Εγώ και η σκιά μου: δύο ξένοι, δύο σιαμαίοι. Ο ένας ακολουθεί τον άλλον. Του βάζει τρικλοποδιές, τον περιπαίζει, τον παρακολουθεί αενάως – μέγας κριτής και φίλος. Οι δρόμοι τους ποτέ δεν χωρίζουν, αν και κάποιες φορές αυτή η ακατάλυτη συνοδοιπορία έχει το βάρος μιας σκλαβιάς δίχως ελπίδα ελευθερίας.
Από την άλλη: τα συγγραφικά εγώ και τα σημασιολογικά alter ego τους, κατοπτρίζουν έναν ολόκληρο μυθοπλαστικό κόσμο που συνδέεται/διαπλέκεται/συνομιλεί με τον καθημερινό του γράφοντος. Έτσι που στο τέλος ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος αν τελικά η Μαντάμ Μποβαρί ήταν ο Φλωμπέρ ή αν ο Χένρι Τσινάσκι ήταν ο πραγματικός και ο Τσαρλς Μπουκόφκσι ο «νόθος» γιος ή αν ο Σαλ Παραντάις ήταν ο ένας και μοναδικός Τζακ Κέρουακ. Το λογοτεχνικό προφανές δηλοί πως ο συγγραφέας είναι όλοι οι ήρωές του και κανένας «ακριβώς». Ακόμη και αν αυτός ο ένας είναι μια στιβαρή, άλλη, περσόνα του. Κάπως έτσι συμβαίνει και με τον Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες και τον Πέδρο Χουάν. Ποιος είναι ποιος; Ποιος έχει το χαρακτήρα του δέκτη και ποιος του πομπού; Πού τελειώνει το δημιούργημα του Γκουτιέρες και πότε ακριβώς αυτονομείται ο Πέδρο Χουάν; Αυτό το παιχνίδι ρόλων με τις συναφείς ανταλλαγές στα… ενδύματα που φοράει καθένας εκ των δύο, στο «Διάλογο με τη σκιά μου» αφήνονται στην άκρη, καθώς μέσω του ακατάπαυστου διάλογου γίνεται σαφές ο δημιουργός και το δημιούργημα, έστω και αν πρόσκαιρα ταυτίζονται, εντούτοις είναι δύο ξεχωριστές οντότητες, που τίθενται ενώπιος ενωπίω. Η μια κουβαλάει την αυθεντικότητα του επινοητή και η άλλη του επινοημένου. Αδιάφορο ποιος είναι τελικά ο αυθεντικός.
Μέσω αυτής της κουβέντας, ο Πέδρο Χουάν (ο συγγραφέας, για να εξηγούμαστε) ουσιαστικά ιστορεί, παραθέτει και αναλύει το συγγραφικό εργαστήρι του. Καίτοι υπάρχουν, διάσπαρτα, κάμποσα πραγματολογικά στοιχεία από τη ζωή του, δεν πρόκειται για μια εξ αντικειμένου βιογραφία, καθώς το ζητούμενο του Κουβανού δεν είναι να μας κάνει κοινωνούς του βίου του, αλλά να μας αντικατοπτρίσει κάποιες καίριες στιγμές του στο έργο του. Ναι, μαθαίνουμε κάποια πράγματα για τους γονείς του, τα παιδικά του χρόνια, τις δύσκολες εποχές της δημοσιογραφίας και τις ακόμα δυσκολότερες με την οικονομική κρίση που χτύπησε τη χώρα του. Όπως μαθαίνουμε για κάποιους έρωτες, για πάθη και για τα πρώτα διαβάσματά του. Όμως και πάλι όλα τούτα τα στοιχεία φωτίζονται υπό το πρίσμα της μετέπειτα δημιουργίας. Ο Πέδρο Χουάν αποκαλύπτει πως τα κομμάτια της ζωής του ενώθηκαν, απλώθηκαν ή υποδαυλίστηκαν μέσα στα μυθιστορήματα και τα ποιήματά του. Είναι ένας τρόπος του συγγραφικού πράττειν αυτό το ιδιαίτερο –υβριδικό- βιβλίο. Ο Πέδρο Χουάν μέσα από το σχοινοτενή διάλογο με τη σκιά του (κάτι που διατρέχει όλο το βιβλίο) αναλύει τους κώδικές του, ξεμπλέκει το κουβάρι των υλικών του, αποκαλύπτει αθέατες πτυχές της δημιουργίας, μα πάνω από όλα στοχάζεται πάνω στη λειτουργία της λογοτεχνίας ως ένα πανόραμα συναισθημάτων, πράξεων και τεχνικών.
Θα έλεγε κανείς πως συχνά πυκνά ο Γκουτιέρες –αποβάλλοντας κάθε έννοια διδακτισμού- προσφέρει ένα βασικό know how για τους επίδοξους συγγραφείς. Τι να κάνεις και τι να μην κάνεις. Τι να διορθώσεις και τι να αφήσεις αναλλοίωτο, πώς να λειάνεις τη λέξη έτσι που να… μυρίζει λέξη αληθινή και όχι λογοτεχνική. Ο τραχύς και συχνάκις ανεπεξέργαστος λόγος των μυθιστορημάτων του Γκουτιέρες, εδώ γίνεται αναλυτικός, οξυδερκής, καίριος και ορισμένες φορές λόγιος. Μέσα από τις σκέψεις του αναδύεται μια φιγούρα διανοούμενου που μπορεί να γράφει ωμά και ανεπιτήδευτα, αλλά δεν σκέφτεται έτσι – τουναντίον. Είναι πρόδηλο πως ο Γκουτιέρες φέρει μια σημαντική λογοτεχνική σκευή, απότοκη των εξαντλητικών διαβασμάτων του, αλλά και της δικής του αναλυτικής σκέψης πάνω στο θέμα της λογοτεχνίας.
Ενδεχόμενα ο Διάλογος με τη σκιά μου να μπερδέψει ή να ξενίσει τους εν Ελλάδι αναγνώστες του (και όχι μόνο) που είναι συνηθισμένοι να καταδύονται μέχρι τη μύτη στο βρόμικο κόσμο της Κούβας, των σκληρών ερωτικών σκηνών, των ποταμιών από ρούμι και των σύγκορμων αρμονιών ενός κόσμου που κινείται στο περιθώριο και πολλές φορές πέραν αυτού. Από την άλλη, όμως, είναι μια μέγιστη ευκαιρία να γνωρίσουμε τον διαβολάκο του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες, τον ομώνυμο Πέδρο Χουάν, και πώς αυτός του κάνει άλλοτε τη ζωή δύσκολη και άλλοτε είναι ο καλύτερος συνοδοιπόρος του.
