Βερονάλ, αφήγημα, Τάκης Θεοδωρόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο 2015
Αφήγημα είναι το νέο βιβλίο του Τάκη Θεοδωρόπουλου, ούτε μυθιστόρημα, ούτε δοκίμιο, ίσως να είναι μια λογοτεχνική βιογραφία. Κατά την προσφιλή του συνήθεια, ο συγγραφέας βάζει κεντρικό ήρωα του ένα ιστορικό πρόσωπο, όμως τούτη τη φορά δεν πρόκειται για αρχαίο Έλληνα, αλλά για κάποιον σχεδόν συγκαιρινό μας. Ο φιλόλογος Ιωάννης Συκουτρής, που γεννήθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα και αυτοκτόνησε στα 36 του από υπερβολική δόση Βερονάλ, είναι ένας εξαιρετικά γοητευτικός και περίπλοκος λογοτεχνικός ήρωας, μια φιγούρα σχεδόν μυθική.
Γεννήθηκε το 1901 στην Ιωνία, ήταν γιος ενός φτωχού γαλατά που ονειρευόταν για τον γιο του να αφήσει τα γράμματα και να τον βοηθήσει στην δουλειά, αλλά αυτός, τυφλός εκ γενετής από το ένα μάτι και μάλλον καχεκτικός και λιανός στο σώμα, ήθελε άλλα. Ήδη από πολύ μικρός χανόταν στην Βιβλιοθήκη της Ευαγγελικής Σχολής στη Σμύρνη και διασκέδαζε τους δασκάλους του μιλώντας σε άπταιστη Αττική διάλεκτο. Σε πείσμα της φτωχικής καταγωγής του, κατάφερε να καθιερωθεί στα Ελληνικά γράμματα, να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους μελετητές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας της εποχής του.
Ο Συκουτρής, που πάλευε ανάμεσα στην φτώχια του και την ιδέα του για μεγαλείο, ήδη από φοιτητής προσπάθησε να βγάλει την αρχαιότητα από την τυπολατρία των φιλολόγων και να δώσει νέα πνοή στα κείμενα. Αν και έζησε εκείνη την εποχή, ποτέ δεν έλαβε σαφή θέση για το γλωσσικό ζήτημα, ενώ μιλούσε με μεγάλη απαξίωση για το Πανεπιστήμιο. Ταυτοχρόνως βεβαίως κυνηγούσε και Πανεπιστημιακή θέση. Γενικά ήταν ένας άνθρωπος των αντιφάσεων, μανιώδης πεζοπόρος, άυπνος τις περισσότερες νύχτες- εξού και το Βερονάλ-, με πολλές σεξουαλικές ορμές- το μαρτυρούν η επιστολογραφία του με τις «θαυμάστριές του», αλλά και η υποβόσκουσα φήμη για την ομοφυλοφιλία του- που τις καταπνίγει για να παντρευτεί μια νύφη που θα τον εξασφαλίσει οικονομικά. Αν και φτωχός στην καταγωγή συντάσσεται με τον εθνικοσοσιαλισμό του Μεταξά, αλλά όταν πηγαίνει στην Γερμανία νιώθει βαθιά απογοήτευση. Έναν μήνα μετά αυτοκτονεί.
Άφησε πίσω του ένα σπουδαίο έργο που του είχε αναθέσει η Ακαδημία Αθηνών, την μετάφραση αλλά και τον πρόλογο στο Συμπόσιο. Αυτό το κείμενο έδωσε λαβή για σχόλια αλλά και στους εχθρούς του πάτημα να μην τον κάνουν δεκτό ως Καθηγητή . Τα λεγόμενα του Συκουτρή για το Πανεπιστήμιο ισχύουν σχεδόν ατόφια και σήμερα, ενώ ο τρόπος που χειρίστηκε τον ντόρο για την ομοφυλοφιλία στον Πλάτωνα και συνακόλουθα την δική του, μοιάζει λιγάκι με τον πώς θα το χειριζόταν κάποιος σε αυτόν τον αιώνα.
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος δέχεται τον ήρωα του όπως είναι· με τις αδυναμίες και τη λάμψη του. Στην αρχή με βάση τα ιστορικά στοιχεία τον βάζει να πρωταγωνιστεί σε υποθετικά γεγονότα, αλλά έπειτα τον παρασέρνει ο ίδιος ο χαρακτήρας του Συκουτρή και γίνεται πολύ περισσότερο βιογράφος από ό,τι παραμυθάς. Στο τέλος, για το οποίο μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν, μιας και ο θάνατος του Συκουτρή χαρακτηρίστηκε τότε «ανακοπή», βρίσκει ξανά τον μυθιστοριογράφο μέσα του και μας δίνει την δική του εκδοχή.
Πρόκειται για ένα εθιστικό ανάγνωσμα, που δεν σε αφήνει να το αφήσεις από τα χέρα σου, ένα βιβλίο σφιχτοδεμένο και εξαιρετικά ενδιαφέρον, που ακροβατεί ανάμεσα στην ιστορική αλήθεια και το παραμύθι με αριστοτεχνικό τρόπο. Ο Θεοδωρόπουλος φωτίζει τον Συκουτρή χωρίς να τον προδώσει και χωρίς να προδώσει και τον αναγνώστη του, που αποζητά ένα καλό κείμενο. Κι αν οι βιογραφίες έχουν γίνει της μοδός τα τελευταία χρόνια, οπότε είμαστε συνήθως λίγο σκεπτικοί απέναντί τους, αυτή ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το ελληνικό λογοτεχνικό γεγονός της χρονιάς.
Κατερίνα Μαλακατέ
