Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 5

Γ.Ι. Μπαμπασάκης :"Ραδιοχρονογραφήματα"

Ραδιοχρονογραφήματα, Πεζά κείμενα, Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Ιανός, 2009 [πρόλογος : Γιάννης Τριάντης, Εικονογράφηση : Ελεάννα Μαρτίνου]

Δεσποινίς Ετών Εξήντα Έξι

Άκουσα σήμερα το πρωί στο ραδιόφωνο ότι τέτοια μέρα, πριν από εξήντα έξι χρόνια, γεννήθηκε μια από τις πιο αγαπημένες κινηματογραφικές ταινίες, η περιλάλητη «Καζαμπλάνκα». Το 1942, λοιπόν, χάρη σε μιαν εύνοια της τύχης, χάρη στην άρνηση του Ρόναλντ Ρέιγκαν να αναλάβει το ρόλο του Ρικ Μπλέιν, ο Μπόγκι, ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, είδε το άστρο του ν’ ανατέλλει. Κι ακόμα, χάρη σε κάποιες ιστορικές συγκυρίες, ακόμα και χάρη στα λάθη και τις ασυνέπειες του σεναρίου, στις διαμάχες του σκηνοθέτη Μάικλ Κέρτιζ με τους συνεργάτες του, και χάρη στην πίεση του χρόνου, η «Καζαμπλάνκα» μπόρεσε να είναι μια ανθολογία κινηματογραφικών ειδών και μια πλούσια ανθοδέσμη στερεοτύπων, μια σβέλτη παρέλαση κλισέ, που εντέλει συγκίνησε και εξακολουθεί να συγκινεί. Όπως σημείωσε εύστοχα ο Ουμπέρτο Έκο, «Δυο, τρία κλισέ μάς κάνουν να γελάμε. Εκατό και διακόσια μαζί, τελικά μας συγκινούν».
Γυρισμένη στα γρήγορα, προορισμένη να χρησιμοποιηθεί για προπαγανδιστικούς λόγους, η «Καζαμπλάνκα» κατάφερε να είναι ίσως η δημοφιλέστερη ταινία όλων των εποχών, ξεπερνώντας ακόμα και τον θρυλικό «Πολίτη Κέιν» του μεγαλοφυούς Όρσον Ουέλς. Την είδα πρόσφατα, δεν μπόρεσα να μη γελάσω με τον άκαμπτο Βίκτορ Λάζλο του Πολ Χένραϊτ και την όμορφη αλλά ιλαρά εκνευριστική Ίζλα Λαντ της Ίγκριντ Μπέργκμαν. Δεν μπόρεσα να μη γελάσω με τα λίαν αφελή σεναριακά ευρήματα. Δεν μπόρεσα να μη γελάσω με τις σκηνές ακραίου μελοδραματισμού.
Από την άλλη, όμως, με συγκίνησε ο Μπόγκι, τσακισμένος από τον έρωτα, αποφασισμένος να είναι ένας κυνικός μαγαζάτορας, κι ωστόσο αρνούμενος στο τέλος να παραμείνει αμέτοχος, απεκδυόμενος το ρόλο του άκαρδου καιροσκόπου. Με συγκίνησε επίσης η αντιμαχία ναζιστών που άδουν αίφνης τη «Φρουρά του Ρήνου» και Γάλλων πατριωτών που, μαζί με άλλους κυνηγημένους, απαντάνε τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα». Πιο πολύ με συγκίνησε το γεγονός ότι το καστ το απαρτίζουν τριάντα τέσσερις, παρακαλώ, εθνικότητες, καλλιτέχνες, ηθοποιοί, και κομπάρσοι από την Κεντρική Ευρώπη, κυνηγημένοι όλοι από τους χιτλερικούς.
Κι ακόμα, δεν μπόρεσα να μην μειδιάσω μειλίχια σαν είδα τον Μπόγκι να παίζει σκάκι – ήταν το αγαπημένο του παιχνίδι, και μάλιστα ήταν δεινός παίκτης. Δεν μπόρεσα να μην χαρώ, έστω κι αν δεν είναι σωστό, που θυμήθηκα ότι στο βιβλίο «Τα τσιγάρα είναι Θεσπέσια» του Ρίτσαρντ Κλάιν, που είχα την χαρά και την τιμή να μεταφράσω πριν από κοντά δεκαπέντε χρόνια, υπάρχουν κάμποσες σελίδες για την «Καζαμπλάνκα» ως την ταινία όπου οι πάντες καπνίζουν μανιωδώς. Και βέβαια, δεν μπόρεσα να μην απολαύσω, με τη συνοδεία ανεκτίμητων αναμνήσεών μου από την Πόλη του Φωτός, τη φράση «Αλλά εμείς θα έχουμε πάντα το Παρίσι», μια από τις πιο ερωτικές ατάκες στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης.
Πείτε με, αν θέλετε, αθεράπευτο ρομαντικό, αλλά θαρρώ ότι ταινίες σαν την «Καζαμπλάνκα», μ’ όλα τα ψεγάδια που ενδέχεται να τους καταμαρτυρούμε, αποτελούν, αν μη τι άλλο, υπενθυμίσεις του βαρύτιμου γεγονότος ότι ο άνθρωπος δεν ζει μονάχα από υλοφροσύνη, καθώς έλεγε ο ποιητής Νίκος Καρούζος, αλλά για να δίνει νόημα στη ροή του χρόνου, για να ανθίσταται στις βαναυσότητες της εξουσίας, για να ποντάρει στη ρουλέτα της Αγάπης, του Έρωτος, της Φιλίας.
Ναι, εμείς θα έχουμε πάντα το Παρίσι!

