση γίνεται ένα μέσο για να εκφράσει ακριβώς τις αγωνίες και την εικόνα της κατάρρευσης, όπως την εισπράττει η ίδια.
Κρατούσα, που λες, τότε -και για αρκετό καιρό- ένα μεγάλο χαλί.
Να το στρώνω μου λέγαμε, σε όποιον σπουδαίο περάσει.
Αλλά από τα χέρια μου δεν μπορούσα να το διώξω.
Ξέρεις εγώ, δεν είδα ποτέ κάποιον σπουδαίο...
Η πρόζα αισθητοποιεί ακριβώς αυτή την πεζότητα της καθημερινότητας που προσπαθεί μέσα από έναν κοινωνικό φορμαλισμό να καθοδηγήσεις τις εξελίξεις. Με το πεζολογικό ύφος αποκαλύπτει την έγνοια της για τη μνήμη (Σκέψου πόσο μ' αγάπησε η μάνα μου, Σε μια σιωπή τόσο άυλη και άηχη, Βγήκα μια από εκείνες τις μέρες ), το χρόνο (Είχα ένα φουστάνι, Και ήταν αυτά που ήθελα να πω) τη μοναξιά και το χωρισμό (Το τέλος το ήξερα από την αρχή, Μέσα της όμως ζούσε η ελπίδα, Το πέταξα το άτιμο το μαχαίρι, Για τελευταία φορά, Έψαξα να βρω εκείνη, Ζω πια μόνο νύχτες φτιαγμένες με σκιές). Αξιοποιεί την κοινωνική παρατήρηση για να εκφράσει τις δικές της αγωνίες ή κρίσεις που πηγάζουν από κοινωνικές παραστάσεις.
Βέβαια, η ποιήτρια δεν προσδοκά να εκπροσωπήσει κάποιο συλλογικό συναίσθημα• δεν παύει να εκφράζει τον εαυτό της ως μέρος ενός συλλογικού υποκειμένου. Και αυτό εκφράζεται ποιητικά με το πρωτοενικό εξομολογητικό ύφος που υιοθετεί. Η προσωπική νότα τούτη προσφέρει και μία ιδιαίτερη αμεσότητα στην εκμυστήρευση προς τον αναγνώστη για τις δικές της υπαρξιακές ανησυχίες (Ταξιδεύω τον εαυτό μου στα παλιά, Βγήκα μια από εκείνες τις μέρες, Ήταν φορές που έλεγα, Καμιά φορά κοιτάζω, Βγήκα μια από εκείνες τις μέρες), ενώ άλλοτε καταθέτει απόψεις μέσα από βιώματα ποιητικά, κρίσεις πολιτικές ή κοινωνικές (Κρατούσα που λες τότε, Για μια στιγμή μονάχα, Θα έρθουν να με πάρουν, Βαδίζω στους δρόμους, Κάποτε όλα αυτά που νιώθω, Τα αστέρια έπεσαν, Γράφει).
Με τη δύναμη της καθημερινής γλώσσας μένει "προσγειωμένη" αφήνοντας ελεύθερο το συναίσθημα να αναδυθεί μέσα από τη ζωντάνια και την ισχύ της προφορικότητας. Διακρίνεται μία εκφραστική λιτότητα που έρχεται σε αντίθεση με τον ελευθερόστιχο ρυθμό. Η ποίηση της Λιανού είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους σχήματα λόγου και από επίθετα. Τούτο σε συνδυασμό με το αφηγηματικό ύφος και την πρόζα αναδύει μία ιδιαίτερη ζωντάνια με χαρακτηριστικά θεατρικότητας.
Η ποιήτρια συνθέτει ένα φενάκη διαλογικό ύφος με κλητικές προσφωνήσεις και άμεσους διαλόγους με ένα ακαθόριστο πρόσωπο που αποδίδεται με β΄ ενικό γραμματικό πρόσωπο (Είχα ένα φουστάνι, Τι περίεργο, Το πέταξα το άτιμο το μαχαίρι, Δεν κατάφερα να νικήσω, Άφησε πίσω σου όλα όσα έπραξες, Βγήκα μια από εκείνες τις μέρες, Με ένα χαμηλό φως και όλες τις μελωδίες, Βγήκα μια από εκείνες τις μέρες, Της είπα). Έτσι, αναβρύζει μία ξεχωριστή παραστατικότητα που θυμίζει σκηνικούς μονολόγους.
Τα πεζολογικά χαρακτηριστικά κάνουν την ποίησή της διαυγή και "ανοιχτή", διατηρώντας εμφανή απόσταση από την ελιτίστικη κρυπτικότητα. Δίχως συμβολισμούς και μέσα από την αφήγηση κι εξομολόγηση το μήνυμα είναι εύληπτο και συναίσθημα εξάγεται άμεσα. Οι επαναλήψεις εντείνουν εκφραστικά το αίσθημα απόγνωσης της ποιήτριας (σκότωσα κάποιον, Αυτή τη φορά δεν έφυγα, Και αν ο εαυτός σου δεν σ' αντέχει) ή την αγωνία της αναζήτησης (Αλληλουχία στιγμών, "Νιώθεις").
Αξιοσημείωτη είναι η απουσία επιτηδευμένης εικονοπλασίας. Η ποιήτρια δεν προσπαθεί να πλάσει εικόνες. Τα κάδρα της είναι τόσο απέριττα που μοιάζουν "άδεια". Οι εικόνες μου πηγάζουν με μία διαισθαντική φυσικότητα μέσα από την αφήγηση. Στην πραγματικότητα ισορροπούν ανάμεσα σε ένα ακαθόριστο αφηγηματικό περιβάλλον και την συνειρμική εικονογράφηση του ίδιου του αναγνώστη καθιστώντας τον ενεργό δέκτη των ποιημάτων.
Είχα ένα φουστάνι, που όλο κρασί και δάκρυα γέμιζε.
Κάθε βράδυ το έπλενα και κάθε πρωί λερωμένο ήταν.
Μέχρι που στον κόπο δεν μπήκα ξανά.
Και τότε σαν καινούριο μου φαινόταν.
Καμάρωνε, ξέρεις μπροστά στον καθρέφτη χωρίς εμένα.
Δήμος Χλωπτσιούδης
