Top menu

Θεσμός υπό προθεσμία; -Άρθρο του Δημοσθένη Αγραφιώτη

marche-1

Γράφει ο Δημοσθένης Αγραφιώτης

Η 34η «Αγορά της Ποίησης» (34me Marché de la Poésie, Παρίσι, 8-12 Ιουνίου 2016) οργανώθηκε και φέτος μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Σουλπικίου. Ο θεσμός επιβιώνει χάρη στις ηρωικές προσπάθειες του σωματείου  των επαγγελματιών-εκδοτών (Association), ιδιαίτερα αυτή τη χρονιά,  που η Δημαρχία του Παρισιού αύξησε το ενοίκιο για την παροχή του χώρου για να στηθούν τα περίπτερα των εκδοτικών οίκων – την τελευταία στιγμή βρέθηκε συμβιβαστική λύση ανάμεσα στην οργανωτική επιτροπή και τις δημοτικές αρχές για το ποσοστό αύξησης του ενοικίου. Το Μεξικό ήταν η επίσημα προσκεκλημένη χώρα να παρουσιάσει την ποιητική της παραγωγή σ’ αυτή την έκδοση της της Αγοράς. Ο Γάλλος ποιητής – επιτελεστής (performer) Serge Pey που έχει ζήσει στο Μεξικό (περιοχή των Chiapas) και έχει μελετήσει τόσο την ποίηση αλλά και την σαμανική παράδοση των απογόνων των Μάγια, των Αζτέκων και των άλλων (πολλών) εθνοτήτων,  βοήθησε στην πραγμάτωση της Mεξικανικής παρουσίας(ης) ως σύμβουλος.

img_20160615_151600

Η ατμόσφαιρα στο Παρίσι συγκεχυμένη και αντιφατική, καθώς ομάδες οπαδών των εθνικών ποδοσφαιρικών ομάδων κυκλοφορούν κραυγάζοντας συνθήματα και κουνώντας τις αντίστοιχες  σημαίες -μεθυσμένοι οπαδοί της   θεάς μπάλας [Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, γαρ] σε αναζήτηση  αναγνώρισης από το αδιάφορο ή και κυνικό πληθυσμό της γαλλικής πρωτεύουσας. Επίσης, η βαριά ατμόσφαιρα από τα γεγονότα του Νοέμβρη  επανακάμπτει και πάλι, μετά από τη δολοφονία του  ζεύγους των αστυνομικών (από  τζιχαντιστή) μπροστά στα μάτια του παιδιού τους. Εξάλλου, στην πλατεία της République, οι πολιτικές συζητήσεις μπερδεύονται με τη μουσική των πλανόδιων μουσικών και το παιχνίδι των παιδιών -οι κάτοικοι του Παρισιού επιδεικνύουν μια ιδιαίτερη ηρεμία  ή τουλάχιστον έναν μη-πανικό, παρά τα βίαια γεγονότα του τελευταίου χρόνου. Η αστάθεια των καιρικών συνθηκών προσθέτει μια αβεβαιότητα στις κινήσεις και στα σχέδια των ντόπιων και των επισκεπτών της πόλης του Φωτός. Τέλος, οι απεργίες προσδίδουν μια απόχρωση έντασης μεταξύ των επαγγελματικο-κοινωνικών ομάδων της Γαλλίας. Παρόλες τις δυσκολίες και παρ όλα τα εμπόδια, η ετήσια συνάντηση για την Ποίηση έλαβε χώρα, χωρίς πείσμα και χωρίς τυμπανοκρουσίες.

