Βασίλης Βασιλικός: "Ελπίδα πάντα υπάρχει"

Και ναι και όχι. Περισσότερο μυθιστόρημα ενηλικίωσης είναι η Διήγηση του Ιάσονα. Αλλά ίσως και αυτό. Δεν ξέρω.

Μία από τις αρετές του βιβλίου είναι οι εξαιρετικές περιγραφές της Θεσσαλονίκης. Είναι η Θεσσαλονίκη το ίδιο όμορφη και ρομαντική όπως και τότε, τη δεκαετία του 1950;

Η Θεσσαλονίκη δεν είναι «όμορφη», είναι γοητευτική. Η γοητεία μπορεί να περιέχει και ολίγη ασχήμια. Όσο για το «ρομαντική» θα αντέτεινα «μεταφυσικά εσωστρεφής». Ίδια φυσικά δεν είναι. Είναι τώρα μια ολοζώντανη πόλη. Την εποχή που την περιγράφω (μέσα της δεκαετίας του ’50) δεν είχαν κλείσει ακόμα τα τραύματά της από την Κατοχή και τον Εμφύλιο.

Επτά νέοι άνδρες μεγαλώνουν στη Θεσσαλονίκη, σε μια εποχή που η νεολαία, μετά τον Εμφύλιο, αναζητούσε επίμονα μια ανάταση και μια ελπίδα. Πραγματοποιήθηκαν μερικά από τα  όνειρα που είχε η  γενιά σας;

Ναι, το δικό μου τουλάχιστον όνειρο της «φυγής» από την πόλη, πραγματοποιήθηκε. «Έφυγα», ένα χρόνο μετά που κυκλοφόρησε το βιβλίο. Και ξέρετε γιατί; Γιατί αναγνωρίστηκαν τα πρόσωπα που αποτέλεσαν το πρότυπο των επτά νέων. Σε μια πόλη όπου ο συγγραφέας δεν έχει τη δυνατότητα να μυθοποιήσει την πραγματικότητα, το καλύτερο είναι να την εγκαταλείψει εγκαίρως. Πράγμα που έκανα. Λίγο αργότερα ακολούθησε ο Γιώργος Ιωάννου.

Μου έκανε εντύπωση ο Ηλίας. Πίστευε ότι «ο ρόλος του συγγραφέα, στη δική του εποχή, δεν μπορούσε να είναι άλλος από το να γίνει ερμηνευτής της αγωνίας των ανθρώπων του». Εσείς συμφωνείτε με την γνώμη του;

Αν, υποτίθεται, ότι ο Ηλίας είμαι εγώ, φυσικά και συμφωνώ. Μην ξεχνάτε ότι εκείνη την εποχή ήμουν βαθύτατα επηρεασμένος από την Πανούκλα του Γαλλοαλγερινού Αλμπέρ Καμύ.

Ο Ανδρέας προσπαθεί να εκδώσει ένα περιοδικό. Αν και πραγματοποιεί το σκοπό του, λίγοι το αγοράζουν. Αυτό το γεγονός δείχνει ότι το αναγνωστικό κοινό δεν ενδιαφέρεται για τέτοιες προσπάθειες. Σήμερα οι αναγνώστες στηρίζουν ανάλογες προσπάθειες;

Σήμερα σχεδόν κλείσανε όλα τα έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά. Εκτός από αυτά που επιδοτούνται από Ιδρύματα, όπως από το Ίδρυμα Κώστας και Ελένη Ουράνη, της Ακαδημίας Αθηνών ή από συγκεκριμένους εκδότες. Όμως, προ κρίσεως, είχαμε μια πολύ πλούσια βεντάλια λογοτεχνικών περιοδικών. Επέζησε το Δέντρο, γιατί σαν δέντρο έχει ρίζες, η Παρέμβαση του Βασίλη Καραγιάννη στην Κοζάνη, το Εντευκτήριο της Θεσσαλονίκης και η «Νέα Ευθύνη», που αναβίωσε απ’ την παλιά. Όπως  λέμε Νέα Σμύρνη, από τότε που χάσαμε την άλλη Σμύρνη. Α, ξέχασα και την Πνευματική Ζωή, που συνεχίζει εδώ και 50 χρόνια, χωρίς απώλειες. Οι αναγνώστες σήμερα, κατά τη γνώμη μου, προτιμούν τα λογοτεχνικά μέσω Διαδικτύου. Διότι είναι και καλά και δωρεάν. Νοσταλγώ ωστόσο τη Λέξη. Η Λέξη μου λείπει και ως λέξη.

