Συνέντευξη στην Άτη Σολέρτη
Συνομιλήσαμε με τον ποιητή Γιάννη Τόλια και μέσα από το βλέμμα της παρατήρησής του, συνδέσαμε τα κομμάτια των εικόνων που ξεδιπλώνουν οι αποκαλυπτικοί στίχοι του.
Διατηρείτε τις σελίδες: monody-monody.blogspot.gr, johntolias.wordpress.com - Ασκήσεις Συναισθήματος, jtolias.wordpress.com - Μεταφράσεις Ποιημάτων, poemsonpictures.wordpress.com - Εικονοποιήματα και www.youtube.com/results?search_query=ToliasJoh. Θα ήθελα να σας ρωτήσω σχετικά με τα Εικονοποιήματα, πώς προέκυψε η ανάγκη να συνδυάσετε την ποίηση με εικόνες;
Η εξοικείωση μου με την ψηφιακή τεχνολογία μου δίνει τη δυνατότητα να επιχειρήσω με τα εικονοποιήματα ένα συνδυασμό λόγου και εικόνας, όπου το ένα εν δυνάμει υποστηρίζει το άλλο. Η συγκεκριμένη εικόνα που συνοδεύει ένα εικονοποίημα είναι μια υποκειμενική επιλογή του δημιουργού. Μια εφήμερη παράσταση που φιλοξενεί το ποίημα. Ο στίχος, όμως, μέσα από μια βαθιά, δημιουργική ανάγνωση γεννάει άπειρες εικόνες. Έτσι, λοιπόν, μια προτεινόμενη εικόνα δεν πρέπει να λειτουργεί δεσμευτικά.
Μας υποδέχεστε λέγοντας:
«Οι μέρες είναι λίγες και φεύγουν γρήγορα.
Κι όποιος στη ζωή και τον έρωτα είναι θεατής
Δεν είναι αθώος.»
Ποιος ο ρόλος της παρατήρησης στις εμπνεύσεις σας;
Η οπτική παρατήρηση είναι πηγή γνώσης και έμπνευσης. Το βλέμμα ανιχνεύει την εικόνα και τις προθέσεις της. Με συγκινητική αφοσίωση, σχεδόν με αυταπάρνηση, υπερασπίζεσαι την ένταση της στιγμής. Αν είσαι τυχερός, επιβραβεύεσαι με αξιόλογους στίχους.
Τι μπορεί να σας δώσει κίνητρο για να γράψετε;
Η γραφή και ειδικά η περιεκτική, όπως είναι η ποίηση, προκύπτει σε κατάσταση αμηχανίας. Είναι η αμηχανία λοιπόν, που λειτουργεί σαν κίνητρο για να γράψω.
Υπάρχει κάποιο λογοτεχνικό είδος, στο οποίο να έχετε μια ιδιαίτερη προτίμηση ή ενδεχομένως και να έχει ασκήσει επιρροή στη γραφή σας;
Παρότι υπάρχουν σπάνιες εξαιρέσεις, όπου κάποιοι έγραψαν λογοτεχνία χωρίς να έχουν διαβάσει λογοτεχνία, ο κανόνας είναι να προηγείται πάντα σχεδόν αναγνωστική σχέση με το είδος που γράφει κάποιος. Οι ποιητές διαβάζουν ποιητές και οι μυθιστοριογράφοι μυθιστόρημα. Έτσι άλλωστε ανακύπτει και το θέμα των επιρροών και της ποιητικής πατροκτονίας.
Οι "Ασκήσεις Συναισθήματος" είναι η τελευταία σας ποιητική συλλογή. Περιλαμβάνει ποιήματα που μου έδωσαν την αίσθηση ενός φιλοσοφικού διαλόγου, εσωτερικού ενδεχομένως, έχοντας ως άξονα αναφοράς τα ζεύγη των αντιθέτων που ορίζουν την ύπαρξη. Παρών φυσικά σε ρόλο μάρτυρα ο Χρόνος. Γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο για τη συλλογή;
Ο τίτλος του βιβλίου φέρει την έννοια μιας εκπαιδευτικής άσκησης πολέμου συναισθημάτων. Άλλωστε η ποίηση δεν είναι άσκηση επί χάρτου. Είναι πόλεμος.
Έρωτας και Θάνατος. Οι ενορμήσεις της ζωής. Ποιος καταφέρνει να θριαμβεύσει άραγε;
Προσπερνώ την ψυχαναλυτική οπτική της ερώτησής σας και σας απαντώ ποιητικά, λέγοντάς σας ότι το ζητούμενο δεν είναι το ποιος θριαμβεύει. Το σίγουρο είναι ότι, εν τέλει, γράφουμε ποίηση γιατί υπάρχει και ο έρωτας και ο θάνατος.
ΛΥΓΙΖΩ ΑΠΟ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ
«Κι όμως υπάρχουν αυτοί οι σιωπηλοί αυτόπτες
των συγκλονισμών.
Άψυχα αντικείμενα, φυτά, δέντρα ή πετούμενα.
Όλο αυτό το σκηνικό που η επιθυμία κάποτε κατοίκησε.
Πάντα, σε κάτι που εμείς δεν θα γνωρίζουμε,
θα είναι χαραγμένη η θύμηση των αγγιγμάτων.
