Βγήκε πάλι το ουράνιο τόξο
κάπου σταμάτησε φαίνεται η βροχή
σε μια καρδιά που κρύωνε βρεγμένη
τα χρώματα του φτιάχνουνε στεφάνι
(η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε το 1999 από τις Εκδόσεις Πανδώρα και η τρίτη έκδοση το 2012 από τις Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων)
Λίγο αργότερα, στην ποιητική συλλογή Ο Ανάπηρος Λαχειοπώλης (Εκδόσεις Διαγώνιος, 1982) αποτυπώνεται το ξεγύμνωμα του ποιητικού λόγου ως αποτέλεσμα του ξεγυμνώματος αυτής καθαυτής της ψυχής του καλλιτέχνη συνολικά:
Κάνοντας παρέα
με μπουρζουάδες καλλιτέχνες
απόχτησες τις κακές τους συνήθειες
τώρα ξυπνάς αργά το πρωί
έχεις γίνει φιλήδονος
έχεις μάθει τεμπέλης
ήσουν ευαίσθητος και μπήκες στην σχολή τους
στα ποιήματα έγινες ο πρώτος μαθητής
κι ο πρώτος μαθητής στην τεμπελιά
(η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε το 2012 από τις Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων)
Η απαγκίστρωση του Κώστα Ριτσώνη από τη Θεσσαλονίκη φτάνει εντέλει με τη μοναδική έκδοση του πεζού του λόγου. Οι Τσίλιες κι άλλα μικρά πεζά εκδόθηκαν από Τα Τραμάκια το 1991 (η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τα Ποιήματα των Φίλων το 2001), και περιλαμβάνουν ολιγόλογα πεζά, σχεδόν πεζοποιήματα θα τα ονομάσω, που έχουν βασικό άξονα τους τη στρατιωτική θητεία του καλλιτέχνη:
(…) «Βρε την παλιοπουτάνα» είπαν όλοι μαζί οι εργάτες. «Στις εννιά του μακαρίτη άλλον έβαλε στο σπίτι» είπε ένας που ήξερε από τραγούδια. «Καλά κάνω εγώ και δεν παντρεύομαι» είπε ο Θεμιστοκλής το γεροντοπαλίκαρο. «Αυτή η γυναίκα είναι σατανάς» είπε με σοφία και ο παπάς. Είχε μάθει πολλά καθισμένος τόσα χρόνια δίπλα στα μνήματα.
Η λαϊκότητα και η τραχιά όψη του λόγου του, το απλό, το καθημερινό, το ευτελές που μετουσιώνεται σε θέμα για τη γραφή μιας ιστορίας ενδιαφέρουσας και ελκυστικής, είναι στοιχεία που κάνουν πολύ έντονα την εμφάνιση τους στη συλλογή πεζών του Ριτσώνη.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στην Αθήνα πλέον, κυκλοφορεί η τρίτη ποιητική συλλογή του, Φωτισμένο Εργοστάσιο, από τις Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων (1996, δεύτερη έκδοση το 2011). Αντιγράφω από το βιβλίο:
Ό,τι δεν γράφει ο ποιητής στο ποίημα
το βάζει για τίτλο
Στολίζει με πολύχρωμο καπέλο
το κουστούμι της ψυχής του
Και συνεχίζω, παραθέτοντας μια εξαίσια ρήση, που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου, για να καταλάβετε, μετά και τον κολοφώνα!
Ας χαθούν και μερικοί στίχοι
- εδώ χάνονται άνθρωποι
Από εδώ και στο εξής, στη στρωτή ποίηση του Κώστα Ριτσώνη εμπεριέχεται ακόμη πιο έντονο το ερωτικό στοιχείο, με τη γυναίκα-αντικείμενο λατρείας να χρίζεται ως η απόλυτη μούσα του ποιητή. Ενδεικτικά από τη συλλογή Πουλιά και Ψίχουλα (Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων, 2001):
Έφυγες
Αφήνοντας το άδειο πακέτο απ’ τα τσιγάρα σου
θα προτιμούσα
να είχες αφήσει την καρδιά σου
Αυτό το έντονο ερωτικό στοιχείο, στις επόμενες ποιητικές συλλογές του Ριτσώνη, αγγίζει τα όρια της σεξουαλικής έκστασης, σχεδόν της συνουσίας (πάντοτε με την ευαίσθητη χορδή να ενυπάρχει). Αυτές οι προεκτάσεις σε συνδυασμό βέβαια με την έμφυτη λαϊκότητα του στίχου, λειτουργούν σαν βόμβα στο μυαλό του αναγνώστη. Παραθέτω ποίημα από τη συλλογή Η Βραχνή Φωνή (Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων, 2003):
Κάθε έρωτας
κρύβει και μια ζήλεια
κάθε στόμα
κρύβει και μια γλώσσα
Η ζήλεια
καταστρέφει την αγάπη
η γλώσσα
την γλυκαίνει
κι εμάς τους δυο
κάτι μας κολλάει
κάτι μας ξεκολλάει
Το τελευταίο βιβλίο του Κώστα Ριτσώνη, το έβδομο συνολικά, τιτλοφορείται 151 Ποιήματα και κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων το 2011. Αυτή τη φορά ο λόγος του μαλακώνει, γλυκαίνει, και ο υπογράφων κλείνει αυτό το κείμενο αντιπαραβάλλοντας ένα ποίημα από τη συλλογή –σχόλιο στο συγγραφικό τοπίο της εποχής μας.
Φτωχική συλλογή
περιφρονημένη
χωρίς εκδότη και βιτρίνες
χωρίς ISBN
στο οπισθόφυλλο
ποιήματα σα σπουργίτια
στο καλάθι του παλιατζή
περιμένουν κάποιον
να τους χαρίσει χάδι
να τους ρίξει ψίχουλο