Πλατεία Παπαδιαμάντη, 26/ΧΙ/2008

*

Ώρες Ευθύνης

Κατ’ αρχάς φυσάει. Και δεύτερον, συντετριμμένος από την παρρησία, από την εντιμότητα, από την σθεναρή ανάληψη ευθυνών των διοικούντων, ιδίως όσων καταθέτουν για την διαβόητη μοναστηριακή υπόθεση, οφείλω, έστω με καθυστέρηση μεγάλη, να δηλώσω ότι από κοινού με την Ελεάννα Μαρτίνου και τον Στέργιο Νιζήρη φέρω ακεραία την ευθύνη για την επιβολή της ποτοαπαγόρευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως επίσης και για την άρση της εν λόγω επιβολής~ για τη δολοφονία του Λέοντος Τρότσκι από τον Ραμόν Μερκαντέρ και για τα όσα υπέστη ο Αλεξάντρ Σολτζενίτσιν στα γκούλαγκ~ ευθυνόμαστε περαιτέρω για την εξαφάνιση του Ντεσεβό και του Μίνι Κούπερ, όπως και για την διάλυση των Beatles~ ακόμα, φταίμε εμείς οι τρεις για την εξάπλωση της νευρικής ανορεξίας, για την θρυλική σιωπή του Αρθούρου Ρεμπό, για την εξαφάνιση του Αρθούρου Κραβάν, και για το ότι ο Μαρσέλ Ντισάν παράτησε τη ζωγραφική και το γύρισε στο σκάκι~ εμάς βαραίνει το ότι ακριβαίνουν ο καφές, οι τυροκροκέτες και τα εισιτήρια των συναυλιών.
Μπορείτε, βεβαίως, να μας προσάψετε, κυρίες και κύριοι, τον αλκοολισμό του Ουίνστον Τσόρτσιλ, τις ατυχείς πολιτικές περιπέτειες του Γκάρι Κασπάροφ, τον στραβισμό (απ’ όλες τις απόψεις) του Ζαν Πολ Σαρτρ. Ποιοι άλλοι, αν όχι εμείς, ήτοι ο Μπαμπασάκης, η Μαρτίνου, και ο Νιζήρης, ευθύνονται στο ακέραιο για όλες τις υποκλοπές του κόσμου, για τις καταχρήσεις της Έιμι Γουάινχαουζ, για την μανία με τον τζόγο του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι; Φυσικά, εμείς οι τρεις ήμασταν πίσω από την κατάθλιψη του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, από τη δημιουργική κατρακύλα του Όλιβερ Στόουν, από τις ακρότητες του Καρλχάιντς Στοκχάουζεν.
Οφείλουμε οι τρεις μας, επιτέλους, να επωμιστούμε την ευθύνη για το μοιραίο ατύχημα της Ισιδώρας Ντάνκαν, για την αυτοκτονία όχι μονάχα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι μα και του Σεργκέι Εσένιν, για τις ταλαιπωρίες του Γιαννούλη Χαλεπά και του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη.
Και τι να πούμε για τον θάνατο του Τζιμ Μόρισον, της Τζάνις Τζόπλιν, του Τζίμι Χέντριξ; Τι να πούμε για τον χαμό της Μέριλιν Μονρόε; Για τη δολοφονία του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι; Ή πάλι, για το Μεσανατολικό Ζήτημα, για τη Σινοσοβιετική Κρίση, για τον Πόλεμο της Κριμαίας; Να πούμε, μια για πάντα, και με πλήρη συναίσθηση των ευθυνών που μας βαραίνουν ότι εμείς φταίμε για όλα αυτά. Όπως επίσης φταίμε για την εισβολή των ρωσικών τεθωρακισμένων στην Πράγα, ομοίως δε και για το πραξικόπημα στη Χιλή κατά του Αλιέντε.
Ναι, κυρίες και κύριοι, οφείλουμε όλοι μας, και πρώτοι απ’ όλους εμείς οι τρεις, οι Μπαμπασάκης, Μαρτίνου, και Νιζήρης, να ακολουθήσουμε το λαμπρό παράδειγμα των γενναίων πολιτικών ανδρών μας και να αναλάβουμε στο ακέραιο όσες ευθύνες μας αναλογούν. Το επιβάλλουν οι υπέροχοι καιροί μας, καιροί υψηλού ήθους και ύφους, καιροί απόλυτης διαφάνειας και μεγίστης ανασυγκροτήσεως, καιροί άτεγκτης σοβαρότητας και κατακορύφου ανορθώσεως!

