Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 23

Αγανάκτηση του Φίλιπ Ροθ

Αγανάκτηση, μυθιστόρημα, Φίλιπ Ροθ, μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Εκδόσεις Πόλις 2009

 

Ο Φίλιπ Ροθ γεννήθηκε το 1933 στο Νιούαρκ του Νιού Τζέρσεϊ. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στα Πανεπιστήμια του Bucknell και του Σικάγο. Υπήρξε καθηγητής της συγκριτικής λογοτεχνίας στα πανεπιστήμια του Πρίνστον, της Νέας Υόρκης (Hunter College) και της Πενσυλβανίας. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα έργα του Το σύνδρομο Πόρτνοϊ, Το βυζί, Απάτη, Πατρική κληρονομιά, Το θέατρο του Σάμπαθ, Αντίο Κολόμπους, Η ζωή μου ως άντρα, Αμερικανικό ειδύλλιο, Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή, Επιχείριση Σάυλωκ, "ούκερμαν δεσμώτης, Αντιζωή, Κι ό,τι θέλει ας γίνει, Το ζώο που ξεψυχά, Το ανθρώπινο στίγμα, Ο καθηγητής του πόθου, Καθένας, Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής, Φεύγει το φάντασμα, Αγανάκτηση, H ταπείνωση, Νέμεσις κ.ά. Ο Φίλιπ Ροθ είναι ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς συγγραφείς και έχει τιμηθεί με σημαντικά βραβεία για το έργο του, μεταξύ των οποίων δυο φορές με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το βραβείο Αμερικανών κριτικών λογοτεχνίας.

«Τώρα πια είμαι πεθαμένος για τα καλά, εκτός κινδύνου μακριά από τις αναμνήσεις που προκαλεί η μορφίνη», αναμνήσεις που βαραίνουν τον Μάρκους Μένσερ, πρωταγωνιστή της «Αγανάκτησης» του Φίλιπ Ρόθ. Γιος μια τυπικής εβραϊκής οικογένειας, ο Μάρκους θέλοντας να ορθώσει το ανάστημά του στη δυναμική μητέρα του και στον χασάπη πατέρα του, αλλά και να μη βάλει φρένο στις φιλοδοξίες του, εγκαταλείπει το κοντινό στη γενέτειρά του πανεπιστήμιο και φεύγει μίλια μακριά από την πατρική στέγη που αποτελούσε γι αυτόν τροχοπέδη για την πνευματική του κυρίως εξέλιξη.

Με το όνειρο να γίνει δικηγόρος αλλά ταυτόχρονα και με την αδήριτη ανάγκη του να αποφύγει τα πεδία των μαχών της Αμερικής του 1951 στον πόλεμο με την Κορέα, δίνει βάση στις σπουδές του και φυσικά αριστεύει. Διαφορετικός από όλους τους άλλους συμφοιτητές του μα και αρκούντως δυναμικός για να συμβιβαστεί με τα πρότυπα της εποχής, χάραξε τη δική του πορεία ως άριστος φοιτητής μη θέλοντας να κοινωνικοποιηθεί σε κάποια εβραϊκή αδελφότητα ή να έχει τις ίδιες συνήθειες με τους συνομηλίκους του.  Διαφορετικότητα που μια συντηρητική κοινωνία δε τη χωρά και δεν την αντιλαμβάνεται. Και ό,τι δε καταλαβαίνει ο ανθρώπινος νους το χλευάζει και το απορρίπτει. Έτσι και η κατάληξη του Μάρκους είναι αυτή που και ο ίδιος πολλές φορές αισθάνομαι πως ίσως και να επεδίωξε.

«Άραγε αυτός είναι ο ρόλος της αιωνιότητας, να κάθεσαι να σκαλίζεις τις μικρολεπτομέρειες μια ολόκληρης ζωής;», διερωτάται ο Φίλιπ Ροθ μέσα από το στόμα του ήρωα του Μάρκους, ήρωα ολοκληρωμένου παρά το νεαρό της ηλικίας του, με όρεξη για γνώση, ζωή και έρωτα, μα κυρίως εφοδιασμένο με ηθικές αξίες και διευρυμένο πνεύμα. Στην Αγανάκτηση, ο Φίλιπ Ροθ σκιαγραφεί την Αμερική του 1951, με το συντηρητισμό που την διακατείχε και την υποκρισία που επικρατούσε υπό το περίβλημα της ενάρετης, ηθικά διαμορφωμένης ζωής. Φωτογραφίζει τις νεανικές, μετεφηβικές ανησυχίες, τη γνωριμία με τον έρωτα, τους πειρασμούς που καραδοκούν και τονίζει το φαρισεϊσμό των πλέον ηθικών.

Ο Μάρκους είναι ο αντισυμβατικός νέος που ζυγίζει κάθε τι νέο που γνωρίζει, έχοντας ως αντίβαρο τις αρχές που είχε λάβει από το σπίτι του. Φιλτράρει τα ηθικά προκρίματα που ανακυκλώνονται συνεχώς στην επιτομή της ηθικής, στο βαθειά θρησκευόμενο πανεπιστήμιό του και βρίσκει σε αυτά δεκάδες ψήγματα υποκρισίας και ανηθικότητας. Ερωτεύεται το λάθος άτομο για την εποχή του, την Ολίβια, το απολωλός πρόβατο που έθεσε στο περιθώριο η καλή κοινωνία, αλλά βρίσκεται παρόλα αυτά στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο χάρη στο γιατρό πατέρα της. Η Ολίβια που έφηβη έμπλεξε με τον αλκοολισμό και αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει κόβοντας τις φλέβες της, για να πεθάνει και βιολογικά, καθώς η κοινωνία την είχε διαγράψει ήδη από την πρώτη της ατασθαλία.

«Σκεφτόμουν πως η Ολίβια ήταν το γέλιο της, στην πραγματικότητα ήταν η ουλή της», μας λέει ο Μάρκους, που την αγάπησε για τη χωρίστρα στα μαλλιά της και την εγκατέλειψε για την ουλή στο χέρι της… σε κάθε περίπτωση, μια αδιόρατη γραμμή χάραξε τη διαδρομή της ζωής τους. Βιβλίο που διδάσκει ότι κάθε μικρή επιλογή μας στη ζωή είναι μια μεγάλη στιγμή στην ιστορία μας, που μπορεί να διαγράψει το μέλλον μας. Ο Μάρκους Μένσερ δε θα μπορούσε να επιλέξει κάτι διαφορετικό από αυτό που αποφάσισε. Ήρωας που αξίζει να μελετήσει κάθε αναγνώστης, με ιστορία που μας μαθαίνει πως είμαστε οι επιλογές μας.

Έλενα Γιαννουτάκη