Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 17

ε.ε. κάμμινγκς, αν καθετί συμβεί από όσα είναι αδύνατο να γίνουν

Μεταφράζει η Μαρία Θεοφιλάκου
Πρωτοπόρος της αβάντ-γκαρντ ποιητικής σκηνής και γνήσιος εκπρόσωπος της μοντέρνας ποίησης, ο Έντουαρντ Έστλιν Κάμμινγκς εκδίδει το 1944 τη συλλογή ποιημάτων "1 Χ 1" (One Times One), που σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής εισάγει ακόμα πιο πολύπλοκη στίξη, σύνταξη και φόρμα στην ιδιότυπη γραφή του ποιητή. Ταυτόχρονα όμως εισάγει και περισσότερο φως: ο πικρός σατιρικός και ιδιοφυής κυνικός συνθλίβει την εικόνα του στο ακροτελεύτιο ποίημα, που μεταφράζεται εδώ, κάνοντας στον τελευταίο στίχο την επαγωγή πως “είμαστε θαυμάσιος ένας επί ένα”. Είναι καιρός το μεδούλι της ζωής να ρουφηχτεί και τα βιβλία να κλείσουν, καθώς η διαίσθηση πως ο άνθρωπος είναι το Όλον είναι σπουδαιότερη “απ'ό,τι τα βιβλία μπορούνε να προσφέρουν”. Όπως είχε γράψει σχετικά η Μάριαν Μουρ, “πρόκειται για μια ποίηση σοφίας, όπου η γνώση δεν μπορεί να αντιταχθεί• μυαλού, το οποίο είναι καρδιά γιατί είναι ζωντανό• πλούτου, που δεν είναι άλλος από τη χαρά”.  

Γεννημένος στις 14 Οκτωβρίου του 1894 στο Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης, ο Ε.Ε. Κάμμινγκς (ε.ε. κάμμινγκς κατά τον ίδιο) γράφει ποίηση από τα δέκα του χρόνια, εξαντλώντας νωρίς τις υπάρχουσες μορφές ποίησης. Σπουδάζει στο Χάρβαρντ μεταξύ 1911 και 1915, κι εκεί αναπτύσσει ενδιαφέρον για τη μοντέρνα ποίηση και ζωγραφική, πειραματιζόμενος με τη στίξη, τη σύνταξη και την εικόνα των λέξεων στο χαρτί. Παρόλα αυτά, τα θέματά του παραμένουν κλασικά γύρω από τον άνθρωπο και την ύπαρξη, την αγάπη και τον έρωτα.

Ως ειρηνιστής, τον Απρίλιο του 1917 κατατάσσεται εθελοντής τραυματιοφορέας στη Γαλλία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου γνωρίζεται με τον έκτοτε στενότερό του φίλο Ουίλλιαμ Σλέιτερ Μπράουν. Μαζί γράφουν γράμματα προς τους δικούς τους χρησιμοποιώντας κεκαλυμμένες προκλητικές εκφράσεις, θέλοντας να μπερδέψουν και να νικήσουν σε δεξιότητα τη γαλλική λογοκρισία. Συλλαμβάνονται και φυλακίζονται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, απ' όπου ο Κάμμινγκς βγαίνει τον επόμενο Δεκέμβρη για να επιστρέψει στις αναμεμειγμένες στο πόλεμο ΗΠΑ το 1918.

Ταξιδεύει σε πολλές χώρες και ζει ένα διάστημα στο Παρίσι, κάνει εκθέσεις ζωγραφικής και δέχεται πολλά βραβεία λογοτεχνίας. Οι πολυάριθμες ποιητικές συλλογές του βρίσκουν ακόμα και στην εποχή του μεγάλη επιτυχία, παρά τη δύσκολη για το κοινό φόρμα τους. Πεθαίνει στις 3 Σεπτεμβρίου του 1962.

Διαβάζοντας Κάμμινγκς, κανείς βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα αίνιγμα. Κάθε άλλο παρά μασημένη τροφή, ο στίχος κλειδώνει πίσω του το νόημα έτσι που για να το βρει ο αναγνώστης θα πρέπει να τον διασπάσει. Και λόγω της πολλαπλής κίνησης της λέξης μέσα στον στίχο, αναπόφευκτα θα βρεθεί να διαλέξει, συνειδητά ή μη συνειδητά, την υπόσταση του ποιήματος που ο ίδιος κουβαλάει εντός του. Στην ποίηση του μεγάλου αυτού κρυπτογράφου, η λέξη είναι το εύρημα και το ποίημα δεν είναι ποτέ ένα.
 

Μ.Θ.
αν καθετί συμβεί από όσα είναι αδύνατο να γίνουν
αν καθετί συμβεί από όσα είναι αδύνατο να γίνουν
(και καθετί είναι σωστότερο
απ' όσο τα βιβλία
μπορούσαν να προτείνουν)
ο πιο ανίδεος δάσκαλος σχεδόν θα τό 'βρει
(με μια τρεχάλα
σάλτο
γύρω εμείς κάνουμε το αντίθετο του όχι)
τίποτα δεν είναι κάτι όπως ένας
ένας δεν έχει ένα γιατί ή διότι ή μολονότι
(και τα μπουμπούκια ξέρουν περισσότερο
απ' όσο τα βιβλία
δεν ακμάζουν)
ένας είναι κάτι το παλιό να είναι καθετί νέο
(με ένα τι
ποιό
γύρω εμείς πάμε απ' το ποιός)
ένας είναι το καθεκαθετί οπότε έχουμε ότι

ότι κόσμος είναι ένα φύλλο ότι δέντρο είναι ένα κλαδί
(και τα πουλιά έχουν τραγούδι πιο γλυκό
απ' όσο με βιβλία
μπορεί να διδαχθεί)
ότι το εδώ είναι πέρα κι ότι το συ είναι ένα ειμί
(με ένα κάτω
πάνω
γύρω πετάμε απ' την αρχή)
το για πάντα δεν ήτανε παρά ποτέ έως τώρα

τώρα εγώ αγαπώ εσένα κι εσύ αγαπάς εμένα
(και τα βιβλία έχουνε κλείσει περισσότερο
απ' όσο τα βιβλία
μπορούν να είναι κλεισμένα)
και βαθιά μες στο ψηλά που όλο πέφτει μοναχά
(μ' ένα ξεφωνητό
καθένας
γύρω εμείς πάμε απ' το παν)
κάποιος υπάρχει που καλεί ποιός είμαστε εμείς

εμείς είμαστε το καθετί λαμπρότερο ακόμα κι από τον ήλιο
(είμαστε καθετί σπουδαιότερο
απ' όσα ίσως
να σημαίνουν τα βιβλία)
είμαστε καθεκαθετί πιο πάνω απ' όσο εκτιμάμε
(με μια στροφή
τίναγμα
ζωντανοί είμαστε ζωντανοί)
είμαστε θαυμάσιος ένας επί ένα