img_20160612_111010   

«Αγορά της Ποίησης», μια αντίφαση στη συνύπαρξη των δυο λέξεων; Χρειάζεται η «Ποίηση» μια αγορά για να υπάρξει; Η αγορά παραπέμπει στο τόπο συναλλαγής – ανταλλαγής ή παραπέμπει και στο χώρο γενικευμένης αλληλόδρασης των ατόμων και ομάδων με αφορμή και με τη βοήθεια υλικών και άυλων στοιχείων; Δηλαδή, την εμπορική αγορά ή την αρχαία ελληνική αγορά; Ποια είναι η λειτουργία της «Aγοράς» στην προώθηση των βιβλίων ποίησης; Ποια είναι η σημασία της Αγοράς στην ανάπτυξη των ποιητικών πραγμάτων στη Γαλλία και πέρα από την επικράτειά της;

img_20160614_155446   

Μερικές διευκρινήσεις είναι απαραίτητες. Στην «Αγορά» συμμετέχουν εκδοτικοί οίκοι απ’ όλη τη Γαλλία που έχουν εκδοτική δραστηριότητα στο χώρο της ποίησης. Δεν συμμετέχουν όμως, οι «μεγάλοι» (σε αριθμό τίτλων βιβλίων) οίκοι του Παρισιού όπως οι οίκοι: Gallimard, Flammarion, POL κ.λπ. Το φαινόμενο αυτό αντανακλά μια ιδιοτυπία της Γαλλίας: πέρα από τις δραστηριότητες των «μεγάλων» οίκων, η ύπαρξη των «αγωνιστών της ποίησης» (militants de la Poésie), δηλαδή η ανάδυση ομάδων σε όλη τη χώρα που έχουν ένα ουσιαστικό ενδιαφέρον και μια έντονη ψυχική επένδυση για τον ποιητικό λόγο που στην πράξη μεταφράζεται στην έκδοση περιοδικών, βιβλίων και εντύπων, στην οργάνωση φεστιβάλ, συναντήσεων, σεμιναρίων ποιητικής γραφής, μεταφραστικών εργαστηρίων, χωρίς να υπάρχει πάντοτε κερδοσκοπική προοπτική. Η Αγορά δίνει την ευκαιρία στους κατοίκους του Παρισιού (και των άλλων πόλεων, βέβαια -πολλοί/ές λάτρεις της ποίησης ταξιδεύουν για να την επισκεφτούν) να ανακαλύψουν την ποιητική παραγωγή της χρονιάς μ’ έναν τρόπο γρήγορο και αποτελεσματικό -οι βιβλιοπώλες της πόλης του Φωτός είναι μάλλον αρνητικοί, καθώς οι πωλήσεις των βιβλίων ποίησης είναι πια πολύ περιορισμένες (εκτός από τις ανθολογίες ποίησης και ορισμένα κλασσικά βιβλία ποίησης). Τέλος, η «Αγορά της Ποίησης» λειτουργεί (πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτή ήταν η αρχική της φιλοδοξία, πολλοί νοσταλγούν μια  πιο «αγνή» αρχική της φάση) ως τόπος συνάντησης των πρωταγωνιστών της ποιητικής περιπέτειας (ποιητές, εκδότες, αναγνώστες, κριτικοί, ιστορικοί, μελετητές) και της συνακόλουθης ζύμωσης και επεξεργασίας ενός κοινού ορίζοντα για τον τρόπο ύπαρξης της ποίησης [και ως πολιτιστικής διαδικασίας και ως εμπορικού εγχειρήματος] στο παρόν και στο μέλλον.