Πλατεία Παπαδιαμάντη, 4/ΧΙΙ/2008

*

Οι άλλοι τα δικά τους, κι εμείς τα δικά μας!

Άγιος, άγιος, ο Άγιος Ιωάννης Τζον Κολτρέιν. Ο Γιάννης Τριάντης, ο Γιάννης Τζώρτζης, ο Γιάννης Παπασπύρου, φίλοι και ποιητές της ζωής, από του νυν και έως του αιώνος. Ο Γιάννης Αγιάννης του Βίκτωρος Ουγκώ, ο Ιωάννης ο Βίαιος της Τώνιας Μαρκετάκη. Ω Σουραμπάγια Τζόνι και ω Μπέρτολντ Μπρεχτ! Και ω Ιωάννη Λένον, άγιε και μάρτυρα!

Άγιος, άγιος, και άγιος των αγίων ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ. Άγιος ο Γιάννης Χρήστου, άγιος ο Ξενάκις ο Ιάνις, άγιος και ο Τζον Κέιτζ, άγιες οι κρίσιμες καινοτομίες τους. Άγιοι της αγνότητας ο Ζαν Γκαμπέν κι ο Ζαν Μαρέ, αγία η Ιωάννα της Λωραίνης, η Ζαν ντ’ Αρκ, η Τζόαν Μπαέζ αγία. Και σήμερα, και αύριο, και πάντα, αγία η Ελένη Ιωάννα Μαρτίνου. Ο Ζαν Ζενέ κι ο Ζαν Πολ Σαρτρ κι ο Ζαν Πατρίκ Μανσέτ κι ο Ζαν Κλοντ Μπελμοντό, κι ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ, άγιοι επίσης, της γραφομηχανής και της οθόνης.

Ο Ιωάννης της Κλίμακος, άγιος. Και άγιος, βεβαίως, ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού. Άγιος ο Ζαν Λουί Λεμπρί ντε Κερουάκ, ο Τζακ Κέρουακ, ο μουσηγέτης. Άγιος ο Ντανταϊστής καλλιτέχνης Ζαν Αρπ, άγιος κι ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά και άγιες οι άγριες εικόνες του. Άγιος ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, αγία η πινακοθήκη των ποιητών αγίων του.

Άγιο το άσμα «Ο Γιάννης ο Φονιάς» κι επίσης άγιο το άσμα «Γιάννη μου το μαντίλι σου». Άγιος πάντα ο Γιαννούλης Χαλεπάς, άγιος και ο Τζόνι Γκιτάρ. Άγιος ο Γιάννης Σκαρίμπας, άγιος κι ο Γιάννης Ρίτσος. Άγιος ο Γιάννης Σπυρόπουλος, άγιος ο Γιάννης Μόραλης, αγία η ζωγραφική τους. Άγιος και ο Γιάννης «Μπαχ» Σπυρόπουλος, άγια τα δάχτυλά του σαν αγγίζουνε του πιάνου το κλαβιέ.

Άγιοι που ομορφαίνουνε τη Μοίρα, καθώς έλεγε ο Καρούζος. Άγιοι που κάνουν το δάκρυ πηγή ζωής. Άγιοι που χορεύουν ζεϊμπέκικο και ροκ εντ ρολ στα όνειρά μας. Άγιοι που απλώνουν ηλιαχτίδες στα φθαρμένα μας μπουφάν. Άγιοι που είναι ο άρτος και ο οίνος μας. Άγιοι που με την πένα και το πινέλο και το πλήκτρο πλούτισαν την περιπέτειά μας. Άγιοι που με την ηδύτητά τους μας δωρίζουν οξυγόνο. Άγιοι που ανάβουν ένα κεράκι και φωταγωγούν τους σκοτεινούς δρυμούς.

Πλατεία Παπαδιαμάντη, 7 Ιαν. 09

H έκδοση είναι προγραμματισμένη να κυκλοφορήσει μες το 2009

Ο Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης είναι συγγραφέας, ποιητής, μεταφραστής, αρθρογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός. Έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγημάτων, ένα μυθιστόρημα, έξι ποιητικές συλλογές καθώς και 11 μελέτες ποικίλου περιεχομένου.