Σε ποιον ανήκει μια ιστορία;, ποίηση, Ελένη Τζατζιμάκη, εκδόσεις Μελάνι 2015
«Σε ποιον ανήκει μια ιστορία; / Στον έρωτα ή στο θάνατο; / Σου απαντούσα βιαστικά / Γιατί αγνοούσα την απάντηση. / Ξαναρώτησες κάποτε, πιο σαφής: / Σε ποιον ανήκει μια ιστορία όταν παύει να ανήκει σε μένα; / Έκανα πως δεν άκουσα.»
Στην τρίτη προσωπική ποιητική της συλλογή, η Ελένη Τζατζιμάκη προσεγγίζει με τόλμη, πολυεπίπεδη γραφή και ωριμότητα την σύγκρουση των δύο μεγαλύτερων πόλων της ζωής - του έρωτα και του πολέμου-, την συνύπαρξή τους, την αλληλεπίδραση και την αλληλοεξόντωση των δυνάμεων που τους συγκροτούν.
Από την πρώτη σελίδα του βιβλίου, οι εν λόγω δυνάμεις συγκρούονται με δυναμικό τρόπο. Ο πόλεμος ενυπάρχει σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, στην ορμή, στη χαρά και στην ελπίδα. Ο έρωτας καραδοκεί σε κάθε επίπεδο της έκφρασης, της ύλης, της προσέγγισης των πάντων. Και αυτή η αντιπαράθεση, η αναπόφευκτη συνοδοιπορία μας ακολουθεί εσαεί, ως το επόμενο ξημέρωμα, ως το τέλος ή ως την επιβίωση. «Χάσε / Ψάξε / Βρες / Πέσε / και / Σήκω / Μόνο συνέχιζε / Και τότε κάτι θα σου ανήκει.» Οι αντιφάσεις και οι αντιθέσεις στην ποίηση της Τζατζιμάκη διαμορφώνουν έναν κόσμο πλούσιο και διόλου στερεοτυπικό όπου το συναίσθημα συνδυάζεται αβίαστα με τον προβληματισμό, όπου το ταξίδι συνταιριάζεται απόλυτα με την κατατονία της ανάπαυλας. «Σε βλέπω ακόμη εκεί να στέκεσαι φυλώντας σκοπιά / Ακόμη με έξυπνα μάτια, μάλλον μετρίου αναστήματος / άτσαλα μαλλιά / Δείχνεις ακόμη στα πουλιά / Τη μικρή απόσταση.»
Η αισθαντικότητα αναμειγνύεται επιτυχημένα με τον ορθολογισμό σε μια απόπειρα σκιαγράφησης του όλου: ο άνθρωπος δεν υφίσταται ως εκμηχανισμένο πρότυπο, ως απαθής παρουσία αλλά ως πηγαία δυνατότητα των πάντων, ως πρόκληση και συχνά ως απειλή. Στην ποιητική σύνθεση της Τζατζιμάκη, η δύναμη της γλώσσας και η ενδελεχής επιλογή των λέξεων αποδίδει με διαύγεια τα νοήματα. Δεν παρατηρούμε συναισθηματικές εξάρσεις ούτε μακροσκελείς συλλογισμούς αλλά μια βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης με μέσα τα οποία προσεγγίζουν το συλλογικό μας ασυνείδητο. «Μέσα από το ορθό της απογείωσης καθορίζω το μοιραίο της πτώσης.» Σε ποιόν ανήκει μια ιστορία; Είναι ο τίτλος αλλά και το κύριο αίτημα της εν λόγω ποιητικής συλλογής. Μα δεν υπάρχει μια απάντηση, δεν υπάρχουν έτοιμες προτάσεις. «Εκμεταλεύομαι άπληστα τα πάθη τους εντός μου.» Οι αδυναμίες και τα πάθη, ο φόβος και η επιθυμία, η ματαίωση και η αναζωπύρωση της ελπίδας γίνονται πιστοί συνοδοιπόροι του αναγνώστη, θαλεροί, αναγκαίοι και ταυτόχρονα θανάσιμοι.
Στο τρίτο της έργο, η Ελένη Τζατζιμάκη παραδίδει την πιο ολοκληρωμένη δουλειά της έχοντας το σθένος να πειραματίζεται, να εκτείθεται και να μιλάει αφαιρετικά αλλά και τόσο καίρια για όλα. Ο έρωτας και ο πόλεμος συνυπάρχουν και ενυπάρχουν παντού. Για να διδάσκουν τη ζωή. Για να σχεδιάζουν εκ νέου διαρκώς την κοινωνία. Για να θυμίζουν ότι όλα έχουν αρχή, μέση και τέλος.
«Όταν λες πως θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο. / Πρέπει να θηλάσεις απ’ την αρχή τη θάλασσα / να διαλέξεις στο στόμα την κάθε μία σταγόνα / να φτύσεις το παλιό νερό, / Το σάπιο αίμα». Και στ’ όνομα να συνηχείς με το «φεγγάρι» / ο πόλεμος θα ‘ναι μόνο η αρχή ανάμεσά μας / και η ζωή το τέλος. / Θέλει αέρα καθαρό αυτός ο τόπος / Έρωτα / Και χέρια δουλεμένα.»
Τζούλια Γκανάσου
