Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 31

Ανθολογίας «εγκώμιον»

photo © Αλέξιος Μάινας

photo © Αλέξιος Μάινας

Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος

Μέχρι τη δεκαετία του ’70, οι ποιητικές ανθολογίες στην Ελλάδα εκδίδονταν περιλαμβάνοντας ποιητές, που είχαν ήδη ξεχωρίσει και προσφέρει αρκετά χρόνια στο χώρο της ποίησης. Ο ανθολόγος διάλεγε, συνήθως την προηγούμενη γενιά ποιητών από τους σύγχρονούς του  και ανθολογούσε όσους είχαν σχεδόν ολοκληρώσει το έργο τους, αλλά και ορισμένους, που είχαν πεθάνει και παρά το ότι είχαν περάσει και μερικά χρόνια από το θάνατό τους, συνέχιζαν να διαβάζονται από το αναγνωστικό κοινό.

Από τη δεκαετία του ’70 και μετά παρατηρείται το φαινόμενο, μεγάλοι και γνωστοί εκδοτικοί οίκοι να καταφεύγουν σε εκδόσεις ανθολογιών, που περιλαμβάνουν πολλούς ποιητές του ενός ή και του κανενός βιβλίου με μοναδικό σκοπό το οικονομικό όφελος. Αν, για παράδειγμα, μια ανθολογία περιλαμβάνει 60 ποιητές και αγοράσουν όλοι οι συμμετέχοντες και επιπλέον αγοράσουν και πέντε φίλοι του καθενός, τότε το κέρδος του εκδότη είναι πολλαπλάσιο του κόστους έκδοσης. Πόσο μάλλον, που πολλές φορές οι ποιητές επιβαρύνονται και με τα έξοδα της έκδοσης, ενώ είναι υποχρεωμένοι να αγοράσουν ορισμένο αριθμό αντιτύπων σύμφωνα με τα συμβόλαια, που υπογράφουν. Στις μέρες μας το φαινόμενο έχει γιγαντωθεί τόσο, που βλέπουμε ποιητικές ανθολογίες με 100 ή και περισσότερους ποιητές εντελώς ανομοιογενείς, στις οποίες παίρνουν μέρος όσοι έχουν λεφτά να καλύψουν το κόστος. Έτσι έχουμε μια κοινωνική ανισότητα αφού ένας ποιητής, που είναι άνεργος ή προέρχεται από πολύ χαμηλή εισοδηματική τάξη αποκλείεται αυτόματα από οποιαδήποτε ποιητική ανθολογία.

Ας αναρωτηθούμε τι απέγιναν οι ποιητές των ανθολογιών, που εκδόθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια. Οι περισσότεροι εξέδωσαν  δύο ποιητικές συλλογές και μετά σιώπησαν, άλλοι είχαν εκδόσει μία ποιητική συλλογή λίγο πριν ανθολογηθούν και δεν παρουσίασαν ποτέ άλλο έργο και άλλοι δεν είχαν εκδόσει τίποτα και δεν εξέδωσαν ποτέ. Και βέβαια δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως δημιουργική μια σιωπή, που κρατάει για δεκαετίες. Θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει ότι ορισμένοι ποιητές σταμάτησαν να εκδίδουν τα έργα τους για οικονομικούς λόγους, όμως, σήμερα, που υπάρχουν οι δυνατότητες τόσο των αυτοεκδόσεων όσο και των ηλεκτρονικών εκδόσεων αποδεικνύεται ότι οι συγκεκριμένοι ποιητές δεν έχουν έργο. Άρα δεν ξεχωρίζουν για να αξίζει να ανθολογηθούν.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε, ότι δεν είμαστε κατά του να γράφονται ποιήματα από όσους νιώθουν την ανάγκη να εκφραστούν με αυτόν τον τρόπο. Όταν, όμως, φτάνουμε σε μια διαδικασία ανθολόγησης, τότε χρειάζεται αυστηρότητα γιατί η ανθολόγηση είναι επιλογή και όταν επιλέγεις δεν νοείται να περιλαμβάνεις συλλήβδην όλους όσους έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν οικονομικά.

Μπορούμε βέβαια να δικαιολογήσουμε την έκδοση της Γενιάς του ’70 από τις εκδόσεις «Κέδρος» γιατί η συγκεκριμένη ανθολογία εξέφραζε μια συγκεκριμένη ποιητική γενιά και ήταν σχετικά ομοιογενής, όμως, οι σύγχρονες ανθολογίες, ούτε ομοιογένεια έχουν, ούτε μπορούν να εκφράσουν κάτι συγκεκριμένο.

Ευχάριστη εξαίρεση στα παραπάνω αποτελούν ορισμένες ανθολογίες, που περιλαμβάνουν λίγους ποιητές και προσπαθούν να έχουν μια σχετική ομοιογένεια. Για παράδειγμα, μπορούμε να πάρουμε την ποιητική ανθολογία της ομάδας Gathered Avant-garde poets: «Καπνίζοντες και μη καπνίζοντες», από τις εκδόσεις Vakxikon.gr ή την ανθολογία «Ποίηση στην εποχή της εκποίησης» της ομώνυμης ομάδας από τις εκδόσεις Άπαρσις. Όμως, δεν παύουν να είναι εξαιρέσεις. Η πλειονότητα των ανθολογιών συνεχίζει να είναι πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένοι και το αναγνωστικό κοινό απομακρύνεται.