img_20160614_111800

Ειδικότερα κάποια ζητήματα – προβλήματα αναδύονται από την ευάλωτη ή εύθραυστη  όπως διακρίνεται, υπόσταση της Αγοράς. Το πρώτο διατυπώθηκε από τον Michel Deguy (βλέπετε «Σκηνή στο καθρέφτη», εκδοσεις Vakxikon 2016) σε συζήτηση μας με την παρουσία της Bénédicte Gorillot [ύστερα από ένα ξαφνικό μπουρίνι] που ισχυρίστηκε ότι αν οι ισχυροί οίκοι του Παρισιού «καταρρεύσουν» τότε θα «καταρρεύσει» και το ποιητικό βιβλίο και ίσως και η ποίηση στη Γαλλία. Αναμφίβολα, οι ισχυροί οίκοι αποτελούν εύρωστες αναφορές στο χώρο των εκδόσεων, ωστόσο το πεδίο των  λεγόμενων «μικρών» ή των «αδυνάμων» παικτών είναι παράλληλα ένας χώρος δοκιμής, δοκιμασίας, επιλογής και διαφοροποίησης των ποιητικών εγχειρημάτων-la force des faibles, σύμφωνα με μια διατύπωση του Jean François Lyotard. Για παράδειγμα, οι ισχυροί οίκοι (σχεδόν γραφειοκρατικό-επιχειρηματικού τύπου) λειτουργούν διαφορετικά με τους ποιητές και το έργο τους από τους «περιφερειακούς» οίκους -ο μικρός εκδότης κινητοποιείται με ένταση και αναλαμβάνει σημαντικές διακινδυνεύσεις με τις επιλογές του. Με μιαν άλλη έκφραση, οι ισχυροί εκμεταλλεύονται τον «αφρό», αλλά οι μικροί είναι αυτοί που αναδεύουν το «ποιητικό πυρ». Οι απόντες  από το χώρο (της Αγοράς) ισχυροί οίκοι είναι παρόντες στο χρόνο (της Ποίησης). Από την προοπτική της ποιητικής γραφής, το ουσιαστικό διακύβευμα βρίσκεται στην επιθυμία και στην προσπάθεια μιας κοινωνίας να καταγράψει, να τεκμηριώσει και να εγγράψει στη συλλογική μνήμη της, τις πρωτοβουλίες και τις επιτεύξεις των ποιητών της και κατά συνέπεια τις ανακατατάξεις και μεταμορφώσεις της γλώσσας. Η δομή και η λειτουργία του εκδοτικού χώρου είναι κύρια μεταβλητή που η μορφοποίησή του όμως αποτελεί αντικείμενο  συνεργασιών και συγκρούσεων, αλλά δεν μπορεί να προκαθορίζει την τροχιά της ποιητικής πράξης.

dscn3059

Η Αγορά στην καθημερινή της λειτουργία εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες -σχεδόν όπως και το διεθνές πρωτάθλημα τένις του Roland Garros- ο ήλιος φέρνει τη χαρά της συμμετοχής και ανταλλαγής και η βροχή καταδεικνύει η υλική τρωτότητα του βιβλίου (υγρασία) και το ευμετάβλητο των σχέσεων στο χώρο της Αγοράς. Ωστόσο, η απειλή για την Αγορά έρχεται και από το διαδίκτυο καθώς είναι δυνατόν να δημιουργήσει ο κάθε αναγνώστης της ποίησης τη δική του «αγορά» καθώς έχει πρόσβαση στην ιστοσελίδα των εκδοτών ώστε να ενημερωθεί σ’ όλη τη διάρκεια του έτους για τις εκδοτικές επιλογές των οίκων-ισχυρών και μη. Επομένως, η Αγορά της Ποίησης -ως θεσμός- θα πρέπει να αναθεωρήσει την υπόσταση του σε αναφορά με τις έντονες μεταβολές στις ατομικές και συλλογικές πρακτικές ανάγνωσης και τρόπων ζωής στις τεχνολογικά προηγμένες κοινωνίες. Ο προβληματισμός σχετικά με την ψηφιακή οργάνωση της αγοράς του βιβλίου, οδηγεί και στο εξίσου κρίσιμο ερώτημα: ποιο είναι το υλικό υποστήριγμα το πιο κατάλληλο για την ποίηση; Το χαρτί ή το πυρίτιο; Το έντυπο ή το ψηφιακό βιβλίο; Το διαδίκτυο (χωρίς κόστος) ή η αγορά με τις τιμολογήσεις της; Με τους ποιητές εκδότες ή τους επαγγελματίες εκδότες; Προφανώς, η Αγορά της Ποίησης δεν ασχολήθηκε με συστηματικό τρόπο μ’αυτές τις προκλήσεις , ωστόσο, τα προβλήματα-ζητήματα-ερωτήματα  αυτά αναδύονται στις επιμέρους συζητήσεις αλλά και θα απασχολήσουν σχεδόν νομοτελειακά τις στρατηγικές των εκδοτικών οίκων ισχυρών και λιγότερο ισχυρών. Για τους τελευταίους η ενασχόληση είναι απολύτως επείγουσα και αναγκαία για την επιβίωση τους