Να με πιστέψεις, όταν σου λέω πως όταν φυσάει
ο άνεμος του φθινόπωρου ταξιδεύει τόσες εικόνες
επισκέπτριες από το παρελθόν,
που τα βράδια αποκαμωμένες κουρνιάζουν
πάνω στα εύθραυστα κλαδάκια της μνήμης.
Κάθε τόσο λοιπόν, λυγίζω από νοσταλγία
κι έτσι πενθώ με σιωπή το θέρος».
Ποια η σχέση σας με τη μνήμη και τη λήθη;
Η μνήμη είναι ένα απέραντο νεκροταφείο βαλσαμωμένων πράξεων. Ίσως ένας χώρος συντριβής των επιθυμιών. Είναι η σκληρή τιμωρία του αμετάκλητου. Η λήθη ως θηρεύτρια των αναμνήσεων διαλέγει αυτή που θα βυθίσει τους κυνόδοντες της εξάλειψης. Απλός θεατής παρακολουθώ τη διαρκή σύρραξη της μνήμης με τη λήθη χωρίς να μπορώ να περιφρουρήσω τίποτα.
(…)
«Νοσούμε από απουσία, σημαίνει ότι μέσα μας ο ξενιστής
-που ονομάζεται μνήμη-
τρέφεται από τις αντοχές του συναισθήματος».
(…)
Στίχοι από το ποίημά σας που φέρει τον τίτλο: Η απουσία είναι ασθένεια. Πότε η απουσία λειτουργεί ευεργετικά;
Η απουσία είναι το θαυματουργό φάρμακο που κύρια συστατικά του είναι ο χρόνος, η επίγνωση, οι ατολμίες και οι παραλείψεις μας. Καταπραΰνει την ένταση του συναισθήματος απαλύνοντας το άλγος της μνήμης με την απόσταση των πράξεων.
«Η υπέρτατη τιμωρία της νύχτας
είναι όταν δεν σου επιστρέφει
το όνειρο τη μέρα».
Ποια η σχέση σας με τα όνειρα;
Το όνειρο είναι ο εφήμερος πλούτος των φτωχών της ελπίδας. Επειδή για τις πράξεις του ονείρου δεν θα βρεθεί ποτέ κανείς να σε κατακρίνει, φροντίζω οι επιθυμίες μου να κρατούν στοργικά το χέρι των ονείρων. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι τα όνειρα είναι μια διφορούμενη ευεργεσία.
Ποια πιστεύετε πως είναι η μεγαλύτερη αρετή που οφείλει να διασώσει ο άνθρωπος;
Υιοθετώντας το ότι «οι ποιητές είναι οι ακρίτες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας», αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να διασωθεί είναι η αξιοπρέπεια.
«Η μυστική συνάντηση με το γοητευτικό ψέμα
είναι η ανομολόγητη αμαρτία της αλήθειας».
Ποια είναι το πιο γοητευτικό ψέμα που μας λέει η ζωή;
Όταν χαρίζεις ένα ψέμα, είναι σαν να προσφέρεις ένα κομμάτι ζώντος εφήμερου ονείρου. Έτσι και η ζωή για να παρηγορήσει τη φθαρμένη πραγματικότητα, μας προσφέρει τη συναρπαστική διαδικασία της σύλληψης, της κυοφορίας, της γέννησης και τελικώς της δωρεάς μιας ελπίδας. Οι περισσότεροι υποκύπτουμε στον πειρασμό της ελπίδας.
«Η ταπεινότητα
και η αίσθηση του αγνοημένου.
Οι μοναδικοί δρόμοι
που οδηγούν στη γνησιότητα της γραφής».
Στις μέρες μας, πόσο γνήσια είναι όλα αυτά που συναντά το βλέμμα;
Στις μέρες το βλέμμα συναντά πολλά. Άλλα αυθεντικά, άλλα προσποιητά, υποκριτικά ή υπερβολικά. Η γνησιότητα πάντα θα καθορίζεται από αυτόν που βλέπει και παρατηρεί.
Πώς κρίνετε τη σύγχρονη κοινωνική και λογοτεχνική πραγματικότητα;
Επειδή τελικά η ελπίδα απ’ ότι φαίνεται δεν έχει έρθει ακόμα, η προοπτική από κοινωνική άποψη είναι δυσοίωνη. Λογοτεχνικά, θέλω να ελπίζω, ότι η δυσκολία θα δημιουργήσει συνθήκες για να γεννηθεί καλή λογοτεχνία.
Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια; Αναμένετε να εκδώσετε κάποιο βιβλίο;
Επειδή η γραφή είναι ανίατη κατάσταση, θέλω να πιστεύω ότι σίγουρα θα υπάρξει συνέχεια.
Τέλος, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω από καρδιάς που με τιμήσατε με αυτή τη διαδικτυακή συνομιλία, να ευχηθώ καλή επιτυχία στο σημαντικό λογοτεχνικό έργο σας και να σας ζητήσω να κάνετε μια ευχή!
Κι εγώ σας ευχαριστώ για αυτή τη συνάντηση. Εύχομαι σε όλους υγεία και έμπνευση.
