Πριν από μερικές μέρες έφτασε στα χέρια μας το βιβλίο Emily Dickinson: Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά Ποιήματα και Επιστολές από τις Eκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Λιάνας Σακελλίου, Άρτεμις Γρίβα και Φρόσως Μαντά. Θα μπορούσε, να αναρωτηθεί κανείς: Σε ένα τόπο, που έχει μάθει να ταξιδεύει με τον Ελύτη, να ξεσηκώνεται με τον Ρίτσο και να προβληματίζεται με τον Σεφέρη, τι θέση έχει η ποίηση της Emily Dickinson;
Έρχεται, λοιπόν, αυτό το μεγαλόπνοο έργο να μας δώσει την απάντηση, παρουσιάζοντάς μας, όχι μόνο μια από τις μεγαλύτερες Αμερικανίδες ποιήτριες, αλλά και μια πρόδρομο του μοντερνισμού, αφού αρκετά από τα ποιήματα της Emily Dickinson έχουν δύσκολα νοήματα και μορφολογικές ιδιορρυθμίες. Επίσης, η χρησιμοποίηση των σημείων στίξης και ιδιαίτερα της παύλας, καθώς και τα κεφαλαία αρχικά μας παραπέμπουν σε ένα είδος σχηματικής ποίησης, όπου πειραματίζονται αρκετοί νεότεροι ποιητές, σήμερα.
Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει μια εκτενή μελέτη για τη ζωή και το έργο της Dickinson από τη μεταφράστρια Λιάνα Σακελλίου. Χαρακτηριστική αρετή της συγκεκριμένης μελέτης είναι ότι αναφέρονται όλες οι εκδοχές, που έχουν κατά καιρούς υποστηριχτεί για τη ζωή της Dickinson, όπως γιατί καθιέρωσε να φοράει για χρόνια το ίδιο λευκό φόρεμα, το ερώτημα για την πνευματική της υγεία ή γιατί δεν βγήκε από το σπίτι της τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής της. Επίσης, η αναφορά στο έργο της Dickinson, μας δείχνει ότι η Λιάνα Σακελλίου δεν είναι μόνο μια καλή μεταφράστρια, αλλά και μια δεινή κριτικός λογοτεχνίας.
Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει μια δίγλωσση παράθεση 60 ποιημάτων της Emily Dickinson σε μετάφραση Λιάνας Σακελλίου και Άρτεμις Γρίβα. Εδώ, έχουμε να παρατηρήσουμε τη δυσκολία της μετάφρασης, καθώς πρόκειται για έμμετρη ποίηση, όπου πρέπει να τηρηθεί το μέτρο, η ομοιοκαταληξία και να αποδοθεί σωστά το νόημα του ποιήματος. Πόσω μάλλον, όταν έχουμε να κάνουμε με ποιήματα, που για να γίνουν κατανοητά, δεν τους φτάνει μια ανάγνωση, όπως αρκετές φορές συμβαίνει με τα ποιήματα της Emily Dickinson. Παρά τις όποιες δυσκολίες της μετάφρασης, παρατηρούμε ότι, το μέτρο τηρείται, η ομοιοκαταληξία επιτυγχάνεται έστω και μόνο στον τελευταίο φθόγγο και αν παραθέσουμε το αγγλικό πρωτότυπο δίπλα στη μετάφραση, το νόημα αποδίδεται σωστά. Άρα πρόκειται για ένα μεταφραστικό επίτευγμα και σαν τέτοιο το συνιστούμε στους αναγνώστες. Μια άλλη αρετή του συγκεκριμένου μέρους του βιβλίου, είναι ότι τα ποιήματα, που έχουν επιλεγεί περιλαμβάνουν όλες τις φάσεις της ζωής της Emily Dickinson και αυτό έχει τεράστια σημασία γιατί μας δείχνει την εξέλιξη του έργου της από όταν έγραφε τους πρώτους της στίχους μέχρι τα τελευταία της χρόνια. Για να κατανοήσουμε, όμως, καλύτερα τούτο το μεταφραστικό εγχείρημα, παραθέτουμε ένα ποίημα μεταφρασμένο στα ελληνικά από την Άρτεμη Γρίβα: «Η Τρέλα η πολλή είναι εξαίσια Λογική - / στα Μάτια που γνωρίζουν να διακρίνουν - / Η Λογική η πολλή - η πιο ακραία Τρέλα - / Είναι σε τούτο η Πλειοψηφία, / Καθώς στο όλον που επικρατεί - / Συναίνεσε - και είσαι συνετός - / Εναντιώσου - παρευθύς κίνδυνος είσαι - / Και μ’ Αλυσίδες βρίσκεσαι δετός -».
Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει 165 επιστολές της Emily Dickinson μεταφρασμένες από τη Φρόσω Μαντά. Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς, τι χρειάζεται η τόσο εκτενής δημοσίευση επιστολών. Εκτός του ότι είναι ντοκουμέντα άγνωστων πτυχών της ζωής της Dickinson, οι συγκεκριμένες επιστολές είναι λογοτεχνικά γραμμένες με ένα πρωτότυπο τρόπο, που μόνο η Emily Dickinson ήξερε να εκφράζεται. Σε ορισμένες από αυτές υπάρχουν ολοκληρωμένα ποιήματα και σε άλλες θραύσματα ποιημάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χρησιμοποίησης μέτρου, ομοιοκαταληξίας, αλλά ταυτόχρονα και παράδειγμα μεταφραστικής δεινότητας είναι το σημείο μιας επιστολής, όπου η Emily Dickinson αναφέρεται στο σκύλο της και συνεχίζει: «Ο Σκύλος είναι η ευγενέστερη μορφή Τέχνης, κύριε. Μπορώ να πω με κάθε ασφάλεια η πιο ευγενής – τα δίκια της κυράς του διαφεντεύει – παρόλο που τη ζήση του ξοδεύει – παρόλο που στο θάνατον οδεύει!»
Συμπερασματικά, το καινούργιο πόνημα των Εκδόσεων Gutenberg αποτελεί την πληρέστερη και πιο εμπεριστατωμένη έκδοση του έργου της Emily Dickinson, που υπάρχει στα ελληνικά μέχρι σήμερα και σαν τέτοια την προτείνουμε.