img_20160614_155357

Στον Άγιο Σουλπίκιο οι τουρίστες καταφθάνουν πάντοτε με καλή πυκνότητα για να προσκυνήσουν το χώρο που υποτίθεται ότι σχετίζεται με τους κώδικες DaVinci και όχι να θαυμάσουν (κυρίως) τους πίνακες του Ευγένιου  Ντελακρουά που έχουν συντηρηθεί με εξαιρετικό τρόπο, και  δεν αναγνωρίζουν και δεν αντιλαμβάνονται μάλλον τα ποιητικά ή μη τεκταινόμενα της πλατείας. Ωστόσο η 34η Αγορά έκλεισε τον μικρό της κύκλο ζωής και όλοι ετοιμάζονται για την 35η μέσα σ’ ένα κλίμα πολλαπλών αβεβαιοτήτων που προκαλεί η εντεινόμενη ασύμμετρη πάλη με το “ισλαμικό κράτος” και την υφέρπουσα “κρίση” της γαλλικής οικονομίας και κοινωνίας. Τα θέματα αυτά ήταν απόντα από τις επίσημες διεργασίες της 34ης Αγοράς, αποτελεί ένα στοίχημα στο αν και πως η 35η Αγορά θα επιχειρήσει να αναμετρηθεί με αυτές τις κρίσιμες  προκλήσεις, με την προϋπόθεση ότι οι ποιητές και η ποίηση φορτίζονται μ’ αυτά τα θέματα  και ασχολούνται με απαιτήσεις μ’ αυτά  θέματα-ερωτήματα. Ταυτόχρονα, η Αγορά της Ποίησης θα πρέπει να αντιμετωπίσει και τα ενδοποιητικά ζητήματα σε αναφορά με τις τεχνολογικές καινοτομίες της τηλεπληροφορικής και τη δομή της αγοράς του  βιβλίου.

img_20160614_155224

Σημειώσεις

1. Ο υπογράφων συμμετείχε στην “Αγορά της Ποίησης” με το Βιβλίο του “Dialytika” που εξέδωσε ο δυναμικός εκδοτικός οίκος La rumeur libre (http://larumeurlibre.fr/, http://dagrafiotis.com). Έκδοση δίγλωσση με 15 σχέδια σινικής μελάνης του Δ.Α. και μεταφραστής είναι ο Gérard Pierrat. Page d'accueil - nouveautés / http://larumeurlibre.fr/. Page auteur / http://larumeurlibre.fr/auteurs/demosthene_agrafiotis.
και http://dagrafiotis.com/wp-content/uploads/2016/06/dialytika_cover_pr3.jpg, http://dagrafiotis.com/wp-content/uploads/2016/06/DIALYTIKA.pdf. Και Revue Rumeurs - la rumeur libre EDITIONS. Ο εκδοτικός οίκος La rumeur libre αρχίζει την έκδοση εξαμηνιαίου έντυπου περιοδικού αφιερωμένου κύρια στην ποίηση. Φιλόδοξη πρωτοβουλία σε δύσκολους καιρούς! http://larumeurlibre.fr/revue_rumeurs.

2. http://poesie.Evous.fr, ιστοσελίδα της Αγοράς της Ποίησης, Place de St. Sulpice, Paris, FR.

3. Οι φωτογραφίες ανήκουν στον Δημοσθένη Αγραφιώτη.