Ο Ζήσιμος είναι ο πιο αρνητικός χαρακτήρας του βιβλίου. Αριβίστας, δανδής και εκβιαστής. Και όμως οι γυναίκες τον λατρεύουν. Ποιο είναι το μυστικό της γοητείας του;

Τύποι Δονζουανικοί σαν τον Ζήσιμο έχουν ιδιαίτερη επιτυχία στις γυναίκες. Διότι οι γυναίκες γενικά προτιμούν τους πολυγαμικούς άντρες. Νιώθουν πιο ελεύθερες με αυτούς. Ξέρουν ότι δεν θα υποστούν το μαρτύριο του δεσμού. Εκτός κι αν την πατήσουν και ερωτευθούν. Τότε πληγώνονται, αλλά όχι θανάσιμα. Διότι είναι πολλά τα θύματα ενός αρσενικού Δον Ζουάν.

Ο Ηλίας αγαπά τη Ρηνιώ αλλά και τη Μάχη. Θα έλεγα ότι νιώθει καλύτερα με τη Μάχη. Η επιλογή μιας γυναίκας γίνεται στο μυθιστόρημα από τον Ηλία, στην πραγματικότητα όμως, ποιος έχει τον πρώτο λόγο στην επιλογή συντρόφου ο άντρας ή η γυναίκα;

Ο έρωτας του Ηλία με τη Μάχη αναπτύσσεται παράλογα και βίαια, γιατί έχει ημερομηνία λήξεως. Γνωρίζονται στο τρένο κι η Μάχη θα κατέβει στο Γκρατς, όπου έχει την άρρωστη κορούλα της, κι ο Ηλίας θα συνεχίσει ως το Παρίσι για την «απαγωγή» της Νίκης της Σαμοθράκης απ’ το Λούβρο. Όσο για την επιλογή που με ρωτάτε, ισχύει ό,τι και για τα σκυλιά: η μυρωδιά της μεταπεριόδου της θηλυκιάς τραβάει το αρσενικό σκυλί σαν μαγνήτης. Η γυναίκα στους ανθρώπους είναι εκείνη που στέλνει τα ηλεκτρομαγνητικά της κύματα κι ο άντρας, εξ αιτίας τους, βρίσκει μέσα του τον αρχαίο κυνηγό.

Γράφετε στο μυθιστόρημα ότι «ο μόνος δρόμος για να φτάσεις στην αλήθεια είναι να περάσεις από το μονοπάτι μιας ψευτιάς». Μπορείτε να σχολιάσετε αυτή τη γνώμη;

Το 2ο μέρος σαφώς ναι. Όμως χωρίς το στατικό πρώτο μέρος, δεν θα μπορούσα να γράψω το αστυνομικό. Η έξοδος των νέων από την ασφυχτική Θεσσαλονίκη που τους καταπιέζει, σωματοποιείται στο πέρασμα του συγγραφέα (του Ηλία) από τη στατικότητα του 1ου μέρους στην ενεργό δράση του δευτέρου, μέσω της ίδιας της γραφής.

Μου άρεσε η φράση του Ηλία στη Μάχη. «Δεν έχουμε πίστη. Είμαστε χωρίς τίποτα, γυμνοί… από όνειρα και ιδεολογίες». Μήπως αυτή η απογοήτευση δεν υπάρχει και στις μέρες μας;

Ακριβώς. Τώρα που κατέρρευσαν οι ιδεολογίες και το όραμα έγινε παρόραμα, η κατάσταση είναι απελπιστική.

Η Αστυνομία ανακάλυψε τους δολοφόνους. Μία εφημερίδα σχολίασε τα γεγονότα και στο τέλος κατέληξε: «Πού πάμε;». Γιατί αυτή τη φράση τη χρησιμοποιούμε πάντοτε στη χώρα μας;

Γιατί δεν πάμε πουθενά. Γυρίζουμε γύρω απ’ το μαγγανοπήγαδο. Αν οδεύαμε προς κάπου, το ερώτημα δεν θα είχε νόημα. Quo vadis? Στη χώρα του Ποτέ.

Πριν από λίγο καιρό επανεκδόθηκε και το μυθιστόρημά σας Το ελικόπτερο, από τις εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες. Μέσα από τις σελίδες του ο αναγνώστης ανακαλύπτει το «τέρας» της γραφειοκρατίας. Σήμερα που η χώρα μας προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί, υπάρχει ελπίδα να αλλάξει προς το καλύτερο την οργάνωση της δημόσιας διοίκησης;

Ελπίδα πάντα υπάρχει. Αλλά η τερηδόνα έχει προχωρήσει στον πολφό. Μάλλον εξαγωγή δοντιού χρειάζεται. Κι ύστερα μεταφύτευμα.